سفره ام‌البنین

از ویکی شیعه
سفره ام‌البنین
سفره ام البنین در یک برنامه تلویزیونی
سفره ام البنین در یک برنامه تلویزیونی
اطلاعات آئین
اشیاء و نمادهاقرآن • شمع • مهرتسبیح • کتاب دعا
ادعیهزیارت عاشورا به همراه صد لعن و صد سلام • دعای توسلدعای فرجسوره یس • زیارت ام‌البنین • حدیث کساء • ذکر صلوات‌
آیین‌های مهم
سینه‌زنیافطاریتشییع جنازهتعزیه خوانی
سایر آیین‌ها


سفره ام‌البنین یا سفره مادر حضرت عباس بزرگداشت و توسل به حضرت ام‌البنین بوده که با دعا خواندن و اطعام دیگران همراه است. زیارت عاشورا، دعای توسل، سوره یس، زیارت ام‌البنین، ذکر صلوات‌ و توسل به حضرت عباس در سفره ام‌البنین خوانده می‌شود. ثواب این دعاها به ام‌البنین هدیه می‌گردد. این سفره برای برآورده شدن حاجت‌ها، بالا بردن صبر و تحمل مصیبت‌ها است.

در این سفره قرآن، شمع و کتاب دعا قرار می‌دهند. غذاها و خوراکی‌های سفره ام‌البنین براساس توان افراد تهیه می‌شود. کاچی، نان، پنیر، حلوا، سبزی و خرما از خوراکی‌های این سفره است. توسل، نذر و تبرک از طریق سفره انداختن و اطعام را صحیح دانسته‌اند. در دوره‌های جدید از سادگی این سفره‌ها کاسته شده و در برخی موارد دچار تجمل گردیده است.

گوناگونیِ فرهنگ‌ها در مناطق مختلف جغرافیایی سبب شده آداب هریک از سفره‌ها گوناگونی بسیار پیدا کند. آیین سفره‌های نذری جزو فرهنگ عامه بوده و لزوما دارای پشتوانه منطقی نیست. انداختن سفره پیش از اسلام نیز در ایران رونق داشته و در مراسمات مذهبی و ملی با آدابی خاص پهن می‌گردیده است.

نمونه‌ سفره ام‌البنین در عراق

معرفی و جایگاه

سفره ام‌البنین ضیافتی است که برای بزرگداشت حضرت ام‌البنین برگزار می‌شود.[۱] سفره ام‌البنین‌ به «سفره مادر حضرت ابوالفضل» و «سفره مادر حضرت عباس» نیز شهرت دارد.[۲] برخی مردم از طریق برگزار کردن این سفره و اطعام دیگران توسل جسته و حاجت‌های خود را از خداوند می‌گیرند.[۳] توسل، نذر و تبرک گرفتن از سفره ائمه معصوم و غیر آن‌ها از جمله ام‌البنین را بدون اشکال دانسته‌اند.[۴] آیت‌الله مکارم شیرازی از مراجع تقلید نذر سفره را بدون اشکال دانسته است.[۵]

این سفره برای برآورده شدن حاجت‌ها، بالا بردن صبر و تحمل مصیبت‌ها نیز انجام می‌شود.[۶] در این سفره، ام‌البنین را به فرزندش حضرت ابوالفضل قَسَم می‌دهند.[۷] در این سفره، ثواب دعاها و اطعام به حضرت ام‌البنین هدیه می‌گردد.[۸] صاحبان نذر، بنابر نیت‌هایی که می‌کنند، سفره‌های نذری خود را پیش یا پس از برآورده شدن حاجاتشان پهن می‌کنند.[۹] در برخی سنت‌های عرفی، این سفره اختصاص به بانوان دارد و مردان حتی از خوردن خوراکی‌های این سفره منع می‌شوند.[۱۰] برخی مداحان فارسی‌زبان[۱۱] و عرب‌زبان[۱۲] از جمله باسم کربلایی[۱۳] پیرامون سفره ام‌البنین اشعاری خوانده‌اند.

دعاها و اطعام در سفره ام‌البنین

نمونه‌ای ساده از سفره ام‌البنین

این سفره به مانند سفره‌های دیگر با گفتن بسم الله الرحمن الرحیم و صلوات پهن می‌شود و پهن‌کننده سفره ترجیحاً با وضو است.[۱۴] زیارت عاشورا به‌همراه صد لعن و صد سلام، دعای توسل، دعای فرج، سوره یس، زیارت ام‌البنین[۱۵] حدیث کساء و ذکر صلوات‌[۱۶] در سفره ام‌البنین خوانده می‌شود. همچنین به حضرت عباس(ع) نیز توسل و استغاثه صورت می‌گیرد.[۱۷]

در این سفره قرآن، شمع، مهر، تسبیح و کتاب دعا قرار می‌دهند. غذاها و خوراکی‌های سفره ام‌البنین ساده‌تر از سفره حضرت ابوالفضل بوده[۱۸] و براساس توان افراد تهیه می‌شود.[۱۹] کاچی، نان، پنیر، حلوا، سبزی و خرما از خوراکی‌های این سفره است. در برخی مناطق آش یا پلو و میوه نیز در سفره قرار می‌دهند که برخی از آنها جنبه نذری و برخی دیگر جنبه تشریفاتی دارد.[۲۰] سفره ام‌البنین در خراسان به سفره «اُماج کُماج» شناخته می‌شود.[۲۱]

سفره‌های مذهبی

سفره نذری یک آیین جمعی برای برآورده‌شدن نذر است.[۲۲] آیین سفره‌های نذری جزو فرهنگ عامه بوده که عموماً سینه‌به‌سینه منتقل شده و لزوماً پشتوانه منطقی ندارد.[۲۳] گوناگونی خرده‌فرهنگ‌ها در مناطق مختلف جغرافیایی سبب شده سفره‌ها و آداب هر یک از آن‌ها گوناگونی بسیار پیدا کند.[۲۴] در دوره‌های جدید از سادگی این سفره‌ها کاسته شده و در برخی موارد دچار تجمل گردیده است.[۲۵]

انداختن سفره‌ها را به دو گروه تقسیم کرده‌اند:

  • برخی سفره‌ها جنبه آیینی، ملی و مذهبی دارند مانند سفره هفت‌سین در نوروز، سفره عقد هنگام خواندن خطبه عقد ازدواج و سفره‌ای که در هنگام برگزاری مجلس ختم پهن می‌شود.
  • سفره‌های نذری که معمولا زنانه هستند و نزد اقوام مختلف به صورت‌های گوناگون گسترده می‌شود. سفره‌ ام‌البنین، سفره حضرت فاطمه(ع)، سفره حضرت اباالفضل از این موارد هستند.[۲۶]

انداختن سفره پیش از اسلام نیز در ایران رونق داشته و در مراسمات مذهبی برای برآورده‌شدن حاجت و همچنین مراسمات غیر مذهبی مانند نوروز با آدابی خاص پهن می‌گردیده است.[۲۷]

پانویس

  1. «سفرة أم البنین مجربة»، منتدی الکفیل.
  2. بلوکباشی، «ام‌البنین»، ص ۱۸۶.
  3. «سفرة أم البنین مجربة»، منتدی الکفیل.
  4. «أم البنین هل انها امرأة عادیة وماحکم التوسل بها والتبرک بسفرتها»، العتبة الحسینیة المقدسة.
  5. «نذر سفره»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی.
  6. «چطور به حضرت ام البنین متوسل شویم؟»، باشگاه خبرنگاران جوان.
  7. بلوکباشی، «ام‌البنین»، ص۱۸۷.
  8. «سفرة أم البنین علیها السلام»، هلال فاطمیه استرالیا.
  9. بلوکباشی، «ام‌البنین»، ص۱۸۷.
  10. سالک، «تحلیل سفره‌های نذری زنانه براساس نظریه آیین‌های گذار»، ص۳۸۰.
  11. «نماهنگ سفره ام البنین (س)، محمدحسین پویانفر»
  12. «سفرة ام البنین - الرادود عمار الکنانی»، صوتیات درر العراق.
  13. «سفره أم البنین-علیها السلام #باسم_الکربلائی» یوتیوب.
  14. رحمانی، «سفره‌های نذری در تهران: عاملیت زنانه در جماعت آیینی» ص۱۹۲.
  15. «سفرة أم البنین علیها السلام»، هلال فاطمیه استرالیا
  16. «سفرة ام البنین ع لقضاء الحوائج»،منتدیات شیعة الحسین العالمیه.
  17. «سفرة أم البنین مجربة»، منتدی الکفیل.
  18. بلوکباشی، «ام‌البنین»، ص۱۸۷.
  19. «سفرة أم البنین علیها السلام»، هلال فاطمیه استرالیا
  20. بلوکباشی، «ام‌البنین»، ص۱۸۷.
  21. سالک، «تحلیل سفره‌های نذری زنانه براساس نظریه آیین‌های گذار»، ص۳۷۸.
  22. سالک، «تحلیل سفره‌های نذری زنانه براساس نظریه آیین‌های گذار»، ص۳۷۶.
  23. «ایرانیان و سفره‌های نذری که برا برآورده شدن حاجات پهن می‌کنند».
  24. «ایرانیان و سفره‌های نذری که برا برآورده شدن حاجات پهن می‌کنند».
  25. «اوضاع و احوال سفره‌های مذهبی زنان در ایران»، ویستا
  26. سپهر، «زنان میراث‌دار سفره‌های هفت‌سین و نذری»، ص۵.
  27. سپهر، «زنان میراث‌دار سفره‌های هفت‌سین و نذری»، ص۴.

منابع