غلام‌احمد قادیانی
| بنیانگذار فرقه قادیانیه | |
 | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام | میرزا غلام‌احمد قادیانی |
| خویشاوندان سرشناس | تیمور گورکانی |
| زادروز | ۱۳ فوریه سال ۱۸۳۵م (۱۲۱۳ش) |
| زادگاه | قادیان در ایالت پنجاب هند |
| محل زندگی | قادیان و لاهور |
| وفات | ۲۶ مِی سال ۱۹۰۸م (۱۲۸۷ش) |
| محل دفن | قادیان |
| اطلاعات علمی | |
| تحصیلات | صرف و نحو عربی، منطق، حکمت و طب سنتی |
| محل تحصیل | قادیان |
| استادان | فضل‌احمد • گل‌علی شاه • غلام‌مرتضی |
| آثار | براهین احمدیه • سرمه چشم • روحانی خزائن |
غلام‌احمد قادیانی (۱۲۱۳-۱۲۸۷ش/۱۸۳۵-۱۹۰۸م) بنیانگذار فرقه قادیانیه و از مدعیان مهدویت و نبوت در هند بود. قادیانی ادعاهای متعددی دربارهٔ ارتباط خاص با خدا و رهبری مردم مطرح نمود. او خود را مجدِّد اسلام، مسیح موعود، مهدی موعود و نبی مُرسَل معرفی می‌کرد و مخالفانش را کافر می‌دانست.
عالمان اسلامی به دلیل باور غلام‌احمد به حلول و تناسخ، نسبت دادن فرزند به خداوند، تشبیه خدا به انسان، ادعای نبوت، انکار خاتمیت پیامبر(ص)، جایگزین کردن قادیان به جای مکه در حج و نسخ حکم جهاد، حکم به کفر وی داده‌اند.
غلام‌احمد در زمان سلطه انگلیس بر هندوستان و فعالیت مبلغان مسیحی، با مناظراتی که با هندوها و مسیحیان داشت، به شهرت رسید و کتاب براهین احمدیه را منتشر نمود. برخی گفته‌اند او در این کتاب بیشتر به بیان کشف‌وشهود و ذکر الهامات و کرامات مورد ادعای خویش پرداخته است. غلام‌احمد در لاهور از دنیا رفت و در زادگاهش (قادیان) دفن شد.
برای قادیانی حدود ۷۵ تألیف برشمرده‌اند که بیشتر آنها در مجموعه‌ای با عنوان روحانی خزائن در ۲۳ جلد به زبان اردو گردآوری شده است.
زندگی‌نامه
میرزا غلام‌احمد قادیانی بنیانگذار فرقه قادیانیه و از مدعیان نبوت[۱] و مهدویت در بین اهل‌سنت به شمار می‌رود.[۲] او در سال ۱۸۳۵م (۱۲۱۳ش)[۳] در روستای قادیان از توابع شهر گورداس‌پورِ ایالت پنجاب هند متولد شد.[۴] قرائت قرآن، چند کتاب فارسی و صرف و نحو عربی را در نوجوانی و کتاب‌هایی در زمینه منطق، حکمت و طبابت را در جوانی، نزد پدرش میرزا غلام‌مرتضی و دیگران آموخت.[۵] به گفته صدرالدین احمدی از بزرگان قادیانیه، غلام‌احمد پس از درگذشت پدرش، به گوشه‌نشینی و ریاضت پرداخت.[۶] در قرن نوزدهم که هند تحت تسلط بریتانیا بود و مبلغان مسیحی در آنجا مسیحیت را تبلیغ می‌کردند،[۷] قادیانی با مناظراتی که با هندوها و مسیحیان داشت، به شهرت رسید.[۸] با بالاگرفتن شبهاتِ مخالفان در نقد اسلام، وی در سال ۱۸۸۰م کتابی با عنوان براهین احمدیه درباره برتری دین اسلام منتشر کرد؛[۹] به گفته احسان الهی ظهیر از نویسندگان اهل‌سنت، او در این کتاب بیشتر به بیان کشف‌وشهود و ذکر الهامات و کرامات مورد ادعای خویش پرداخته است؛ ازاین‌رو، علمای اسلامی از وی کناره گرفتند.[۱۰]
از قادیانی نقل شده که وی پیوسته دچار بیماری‌هایی همچون سردرد، کم‌خوابی و مالیخولیا (نوعی افسردگی شدید) بود.[۱۱] الهی ظهیر معتقد است سخنان و ادعاهای او می‌تواند متأثر از این امراض باشد.[۱۲] غلام‌احمد در سال ۱۹۰۸م (۱۲۸۷ش) در لاهورِ پاکستان از دنیا رفت و در زادگاهش قادیان دفن شد.[۱۳]
[یادداشت ۱]
باورها
غلام‌احمد قادیانی در طول زندگی ادعاهای متعددی مطرح نمود. گفته می‌شود مستند وی در بیشتر این ادعاها ادله‌ای کلی از قبیل وحی، الهام، پیشگویی و دعوت به مباهله بوده است.[۱۴] برخی از ادعاهای او عبارت‌اند از:
مجدد اسلام
قادیانی ابتدا در پنجاه سالگی به دنبال ادّعای مشاهده چند رؤیا، اعلام کرد که به او الهام می‌شود.[۱۵] پس از مدتی گفت، خداوند هر صد سال، فردی را برمی‌انگیزد تا دین مردم را تجدید کند[۱۶] و مدعی شد در اواخر سدهٔ سیزده و اوایل سده چهاردهم خداوند به او خبر داده که وی مُجَدِّد این سده است؛[۱۷] ازاین‌رو در سال ۱۸۸۸م از مردم خواست تا با او بیعت کنند و خود را «مجدِّد اسلام» و «مأمور مِنَ الله» معرفی کرد.[۱۸]
مسیح موعود
به باور قادیانی، حضرت عیسی(ع) بعد از آن که به صلیب کشیده شد نمُرد، بلکه او به ایالت کشمیر رفت و در ۱۲۰ سالگی درگذشت و در شهر سرینگر مدفون شد.[۱۹] غلام‌احمد احادیث مربوط به بازگشت حضرت عیسی را تأویل می‌کرد و می‌گفت منظور، خود عیسی نیست بلکه فردی شبیه به عیسی و تجلی اوست[۲۰] و معتقد بود روح عیسی(ع) در وی تجلی یافته است.[۲۱] قادیانی در سال ۱۸۹۱م با انتشار کتابی به نام «فتح اسلام» خود را «مسیح موعود» معرفی کرد.[۲۲] وی در اشعاری مقام خود را از حضرت عیسی(ع) نیز بالاتر دانسته است:
مهدی موعود
غلام‌احمد، احادیثی که مهدی موعود را از اولاد حضرت فاطمه(س) معرفی می‌کند را ضعیف دانسته و با توجه به حدیث «لا مَهدی إلا عیسَی ابن مریم...»،[۲۴] که در برخی منابع اهل‌سنت[یادداشت ۲] به پیامبر اکرم(ص) نسبت داده شده، بر این باور است که مهدی و عیسی یکی هستند.[۲۵] وی می‌گوید: مهدی موعود، مظهر مسیح(ع) و محمد(ص) است، و این ادعا را در کتاب‌های خویش تکرار می‌کند که من همان «مسیح موعود و مهدی معهود» هستم، که ظهور کرده است.[۲۶] وی در شعری خود را از امام حسین(ع) برتر دانسته است:
نبوت
در سال ۱۹۰۰م عده‌ای از پیروان غلام‌احمد او را پیامبر خواندند. میرزا احمد هم به صورت ضمنی و با معرفی خود با تعابیری همچون «نبی ناقص»، «نبی جزیی» و « نبی مُحَدَّث»، گفتهٔ آنان را تصدیق می‌کرد.[۲۸] با این حال طی بیانیه‌ای اعلام کرد: «من یک «رسولِ تابع» و غیرمستقل هستم. وحی بر من نازل می‌شود و علم غیب نیز می‌دانم، اما صاحبِ شریعت نیستم و به واسطهٔ پیامبر اسلام، افاضه می‌کنم».[۲۹]
مشاهده حلول روح خدا
غلام‌احمد در «کتاب آیینه کمالات اسلام» ادعا می‌کند که در عالم رؤیا، شاهدِ یکی‌شدن خود و خدا بوده و اینکه روح خدا جسمش را احاطه کرده است.[۳۰] همچنین در کتاب «الاربعین» که در سال ۱۹۰۰م منتشر شد، با ادعای الهام از طرف خدا، بارها تکرار می‌کند که خداوند به من گفته است: «...انت منی بمنزلة توحیدی و تفریدی...» ([مقام] تو نسبت به من، همان توحید و یگانگی من است).[۳۱]
دریافت وحی غیر از قرآن
براساس منابع غلام‌احمد قادیانی مدعی نزول وحی از آسمان بوده است و آن را برابر قرآن می‌دانست و در اشعار فارسی آن را بیان نموده است:
دیدگاه قادیانی در جهاد و تکفیر
برخی محققان، غلام‌احمد را دارای نظراتی شاذ در بعضی فروعات همچون جهاد و تکفیر دانسته‌اند.[۳۳] غلام‌احمد کسانی که به او ایمان نداشته و او را تکذیب کنند، کافر خوانده[۳۴] و اقتدا به آنها در نماز را حرام دانسته است.[۳۵]
سخنان قادیانی در موضوع جهاد، حکایت از دو موضع متفاوت دارد؛ او در برخی نوشته‌هایش به‌صورت کلی سخن از نسخ و برداشته‌شدن حکم جهاد در زمان حاضر می‌زند.[۳۶] و در جایی دیگر صرفاً شروع جنگ با کفار را با هدف گسترش اسلام - که از آن به جهاد ابتدایی یاد می‌شود - مُلغی دانسته است.[۳۷]
تکفیر قادیانی
برخی معتقدند، پیروان غلام‌احمد مسلمانند، اما به خاتمیت پیامبر(ص) ایمان ندارند.[۳۸] اما عالمان اسلامی به دلیل باور غلام‌احمد به حلول و تناسخ، نسبت دادن فرزند به خداوند، تشبیه خدا به انسان، ادعای نبوت، انکار خاتمیت پیامبر(ص)، جایگزین کردن قادیان به جای مکه در حج و نسخ حکم جهاد، حکم به کفر وی داده‌اند.[۳۹]
به گفته محمدتقی عثمانی در سال ۱۳۹۴ق، طی اجلاسی که در مکه توسط تشکل‌های مختلف جهان اسلام برگزار شد و نمایندگان ۱۴۴ کشور در آن حضور داشتند، به دلیل مخالفت قطعی غلام‌احمد با اصول اسلام، پیروان وی خارج از اسلام معرفی شدند.[۴۰]
پیروان قادیانی
پیروان غلام‌احمد قادیانی با عنوان قادیانیه یا احمدیه شناخته می‌شوند.[۴۱] احمدیه پس از تأسیس کشور پاکستان در سال ۱۹۴۷م (سال ۱۳۲۶ش)، از قادیان به محلی در ۱۴۵ کیلومتری لاهور منتقل شده و با ساخت شهری در آن ناحیه آنجا را «رَبْوَه» نامیدند.[۴۲] اما علمای پاکستان، آنها را فرقه‌ای غیرمسلمان، با آیینی جدید معرفی کردند.[۴۳] در آوریل ۱۹۸۴م (۱۳۶۳ش) با درخواست علمای اسلامی و به دنبال تصویب قانونی در مجلس پاکستان درباره ممنوعیت فعالیتهای این فرقه، [۴۴] ژنرال ضیاءالحق رئیس جمهور پاکستان در فرمانی رسمی، اعلام کرد که فعالیتهای دینی احمدیه با عنوان اسلام، عملی مجرمانه است؛ ازاین‌رو سران احمدیه به لندن رفته و مرکز فعالیتهای تبلیغی خویش را آنجا قرار دادند.[۴۵] در حال حاضر میرزا مسروراحمد رهبر فرقه احمدیه بوده[۴۶] و فعالیتهای تبلیغی آنها را بیشتر در کشورهای آفریقایی همچون بورکینافاسو و نیجریه گزارش نموده‌اند.[۴۷]
تألیفات
برای قادیانی حدود ۷۵ تألیف برشمرده‌اند، که همگی به چاپ رسیده است.[۴۸] برخی از آنها عبارت‌اند از: اِزالة الاَوهام، حقیقة الوحی، حقیقة النبوة، ختم النبوة، التجَلّیات الإلهیة، عین المعرفة، و تِریاق القلوب. همچنین پس از مرگ وی سخنرانی‌ها و مکاتبات او به وسیله پیروانش جمع‌آوری و منتشر شد.[۴۹] مجموعه آثار میرزا غلام‌احمد در کتابی با عنوان روحانی خزائن در ۲۳ جلد به زبان اردو گردآوری شده است.[۵۰]
نقد قادیانی
در نقد قادیانی آثاری نوشته شده است از جمله:
- القادیانی و القادیانیه، نوشته ابوالاعلی مودودی و برخی دیگر از علمای پاکستان.[۵۱]
- قادیانی فتنه اور ملت اسلامیه کا موقف، نوشنه محمدتقی عثمانی، به زبان اردو.
- نقد و بررسی عقاید و باورهای غلام احمد قادیانی (پایان‌نامه)، اثر سید محمدمهدی رضایی‌موسوی.
پانویس
- ↑ عثمانی، قادیانی، ۲۰۰۵م،ص ۳۹.
- ↑ رضایی موسوی و رضانژاد، «رویکرد قادیانیه در مسئلة رجوع دوبارهٔ حضرت عیسی(ع)»، ص۱۱۹.
- ↑ قادیانی، براهین احمدیه، ۱۳۲۷ش، ص۲.
- ↑ فرمانیان، «قادیانیه»، ص۱۵۹.
- ↑ قادیانی، براهین احمدیه، ۱۳۲۷ش، ص۲-۸.
- ↑ قادیانی، براهین احمدیه، ۱۳۲۷ش، ص۶.
- ↑ فرمانیان، «قادیانیه»، ص۱۵۹.
- ↑ قادیانی، براهین احمدیه، ۱۳۲۷ش، ص۲-۸.
- ↑ قادیانی، براهین احمدیه، ۱۳۲۷ش، ص۲-۸.
- ↑ الهی ظهیر، القادیانیه دراسات و تحلیل، ادارة ترجمان السنة، ص۱۳۶.
- ↑ الهی ظهیر، القادیانیه دراسات و تحلیل، ادارة ترجمان السنة، ص۱۳۴.
- ↑ الهی ظهیر، القادیانیه دراسات و تحلیل، ادارة ترجمان السنة، ص۱۳۴.
- ↑ قادیانی، براهین احمدیه، ۱۳۲۷ش، ص۸.
- ↑ رضایی موسوی و رضانژاد، «نقد و بررسی ادله نقلی قادیانیه در موعود انگاری غلام‌احمد قادیانی»، ص۱۴۷.
- ↑ قادیانی، الاستفتاء، ۲۰۰۵م، ص۱۵-۱۶.
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۱۴، ص۵۹.
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۱۳، ص۲۰۱.
- ↑ المودودی و دیگران، القادیانی و القادیانیه، ۱۴۲۱ق، ص۲۱.
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۱۴، ص۴۰۰.
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۱۹، ص۲۹۷-۳۰۱.
- ↑ کامل سلیمان، روزگار رهایی، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۵۵۲.
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۳، ص۵۱.
- ↑ قادیانی، ازاله اوهام، ۱۳۰۸ق، ص۱۵۸.
- ↑ ابن‌اثیر، جامع الأصول، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۲۰۲.
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۱۴، ص۴۵۵.
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۱۸، ص۷-۸ و ج۲۲، ص۶۴۱.
- ↑ قادیانی، نزول المسیح، ۱۹۷۴م، ص۹۹.
- ↑ المودودی و دیگران، القادیانی و القادیانیه،۱۴۳۲ق،ص۲۲
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۱۸، ص۲۱۱.
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۵، ص۵۶۴.
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۱۷، ص۳۸۲ و ۵۱۰.
- ↑ قادیانی، نزول المسیح، ۱۹۰۹م، ص۹۹.
- ↑ الهی ظهیر، القادیانیه دراسات و تحلیل، ادارة ترجمان السنة، ص۱۲۰-۱۲۲.
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۲۲، ص۱۶۷.
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۱۷، ص۱۶۴.
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۷، ص۴۴۳.
- ↑ قادیانی، روحانی خزائن، انتشارات ضیاءالاسلام، ج۱۵، ص۱۲۰-۱۲۱.
- ↑ سطوتی، شیعیان پاکستان، ۱۳۸۰ش، ص۴۳.
- ↑ الندوة العالمیة للشباب الإسلامی، الموسوعة المیسرة فی الأدیان والمذاهب و الأحزاب المعاصرة، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۱۸.
- ↑ عثمانی، قادیانی فتنه، ۲۰۰۵م، ص۴۴.
- ↑ فرمانیان، «قادیانیه»، ص۱۵۹.
- ↑ فریدمن، «احمدیه»، ج۱، ص۱۱۹.
- ↑ نوری، خاتمیت پیامبر اسلام، ۱۳۶۰ش، ص۹۲-۹۳.
- ↑ فرزین‌نیا، پاکستان، ۱۳۷۶ش، ص۲۱.
- ↑ فریدمن، «احمدیه»، ج۱، ص۱۱۹.
- ↑ «سیرة خلفاء الإمام المهدی»، سایت رسمی جماعت احمدیه.
- ↑ «سیرة خلفاء الإمام المهدی»، سایت رسمی جماعت احمدیه.
- ↑ فرمانیان، «قادیانیه»، ص۱۶۱.
- ↑ فرمانیان، «قادیانیه»، ص۱۶۱.
- ↑ «روحانی خزائن»، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.
- ↑ القادیانی و القادیانیه، ابوالاعلی مودودی، نشر دار ابن کثیر بیروت، ۱۴۳۲ق.۲۰۱۱م. ؛ جمعی از محققین، دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۲۷.
یادداشت
- ↑ قادیان (به انگلیسی: Qadian) یک منطقهٔ مسکونی در هند است که در بخش گرداسپور واقع شده‌است. در زمان وفات قادیانی قادیان جزپاکستان بوده است.
- ↑ الصواعق المحرقه، ابن حجر هیتمی به نقل: صدر، المهدی، ص۵۲. این حدیث در منابع شیعی نیست و در صحاح و سنن و دیگر کتب اصلی اهل‌سنت هم نیست و از احادیث شاذ محسوب می‌شود.
منابع
- ابن‌اثیر، مبارک بن محمد، جامع الأصول فی أحادیث الرسول، تحقیق عبدالقادر ارناووط، بیروت، دار الفکر، ۱۴۲۰ق.
- الهی ظهیر، احسان، القادیانیه دراسات و تحلیل، لاهور، ادارة ترجمان السنة، بی‌تا.
- رضایی موسوی، سید محمدمهدی و عزالدین رضانژاد،، «نقد و بررسی ادله نقلی قادیانیه در موعودانگاری غلام احمد قادیانی»، در فصلنامه انتظار موعود، شمارهٔ ۴۶، پاییز ۱۳۹۳ش.
- رضایی موسوی، سید محمدمهدی و عزالدین رضانژاد، «رویکرد قادیانیه در مسئله رجوع دوبارهٔ حضرت عیسی(ع)»، در فصلنامه انتظار موعود، شمارهٔ ۴۳، زمستان ۱۳۹۲ش.
- رضایی موسوی، سید محمدمهدی و عزالدین رضانژاد،، «نقد و بررسی ادله نقلی قادیانیه در موعود انگاری غلام احمد قادیانی»، در فصلنامه انتظار موعود، شمارهٔ ۴۶، پاییز ۱۳۹۳ش.
- صدر، سید صدرالدین، المهدی(عج)، بی تا، بی جا.
- «روحانی خزائن»، پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران، تاریخ بازدید: ۱۶ خرداد ۱۴۰۲ش.
- عثمانی، محمد تقی، قادیانی‌فتنه، کراچی، اداره المعارف، چاپ دوم، ۲۰۰۵م.
- سطوتی، جعفر، شیعیان پاکستان، تهران،مرکز چاپ و نشر مجمع جهانی اهل بیت(ع)، ۱۳۸۰ش.
- «سیرة خلفاء الإمام المهدی»، سایت رسمی جماعت احمدیه، تاریخ بازدید: ۲۸ خرداد ۱۴۰۲ش.
- فرزین نیا، زیبا، پاکستان، تهران، موسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه،۱۳۷۶ش.
- فرمانیان، مهدی، «قادیانیه»، در فصلنامۀ تخصصی هفت آسمان، شمارهٔ ۱۷، بهار ۱۳۸۲ش.
- قادیانی، غلام احمد، نزول المسیح، لاهور، قادیان، چاپ اول، ۱۹۰۹م.
- قادیانی، غلام احمد، ازاله الاوهام، لاهور، کاشی رام پریس، چاپ دوم، ۱۳۰۸ق.
- قادیانی، غلام احمد، الاستفتاء، انگلستان، الشرکة الاسلامیة المحدوده، چاپ اول، ۲۰۰۵م.
- قادیانی، غلام احمد، روحانی خزائن، ربوه، انتشارات ضیاءالاسلام، بی‌تا.
- قادیانی، غلام‌احمد، براهین احمدیه، ترجمه صدرالدین احمدی قادیانی، تهران، چاپ اول، ۱۳۲۷ش.
- کامل سلیمان، روزگار رهایی، ترجمه علی‌اکبر مهدی‌پور، تهران، نشرآفاق، چاپ چهارم، ۱۳۸۱ش.
- مودودی، ابوالاعلی و دیگران، القادیانی و القادیانیه، دمشق، دار ابن‌کثیر، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
- مودودی، ابوالأعلی، ما هی القادیانیة، لاهور، دارالقلم، چاپ اول، ۱۹۶۷م.
- الندوة العالمیة للشباب الإسلامی، الموسوعة المیسرة فی الأدیان والمذاهب والأحزاب المعاصرة، إشراف وتخطیط ومراجعة: د. مانع بن حماد الجهنی، دار الندوة العالمیة، ۱۴۲۰ق.
- نوری، یحیی، خاتمیت پیامبر اسلام و ابطال تحلیل بابی‌گری، بهاییگری و قادیانی‌گری، تهران، بنیاد علمی و اسلامی مدرسةالشهداء، چاپ اول، ۱۳۶۰ش.