سَهْمَیْن به‌معنای دو سهم، اشاره به سهم امام و سهم سادات در خمس دارد.[۱] سهم در لغت به‌معنای نصیب[۲] و بَهره است.[۳]
فقیهان شیعه معتقدند خمس بر دو سهم کلی سهم امام و سهم سادات تقسیم می‌شود:[۴]
- سهم سادات به مجتهد جامع الشرایط یا با اذن او به سید فقیر یا سید یتیم و یا سیدی که در راه مانده، داده می‌شود.
- سهم امام در زمان غیبت امام معصوم به مجتهد جامع‌الشرایط تحویل یا در راهی که او اجازه می‌دهد، مصرف می‌شود.[۵]
شیخ طوسی در المبسوط،[۶] شهید اول در لمعه دمشقیه[۷] و شهید ثانی در شرح لمعه[۸] از فقیهان شیعه خمس را بر اساس آیه خمس بر شش قسم تقسیم کرده‌اند و آن را قول مشهور شیعه دانسته‌اند؛[۹] البته این شش سهم نیز به دو سهم برمی‌گردد؛ سه سهم آن یعنی سهم خدا، پیامبر و ذی‌القربی، برای امام است و سه سهم دیگر یعنی سهم یتیمان، فقرا و در راه ماندگان، برای نزدیکان پیامبر(ص) است که از آن به سهم سادات یاد می‌شود.[۱۰]
علت تقسیم دوگانه خمس، روایات دانسته شده است.[۱۱] امام موسی بن جعفر(ع) در روایتی خمس را توضیح داده، سهمی برای حاکم (امام) و سهم دیگر را مخصوص یتیمان، تهی‌دستان و در راه‌ماندگان از نزدیکان پیامبر(ص) قرار داده است.[۱۲]
پانویس
- ↑ محقق حلی، المختصر، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۶۳.
- ↑ بستانی، فرهنگ ابجدی، ۱۳۷۵ش، ص۵۰۳، ذیل واژه سهم.
- ↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغه، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۱۱، ذیل واژه سهم.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۳۰۳.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، بخش خمس، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۵۹.
- ↑ شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الإمامیة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۲۶۲.
- ↑ شهید اول، اللمعه الدمشقیه، ۱۴۱۰ق، ص۵۵.
- ↑ شهید ثانی، الروضه البهیه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۷.
- ↑ شهید ثانی، الروضه البهیه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۷.
- ↑ مغنیه، فقه الصادق(ع)، ۱۴۲۱ ق، ج۲، ص۲.
- ↑ نجف‌آبادی، الخمس و الانفال، بی‌تا، ص۲۶۱؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۸۵.
- ↑ حر عاملی، تکملة الوسائل، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۴۶.
منابع
- ابن‌فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۴ق.
- امام خمینی، سید روح‌الله، توضیح المسائل، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ هشتم.
- بستانی، فواد افرام، فرهنگ ابجدی، تهران، اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، الفصول المهمه فی اصول الائمه -تکمله الوسائل، مؤسسه معارف اسلامی امام رضا علیه‌السلام، ایران.
- شهید اول، محمد بن مکی، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، محمدتقی مروارید، بیروت، دار التراث- الدار الإسلامیة، ۱۴۱۰ق.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضه البهیه، شرح سلطان العلماء، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۱۲ق.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم،العروة الوثقی فیما تعم به البلوی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، المختصر، قم، مؤسسه المطبوعات الدینیه، چاپ ششم، ۱۴۱۸ق.
- مغنیه، محمدجواد، فقه الامام الصادق (ع)، مؤسسه انصاریان، قم، ۱۴۲۱ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، .۱۴۰۴ق.
- منتظری، حسینعلی، الخمس و الانفال، قم، ۱۴۳۱ق.