عبدعلی بن جمعه حویزی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عبدعلی بن جمعه حویزی |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | علی نقی فراهانی شیرازی |
| شاگردان | سید نعمت الله جزایری • شیخ حسین دهدشتی |
| تألیفات | تفسیر نورالثقلین • شرح شواهد المغنی• شرح لامیة العجم |
عبدعلی بن جمعه حویزی معروف به عروسی حویزی از محدّثان و مفسران شیعه است. سید نعمت الله جزایری و شیخ حسین دهدشتی از جمله شاگردان وی بودند. تفسیر نورالثقلین مشهورترین اثر حویزی است.
زندگانی
از تاریخ ولادت حویزی اطلاع دقیقی در دست نیست. به گفته خودش، در حویزه در از شهرهای خوزستان به دنیا آمده[۱] و از تبار عروسی است.[۲] تاریخ‌نگاران درباره عروسی اطلاعی به‌دست نداده‌اند. حویزی در شیراز سکونت داشته است.[۳]
وی شاگرد علی نقی فراهانی شیرازی بود، که سال‌ها منصب قضاوت فارس را به عهده داشت.[۴] و از وی اجازه روایت داشت.[۵] سید نعمت الله جزایری[۶] و شیخ حسین دهدشتی از جمله شاگردان او بودند.[۷]
درباره تاریخ درگذشت حویزی، اختلاف نظر وجود دارد. بیشتر منابع سال وفات وی را ۱۱۱۲ قمری دانسته‌اند اما برخی بر این باورند که این تاریخ با تاریخ درگذشت شاگرد او، سید نعمت الله جزایری، اشتباه شده و تنها می‌توان گفت که حویزی در ۱۰۷۳ قمری زنده بوده، زیرا در این تاریخ بر تفسیر او تقریظی نوشته شده است.[۸] تاریخ مرگ او ۱۰۵۳ قمری نیز ذکر شده که نادرست است.[۹] بعضی گفته‌اند او بین سال‌های ۱۰۸۹ و ۱۹۷ درگذشته است.[۱۰]
از محدثان شیعه
بر طبق شواهد به دست آمده حویزی یکی از محدّثان دوره خویش بوده به گونه‌ای که در میان گروه محدّثان، چون او کم دیده شده است.[۱۱] از جمله آن که وی به برخی سخنان که به صورت «قیل» در منابع شیعه ذکر شده، عمل می‌کرده و معتقد بوده که این سخنان از آن صاحب الزمان است که حضرت برای صیانت، آنها را در میان فقیهان، آن هم به گونه‌ای مبهم، گسترانده است.[۱۲]
تألیفات
نزدیکترین منبع به روزگار وی، کتاب امل الآمل نگاشته حر عاملی (متوفی ۱۱۰۴ق) است که معاصر وی بوده است.[۱۳] او پس از آن که عبدعلی بن جمعه را شخصی فقیه عالم، فاضل، محدِّث، ثقه، با ورع، شاعر وادیب خوانده، از دو اثر وی به نام‌های تفسیر نور الثقلین در چهار مجلد و شرح لامیّةالعَجَم سروده حسین بن علی طُغرایی (متوفی ۵۱۵ق) یاد کرده است. وی در ادامه با ستایش از تفسیر حویزی به این نکته اشاره کرده که از آن نسخه‌ای برای خویش نگاشته است. حرّ عاملی[۱۴] نیز اثری دیگر به نام شرح شواهد المُغنی [یادداشت ۱]را از جمله تألیفات حویزی برشمرده است. برخی این کتاب را اثر ادیب و دانشمند معاصر و هم نام وی، عبدعلی فرزند ناصر حویزی، دانسته‌اند، ولی برخی دیگر گفته حرّ عاملی را که معاصر وی بوده قابل اعتمادتر می‌دانند.[۱۵]
تفسیر نورالثقلین
نور الثقلین تفسیری روایی و به زبان عربی از تالیفات حویزی است. در این مجموعه ۱۳۴۲۲ حدیث گرد آمده است. از آنجا که این کتاب دربرگیرنده آیات (ثقل اکبر) و روایات (ثقل اصغر) است، با اقتباسی از حدیث ثقلین که مورد قبول همه مسلمانان است، حویزی آن را نورالثقلین نامیده است.
پانویس
- ↑ ر.ک:خوانساری، روضات الجنات، ج۴، ص۲۱۸.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، ج۸، ص۲۹.
- ↑ حرّ عاملی، قسم۲، ص۱۵۴؛ افندی اصفهانی،ریاض العلما، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۱۴۷.
- ↑ فسائی،فارسنامه ناصری، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۱۱۴۷.
- ↑ نوری، خاتمة مستدرک الوسائل، ۱۴۱۵-۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۵۹.
- ↑ ر.ک: خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ش،ج۴، ص۲۱۴.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، ج۱۰، ص۲۲۷؛ حسینی اشکوری، ج۱، ص۱۶۴.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات، ص۳۲۰، ۳۳۲.
- ↑ حویزی، مقدمه علی عاشور، ج۱، ص۱۲.
- ↑ جزائری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۱۹۱.
- ↑ ر.ک:خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ش، ج۴، ص۲۱۵.
- ↑ ر.ک:خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ش، ج۴، ص۲۱۵.
- ↑ ر.ک:حر عاملی، امل الآمل، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۱۵۴.
- ↑ ر.ک: حر عاملی،امل الآمل، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۱۵۴.
- ↑ ر.ک:افندی اصفهانی، ریاض العلما، نشر مطبعة الخيام، ج۳، ص۱۴۸؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق،ج۱۴، ص۴۳، ۷۴، ج۱۸، ص۲۷۲.
یادداشت
- ↑ کتابی است نحوی و ادبی که به زبان عربی نوشته شده توسط ابی‌محمد عبدالله جمال الدین بن یوسف بن احمد بن عبد الله بن هشام انصاری مصری (متوفی ۷۶۱ ق)که تألیف آن در ماه ذی‌القعده ۷۵۶ ق، در مکه به پایان رسیده است
منابع
- افندی اصفهانی، عبداللّه، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ احمدحسینی، قم، ۱۴۰۱ق.
- ایازی، محمدعلی، المفسرون: حیاتهم و منهجهم، تهران، ۱۴۱۴ق.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- تهرانی، آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعة: الروضة النضرة فی علماء الماة الحادیة عشرة، بیروت، ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
- جزائری، سید محمد، نابغه فقه و حدیث سید نعمت‌الله جزائری، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، چاپ احمد حسینی، بغداد (۱۳۸۵)، چاپ افست قم، ۱۳۶۲ش.
- حسینی اشکوری، احمد، تراجم الرجال، قم، ۱۴۱۴ق.
- حویزی، عبدعلی بن جمعه، کتاب تفسیر نورالثقلین، چاپ هاشم رسولی محلاتی، قم، ۱۳۸۳-۱۳۸۵ش.
- حویزی، عبدعلی بن جمعه، نورالثقلین، چاپ علی عاشور، بیروت، ۱۴۲۲ق.
- خوانساری، سید محمدباقر، روضات الجنات.
- فسائی، حسن بن حسن، فارسنامه ناصری، چاپ منصور رستگار فسائی، تهران، ۱۳۶۷ش.
- معرفت، محمدهادی، التفسیر و المفسّرون فی ثوبه القشیب، مشهد، ۱۴۱۸-۱۴۱۹ق.
- نوری، حسین بن محمدتقی، خاتمة مستدرک الوسائل، قم، ۱۴۱۵-۱۴۲۰ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام
- دائرة المعارف بزرگ اسلامی