پرش به محتوا

یعقوب بن اسحاق اهوازی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
Sarsm (بحث | مشارکت‌ها)
Hasanejraei (بحث | مشارکت‌ها)
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات یار امام (ع)
{{جعبه اطلاعات یار امام (ع)
| عنوان             =
| عنوان =
| تصویر             =
| تصویر =
| اندازه تصویر       =
| اندازه تصویر =
|توضیح تصویر         =
|توضیح تصویر =
| نام کامل           = ابو یوسف یعقوب بن اسحاق دورقی اهوازی
| نام کامل = ابو یوسف یعقوب بن اسحاق دورقی اهوازی
| لقب               = ابن سکیّت
| لقب = ابن سکیّت
| نسب               =
| نسب =
| خویشاوندان سرشناس = سکیّت
| خویشاوندان سرشناس = سکیّت
| تاریخ تولد         =۱۸۶ ه‍.ق
| تاریخ تولد =۱۸۶ ه‍.ق
| شهر تولد           = دورق خوزستان
| شهر تولد = دورق خوزستان
| کشور تولد         = ایران
| کشور تولد = ایران
| محل زندگی           = بغداد
| محل زندگی = بغداد
| تاریخ وفات/شهادت   = ۵ [[رجب]] ۲۴۴ ه‍.ق
| تاریخ وفات/شهادت = ۵ [[رجب]] ۲۴۴ ه‍.ق
| شهر وفات/شهادت     =
| شهر وفات/شهادت =
| نحوه وفات/شهادت     = توسط متوکل عباسی
| نحوه وفات/شهادت = توسط متوکل عباسی
| مدفن               =
| مدفن =
| از یاران           = [[امام جواد]](ع) و [[امام هادی|امام هادی]](ع)
| از یاران = [[امام جواد]](ع) و [[امام هادی|امام هادی]](ع)
| فعالیت‌های اجتماعی = راوی، از بزرگان لغت و ادبیات
| فعالیت‌های اجتماعی = راوی، از بزرگان لغت و ادبیات
}}
}}
'''ابو یوسف یعقوب بن اسحاق دورقی اهوازی''' معروف به '''ابن سکیت''' (۱۸۶ ق ۲۴۴ ق) از راویان ایرانی تبار و از بزرگان اهل لغت و ادب و از [[شیعیان]] خاص [[امام جواد]](ع) و [[امام هادی]](ع) بود.
'''ابو یوسف یعقوب بن اسحاق دورقی اهوازی''' معروف به '''ابن سکیت''' (۱۸۶ق ۲۴۴ق)، از راویان [[ایران|ایرانی‌تبار]] و از بزرگان اهل لغت و ادب و از [[شیعیان]] خاص [[امام جواد]](ع) و [[امام هادی]](ع).


دلیل نامگذاری‌اش به ابن سکیت، سکوت‌های طولانی پدرش بوده است. او از عالمان مهم علم نحو و ادبیات عرب است. مهم‌ترین اثرش [[اصلاح المنطق (کتاب)|اصلاح المنطق]] است.
دلیل نامگذاری‌اش به ابن سکیت، سکوت‌های طولانی پدرش بوده است. او از عالمان مهم علم نحو و ادبیات عرب است و مهمترین اثرش [[اصلاح المنطق (کتاب)|اصلاح المنطق]] نام دارد.
 
وقتی [[متوکل عباسی|متوکل]] از او درباره مقایسه فرزندانش ([[المعتز بالله]] و [[المؤید بالله]]) با فرزندان [[علی (ع)]] ([[امام حسن|حسن]] و [[امام حسین|حسین]]) سؤال کرد، او در پاسخ، گفت: [[قنبر]] غلام علی (ع) برتر از تو و فرزندانت است؛ همین امر باعث کشته شدن او به دستور [[متوکل]] شد.


وقتی [[متوکل عباسی|متوکل]] از او درباره مقایسه فرزندانش ([[المعتز بالله]] و [[المؤید بالله]]) با فرزندان [[علی (ع)]] ([[امام حسن|حسن]] و [[امام حسین|حسین]]) سؤال کرد، او در پاسخ، گفت: [[قنبر]] غلام علی (ع) برتر از تو و فرزندانت است. همین امر باعث کشته شدن او به دستور [[متوکل]] شد.


==ولادت و کنیه==
==ولادت و کنیه==
گفته شده ابن سکیت در سال ۱۸۶ق<ref>دائرة المعارف تشیع، ج ۱، ص ۳۲۶.</ref> در دورق، از شهرهای [[خوزستان]] به دنیا آمد و سپس همراه خانواده‌اش راهی [[بغداد]] شد.<ref>تأسیس الشیعة، ص ۱۵۵.</ref>


گفته شده ابن سکیت در سال ۱۸۶ هـ ق<ref>دائرة المعارف تشیع، ج ۱، ص۳۲۶.</ref> در دورق، از شهرهای [[خوزستان]]، به دنیا آمد و سپس همراه خانواده‌اش راهی [[بغداد]] شد.<ref>تأسیس الشیعة، ص۱۵۵.</ref>
[[کنیه]] ابن سکیت، ابویوسف است.<ref>رجال نجاشی، ص ۴۴۹.</ref> سکیت لقب اسحاق، پدر او بوده که اشاره به سکوت‌های طولانی او دارد.<ref>تأسیس الشیعة، ص۱۵۵.</ref>
 
[[کنیه]] ابن سکیت، ابو یوسف است.<ref>رجال نجاشی، ص۴۴۹.</ref> سکیت لقب اسحاق، پدر او، بوده که به سبب سکوت‌های طولانی بدان ملقب گردید. یعقوب را به این دلیل ابن سکیت (فرزند بسیار سکوت کننده)خواندند.<ref>تأسیس الشیعة، ص۱۵۵.</ref>


== شخصیت و جایگاه علمی ==
== شخصیت و جایگاه علمی ==
عالمان شیعی، وی را از اصحاب امام جواد(ع) و امام هادی(ع) معرفی کرده‌اند که نزد آنان محترم بوده است.<ref>رجال نجاشی، ص ۴۴۹. نقد الرجال، ج ۵، ص ۹۴.</ref> درباره وی گفته‌اند که ثقه و از بزرگان علم لغت و نحو بوده و هیچ طعنی درباره او نیست.<ref>خلاصة الاقوال، ص ۲۹۹.</ref>


عالمان شیعی وی را از اصحاب امام جواد(ع) و امام هادی(ع) معرفی کرده‌اند که نزد آنان محترم بوده است.<ref>رجال نجاشی، ص۴۴۹. نقد الرجال، ج ۵، ص۹۴.</ref> درباره وی گفته‌اند که وی ثقه و از بزرگان علم لغت و نحو بود که هیچ طعنی درباره او نیست.<ref>خلاصة الاقوال، ص۲۹۹.</ref>
[[افندی اصفهانی]] می‌گوید: ثعلب گوید پس از ابن اعرابی کسی نبود که عالم‌تر از ابن سکیت به لغت باشد.<ref>ریاض العلماء، ج ۵، ص ۳۸۵.</ref>
 
[[افندی اصفهانی]] می‌گوید: ثعلب گوید پس از ابن اعرابی کسی نبود که عالم‌تر از ابن سکیت به لغت باشد.<ref>ریاض العلماء، ج ۵، ص۳۸۵.</ref>


[[مدرس تبریزی]] می‌نویسد: ابن سکیت از ائمه شعر و ادب و نحو و لغت، حامل لوای علوم عربیه، از ثقات افاضل [[امامیه]] [[بغداد]]، مورد تصدیق و توثیق علمای [[علم رجال|رجال]] و در شعر و [[علوم قرآن|علوم قرآنی]] متبحر بود. وی با فصحای ادب نیز ملاقات کرد و هرآنچه از ایشان شنید در کتاب هایش نقل کرد.<ref>ریحانة الادب، ج ۷، ص۵۶ و ۵۷.</ref>
[[مدرس تبریزی]] می‌نویسد: ابن سکیت از ائمه شعر و ادب و نحو و لغت، حامل لوای علوم عربیه، از ثقات افاضل [[امامیه]] [[بغداد]]، مورد تصدیق و توثیق علمای [[علم رجال|رجال]] و در شعر و [[علوم قرآن|علوم قرآنی]] متبحر بود. وی با فصحای ادب نیز ملاقات کرد و هر آنچه از ایشان شنید در کتاب‌هایش نقل کرد.<ref>ریحانة الادب، ج ۷، ص ۵۶ و ۵۷.</ref>


== آثار ==
== آثار ==
ابن سکیت تألیفاتی دارد که در شمار مهم‌ترین منابع علم لغت و نحو است.
ابن سکیت تألیفاتی دارد که در شمار مهمترین منابع علم لغت و نحو است.
{{ستون-شروع}}
{{ستون-شروع}}
=== آثار چاپی ===
=== آثار چاپی ===
# [[اصلاح المنطق]] که معروف‌ترین اثر وی است
# [[اصلاح المنطق]] که معروفترین اثر وی است
# الاضداد
# الاضداد
# الالفاظ
# الالفاظ
خط ۵۵: خط ۵۲:
# شرح دیوان نابغه ذبیانی
# شرح دیوان نابغه ذبیانی
# شرح دیوان مزرّد
# شرح دیوان مزرّد
=== آثار خطی ===
=== آثار خطی ===
# البحث
# البحث
خط ۶۱: خط ۵۹:


=== آثار منسوب ===
=== آثار منسوب ===
# الابل
# الابل
# الاجناس الکبیر
# الاجناس الکبیر
خط ۹۴: خط ۹۱:


== شهادت و نحوه آن ==
== شهادت و نحوه آن ==
 
بنا بر نقل منابع، وی در ۵ [[رجب]] سال ۲۴۴ق و در سن ۵۸ سالگی درگذشت.<ref>دانشنامه ایران و اسلام، ج ۲، ص ۶۳۱.</ref> روایات در باب چگونگی وفات ابن سکیت متفاوت است. برخی می‌گویند: او به دلیل شیعه بودن کشته شده<ref>رجال نجاشی، ص ۴۴۹.</ref> و در این باره به داستان سوال و جواب او با متوکل اشاره کرده‌اند. ابن سکیت معلم فرزندان متوکل بود، روزی [[متوکل]] به او گفت: دو فرزند من «معتز» و «مؤید» نزد تو محبوب‎ترند یا [[امام حسن(ع)|حسن]] و [[امام حسین(ع)|حسین]] فرزندان [[امام علی(ع)|علی]]؟ ابن سکیت در پاسخ خلیفه عباسی گفت: به خدا سوگند [[قنبر]] خادم [[علی بن ابیطالب|علی بن ابی طالب]](ع) از دو فرزندت و پدر این دو نزد من بهتر است. متوکل سخت برآشفت و به کارگزارانش دستور داد تا زبانش را از پشت سرش بیرون بکشند.<ref>معجم رجال الحدیث، ج ۲۱، ص ۱۳۹.</ref> همچنین نقل شده غلامان متوکل به امر او ابن سکیت را زیر پا انداختند و شکمش را لگدمال کردند و به خانه‌اش بردند تا درگذشت.<ref>اعیان الشیعة، ج ۱۰، ص ۳۰۶.</ref>
بنا بر نقل منابع، وی در ۵ [[رجب]] سال ۲۴۴ هـ ق و در سن ۵۸ سالگی وفات یافته است.<ref>دانشنامه ایران و اسلام، ج ۲، ص۶۳۱.</ref> روایات در باب چگونگی وفات ابن سکیت متفاوت است. برخی می‌گویند: او به خاطر شیعه بودنش کشته شده است.<ref>رجال نجاشی، ص۴۴۹..</ref> ابن سکیت معلم فرزندان متوکل بود، روزی [[متوکل]] به او گفت: دو فرزند من «معتز» و «مؤید» نزد تو محبوب‎ترند یا [[امام حسن(ع)|حسن]] و [[امام حسین(ع)|حسین]] فرزندان [[امام علی(ع)|علی]]؟ ابن سکیت در پاسخ خلیفه عباسی گفت: به خدا سوگند؛ [[قنبر]] خادم [[علی بن ابیطالب|علی بن ابی طالب]](ع) از دو فرزندت و پدر این دو نزد من بهتر است. متوکل سخت بر آشفت و به کارگزارانش دستور داد تا زبانش را از پشت سرش بیرون بکشند.<ref>معجم رجال الحدیث، ج ۲۱، ص۱۳۹.</ref> همچنین نقل شده غلامان متوکل به امر او ابن سکیت را به زیر پا انداختند و شکمش را لگدمال کردند و به خانه‌اش بردند تا وفات یافت.<ref>اعیان الشیعة، ج ۱۰، ص۳۰۶.</ref>


== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس۲}}
{{پانویس}}


== منابع ==
== منابع ==
خط ۱۱۳: خط ۱۰۹:


== پیوند به بیرون ==
== پیوند به بیرون ==
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120329125522-2158-15.pdf ابن سکیت دورقی اهوازی]
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120329125522-2158-15.pdf ابن سکیت دورقی اهوازی]
* [http://ensani.ir/fa/content/56522/default.aspx ابن سکیت معلم سربدار]
* [http://ensani.ir/fa/content/56522/default.aspx ابن سکیت معلم سربدار]
خط ۱۱۹: خط ۱۱۴:
{{یاران امام جواد}}
{{یاران امام جواد}}
{{یاران امام هادی}}
{{یاران امام هادی}}


[[ar:ابن السكيت]]
[[ar:ابن السكيت]]

نسخهٔ ‏۸ فوریهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۰:۰۹

مشخصات فردی
نام کاملابو یوسف یعقوب بن اسحاق دورقی اهوازی
لقبابن سکیّت
خویشاوندانسکیّت
ولادت۱۸۶ ه‍.ق دورق خوزستان ایران
محل زندگیبغداد
وفات۵ رجب ۲۴۴ ه‍.ق
علت وفاتتوسط متوکل عباسی
مشخصات دینی
از یارانامام جواد(ع) و امام هادی(ع)


ابو یوسف یعقوب بن اسحاق دورقی اهوازی معروف به ابن سکیت (۱۸۶ق – ۲۴۴ق)، از راویان ایرانی‌تبار و از بزرگان اهل لغت و ادب و از شیعیان خاص امام جواد(ع) و امام هادی(ع).

دلیل نامگذاری‌اش به ابن سکیت، سکوت‌های طولانی پدرش بوده است. او از عالمان مهم علم نحو و ادبیات عرب است و مهمترین اثرش اصلاح المنطق نام دارد.

وقتی متوکل از او درباره مقایسه فرزندانش (المعتز بالله و المؤید بالله) با فرزندان علی (ع) (حسن و حسین) سؤال کرد، او در پاسخ، گفت: قنبر غلام علی (ع) برتر از تو و فرزندانت است. همین امر باعث کشته شدن او به دستور متوکل شد.

ولادت و کنیه

گفته شده ابن سکیت در سال ۱۸۶ق[۱] در دورق، از شهرهای خوزستان به دنیا آمد و سپس همراه خانواده‌اش راهی بغداد شد.[۲]

کنیه ابن سکیت، ابویوسف است.[۳] سکیت لقب اسحاق، پدر او بوده که اشاره به سکوت‌های طولانی او دارد.[۴]

شخصیت و جایگاه علمی

عالمان شیعی، وی را از اصحاب امام جواد(ع) و امام هادی(ع) معرفی کرده‌اند که نزد آنان محترم بوده است.[۵] درباره وی گفته‌اند که ثقه و از بزرگان علم لغت و نحو بوده و هیچ طعنی درباره او نیست.[۶]

افندی اصفهانی می‌گوید: ثعلب گوید پس از ابن اعرابی کسی نبود که عالم‌تر از ابن سکیت به لغت باشد.[۷]

مدرس تبریزی می‌نویسد: ابن سکیت از ائمه شعر و ادب و نحو و لغت، حامل لوای علوم عربیه، از ثقات افاضل امامیه بغداد، مورد تصدیق و توثیق علمای رجال و در شعر و علوم قرآنی متبحر بود. وی با فصحای ادب نیز ملاقات کرد و هر آنچه از ایشان شنید در کتاب‌هایش نقل کرد.[۸]

آثار

ابن سکیت تألیفاتی دارد که در شمار مهمترین منابع علم لغت و نحو است.

آثار چاپی

  1. اصلاح المنطق که معروفترین اثر وی است
  2. الاضداد
  3. الالفاظ
  4. القلب و الابدال
  5. شرح دیوان الحُطَیئة
  6. شرح دیوان الخنساء
  7. دیوان طرفة بن عبد
  8. شرح دیوان عروة بن ورد
  9. شرح دیوان قیس بن خطیم
  10. شرح دیوان نابغه ذبیانی
  11. شرح دیوان مزرّد

آثار خطی

  1. البحث
  2. المقصور و الممدود
  3. منطق الطیر و منطق الریاحین

آثار منسوب

  1. الابل
  2. الاجناس الکبیر
  3. الارضین و الجبال و الاودیة
  4. الاصوات
  5. الامثال
  6. ساب
  7. الانواع
  8. الایام و اللیالی
  9. البیان
  10. التصغیر
  11. التوسعة فی کلام العرب
  12. خلق الانسان
  13. الدعاء
  14. الزبرج
  15. السرج و اللجام
  16. سرقات الشعراء و ما تواردوا علیه
  17. الطرق
  18. الطیر
  19. فَعَل و اَفْعَل
  20. المثنی و المبنی و المکنی
  21. المذکر و المؤنث
  22. معانی الابیات
  23. معانی الشعر الکبیر
  24. معانی الشعر الصغیر
  25. النبات و الشجر
  26. النوادر
  27. الوحوش
  28. الحشرات
  29. ماجاء فی الشعر و ما حُرّف عن جهته

شهادت و نحوه آن

بنا بر نقل منابع، وی در ۵ رجب سال ۲۴۴ق و در سن ۵۸ سالگی درگذشت.[۹] روایات در باب چگونگی وفات ابن سکیت متفاوت است. برخی می‌گویند: او به دلیل شیعه بودن کشته شده[۱۰] و در این باره به داستان سوال و جواب او با متوکل اشاره کرده‌اند. ابن سکیت معلم فرزندان متوکل بود، روزی متوکل به او گفت: دو فرزند من «معتز» و «مؤید» نزد تو محبوب‎ترند یا حسن و حسین فرزندان علی؟ ابن سکیت در پاسخ خلیفه عباسی گفت: به خدا سوگند قنبر خادم علی بن ابی طالب(ع) از دو فرزندت و پدر این دو نزد من بهتر است. متوکل سخت برآشفت و به کارگزارانش دستور داد تا زبانش را از پشت سرش بیرون بکشند.[۱۱] همچنین نقل شده غلامان متوکل به امر او ابن سکیت را زیر پا انداختند و شکمش را لگدمال کردند و به خانه‌اش بردند تا درگذشت.[۱۲]

پانویس

  1. دائرة المعارف تشیع، ج ۱، ص ۳۲۶.
  2. تأسیس الشیعة، ص ۱۵۵.
  3. رجال نجاشی، ص ۴۴۹.
  4. تأسیس الشیعة، ص۱۵۵.
  5. رجال نجاشی، ص ۴۴۹. نقد الرجال، ج ۵، ص ۹۴.
  6. خلاصة الاقوال، ص ۲۹۹.
  7. ریاض العلماء، ج ۵، ص ۳۸۵.
  8. ریحانة الادب، ج ۷، ص ۵۶ و ۵۷.
  9. دانشنامه ایران و اسلام، ج ۲، ص ۶۳۱.
  10. رجال نجاشی، ص ۴۴۹.
  11. معجم رجال الحدیث، ج ۲۱، ص ۱۳۹.
  12. اعیان الشیعة، ج ۱۰، ص ۳۰۶.

منابع

  • نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، قم،جامعه مدرسین، ۱۴۱۶ق.
  • افندی، عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم، مطبعة الخیام، بی‌تا.
  • حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق.
  • خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۱۳ق.
  • امین، محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، بی‌تا.
  • تفرشی، مصطفی بن حسین، نقد الرجال، قم، آل البیت، ۱۴۱۸ق.
  • مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، خیام، ۱۳۶۹ش.
  • صدر، حسن، تاسیس الشیعه لعلوم الاسلام، تهران، اعلمی، ۱۳۷۵ش.

پیوند به بیرون