حسین بن محمد آل‌عُصفور (درگذشت: ۱۲۱۶ق) از عالمان شیعه در بحرین و از بزرگان اخباری بود. او از خاندان عصفور و برادرزاده یوسف بن احمد بحرانی بود. وی شاگردان زیادی را تربیت کرد. گفته شده پنج فرزندش نیز از عالمان دینی بودند که حسن آل‌عصفور مشهورترین آنها دانسته شده است.
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حسین بن محمد بن احمد بن ابراهیم آل‌عصفور |
| لقب | شیخ حسین عصفور، بحرانی، درازی، شاخوری |
| محل زندگی | بحرین |
| تاریخ وفات | ۲۱ شوال ۱۲۱۶ق |
| شهر وفات | شاخوره |
| خویشاوندان سرشناس | یوسف بن احمد بحرانی، سلیمان ماحوزی |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمد بن احمد (پدر)، یوسف بن احمد بحرانی، عبدالعلی آل‌عصفور |
| تألیفات | انوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرایع، الفوادح الحسینیه و القوادح البینیة شارح الصدور و... |
| سایر | اخباری |
حسین بن محمد تألیفات فراوانی در زمینه‌های مختلف تاریخی، روایی، تفسیری، کلامی و فقهی داشت. انوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرایع، الفوادح الحسینیه و القوادح البینیة مشهور به مقتل آل‌عصفور، شارح الصدور و رافعة المحذور، أرجوزة فی الفقه و باهرة العقول از جمله آثار او دانسته شده است. وی در زمینه شعر نیز تبحر داشت و دیوانی مشتمل بر هفت هزار بیت نگاشت.
معرفی
حسین بن محمد آل‌عصفور، معروف به شیخ حسین عصفور[۱] از مشاهیر علمای امامیه،[۲] علامه، فقیه و محدث دانسته شده است. گفته شده او از بزرگان اخباری زمان خود[۳] و حتی رهبر اخباریان بود[۴] و به وی سید المشایخ و المحققین و مُجَدِّد المذهب گفته‌اند.[۵] حسین آل‌عصفور را با القابی چون درازی، شاخوری و بحرانی یاد کرده‌اند.[۶] او از اهالی بحرین بود[۷] و زعامت دینی آن منطقه و اطراف آن را به عهده داشت.[۸]
حسین بن محمد شاگرد پدر و عموهای خود، یوسف بحرانی و عبدالعلی آل‌عصفور بود.[۹] شاگردانش را عالمان زیادی از منطقه بحرین، قطیف، احساء و اطراف آنها تشکیل می‌دادند.[۱۰] او را فردی با استعداد و حافظه قوی دانسته‌اند به گونه‌ای که هر چه را می‌خواند حفظ می‌کرد.[۱۱] گفته شده بیش از ۱۲ هزار حدیث مُعَنْعَن (حدیثی که راوی در تمام سلسله سند تصریح به لفظ «عن فلان» کرده است.) حفظ بود و در یک جلسه به تدریس، إفتاء، تصنیف، تألیف، و قضاوت می‌پرداخت.[۱۲]
او در پارسايى شهره بود و در ابراز اخلاص به امام حسین(ع) و شهيدان كربلا كوشش بسيار داشت و بيش‌تر اوقات در خانه‌اش مجلس سوگوارى برگزار مى‌كرد و از خود اشعار بسيارى در رثاى امام حسین(ع) مى‌خواند.[۱۳]
حسین عصفور در ۲۱ شوال ۱۲۱۶ق[۱۴] در پی اختلافات با خوارج به دست یکی از دشمنان[۱۵] در شاخوره بحرین[۱۶] به شهادت رسید. به همین علت به شهید آل‌عصفور نیز شهرت یافت.[۱۷] آرامگاه او در دهکده محل سکونتش شاخوره قرار داشته و شیعیان آن را زیارت می‌کنند.[۱۸]
بستگان سرشناس
حسین بن محمد آل‌عصفور، از خاندان عصفور بود[۱۹] آل‌عصفور از خاندان‌های شیعه در کرانه‌های خلیج فارس چون بحرین، قطیف و احساء بوده[۲۰] و عالمان مشهوری از آن ظهور کردند.[۲۱]
او، برادرزاده یوسف بن احمد بحرانی بود.[۲۲] پدرش نیز از فقها و محدثان شناخته شده آل‌عصفور دانسته شده و مادرش نیز فرزند سلیمان ماحوزی از عالمان بحرین بود.[۲۳]
گفته شده او هفت فرزند داشت که پنج[۲۴] یا شش نفر[۲۵] آنها از عالمان سرشناس بودند، و تعدادی از آنها در مناطق مختلف ایران زندگی می‌کردند.[۲۶] معروف‌ترین فرزند او حسن بن حسین از فقیهان شیعه بود که در سال ۱۲۱۶ق از بحرین به بوشهر مهاجرت کرد[۲۷] و امام جمعه، قاضی و حاکم شرع شهر شد.[۲۸] او علاوه بر تأثیرات اجتماعی و فرهنگی، سبب تقویت جایگاه شیعیان در این مناطق شد.[۲۹] عبدالله عصفوری امامت جماعت و امامت جمعه و مسئول نشر احکام در بحرین[۳۰] و همچنین احمد بن حسین عالم و امام جماعت و مسئول امور شرعیه شهر بوشهر[۳۱] از جمله فرزندان دیگر حسین بن محمد بودند.
آثار
حسین بن محمد کتاب‌های زیادی[۳۲] در زمینه‌های مختلف روایی، کلامی و فقهی تألیف کرد و آثارش بیش از ۵۰ مورد دانسته شده که برخی از آنها به دست ما رسیده است.[۳۳]
او کتاب الحدائق الناظره را با عنوان تتمة الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهره تکمیل کرد.[۳۴] مفاتیح الغیب و التبیان فی تفسیر القرآن،[۳۵] انوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرایع،[۳۶] الفوادح الحسینیه و القوادح البینیة مشهور به مقتل آل‌عصفور،[۳۷] شارح الصدور و رافعة المحذور،[۳۸] أرجوزة فی الفقه،[۳۹] الاشراف،[۴۰] باهرة العقول،[۴۱] وفاة النبی(ص) المسمی بالتهاب نیران الأحزان و مثیر الاکتئاب و الأشجان،[۴۲] البراهین النظریة فی اجوبة المسائل البصریة،[۴۳] الجُنَّة الوَقیَّه فی احکام التقیة،[۴۴] خبر السفاح و سدیر،[۴۵] الدُّرة الغرّاء فی وفاة الزهراء(س)،[۴۶] ذریعة الهُداة فی بیان معانی الفاظ الصلاة،[۴۷] و القول الشارح و الحجة لثمرات المهجة در عقاید[۴۸] از جمله آثار او قلمداد شده است.
حسین بن محمد علاوه بر علوم دینی در علوم مختلف[۴۹] دیگر چون شعر نیز تبحر داشت و دیوانی به نام شارح الصدور معروف به دیوان حسین بن محمد آل‌عصفور نوشت که منظومه‌ای بیش از هفت هزار بیت[۵۰] در اصول دین است.[۵۱]
پانویس
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰.
- ↑ مؤسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۲۲۶.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰؛ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۲.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۳.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۹۳ به نقل از تاریخ بحرین.
- ↑ تبریزی، مرآة الکتب، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۲۶؛ عبدالحمید، معجم مورخی الشیعة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۲۹۶.
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۲، ص۲۵۷.
- ↑ مؤسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۳، ص۲۲۶.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰؛ بحرانی، أنوار البدرین، ۱۴۰۷ق، ص۲۰۷-۲۱۱.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰؛ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۲.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۹۳.
- ↑ یوسفی اشکوری، «آل عصفور»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۸۹.
- ↑ یوسفی اشکوری، «آل‌عصفور»، ج۲. ص۴۳۸.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۰.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۹۳.
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۱۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۵، ص۱۱۴۰.
- ↑ تبریزی، مرآة الکتب، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص: ۲۲۸؛ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۱۵.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۲.
- ↑ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۷۲.
- ↑ بحرانی، أنوار البدرین، ۱۴۰۷ق، ص۲۱۳-۲۱۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۷۲.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۷۹.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۳۴۶.
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۱۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۲۰، ص۷۷۵.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۸۶.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۲.
- ↑ «آشنایی با اندیشمندان جهان اسلام / حسین آل عصفور»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۴۱.
- ↑ عبدالحمید، معجم مورخی الشیعة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۲۹۷.
- ↑ کنتوری، کشف الحجب و الأستار، ۱۴۰۹ق، ص۶۹؛ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۳؛ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۳۹.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۶، ص۳۶۴؛ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۴۲۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۸۹.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۰۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۱۵؛ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۶۶.
- ↑ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۱۴۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۸۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۰۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۱۳۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۱۰۴؛ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۴۱.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۳۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۲۱۱.
- ↑ کحاله، معجم المؤلفین، ۱۳۷۶ق، ج۴، ص۴۴.
- ↑ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۲۴۸-۲۴۹.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴.
منابع
- «آشنایی با اندیشمندان جهان اسلام / حسین آل عصفور»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۲۹ مهر ۱۳۸۷ش، تاریخ بازدید: ۲۱ آذر ۱۴۰۲ش.
- امین، حسن، مستدرکات أعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۸ق.
- امین، محسن، أعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات أعلام الشیعة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ق.
- بحرانی، علی بن حسن، أنوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الأحساء و البحرین، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، ۱۴۰۷ق.
- تبریزی، علی بن موسی، مرآة الکتب، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجف، ۱۴۱۴ق.
- حبیب آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار، اصفهان، کمال، ۱۳۶۲ش.
- رفاعی، عبد الجبار، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت صلوات الله علیهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۷۱ش.
- زرکلی، خیر الدین، الأعلام (قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین)، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۹م.
- صدر، حسن، تکملة أمل الآمل، بیروت،دار المؤرخ العربی، ۱۴۲۹ق.
- عبدالحمید، صائب، معجم مورخی الشیعة: الإمامیة - الزیدیة -الإسماعیلیة، قم، مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی، ۱۴۲۴ق.
- کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۷۶ق.
- کنتوری، اعجازحسین بن محمدقلی، کشف الحجب و الأستار عن أسماء الکتب و الأسفار، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۱۸.
- موسسه امام صادق(ع)، گروه علمی، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق.
- یوسفی اشکوری، حسن، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۷۴ش.