مولودی‌خوانی (آیین)
| آیین‌ها | |
|---|---|
 مولودی‌خوانی در جشنی مذهبی در مشهد | |
| زمان‌برگزاری | زاد روز پیامبر(ص) و امامان و اهل‌بیت(ع) |
| مکان برگزاری | مساجد، حرم‌ها، حسینیه‌ها و تکایا |
| گستره جغرافیایی | کشورهای اسلامی |
| منشأ تاریخی | قرن سوم قمری |
| آیین‌های مهم | |
| سینه‌زنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیین‌ها | |
مولودی‌خوانی مراسم مدح‌خوانی و جشن که در زادروز پیامبر اکرم(ص)، یکی از امامان یا اهل‌بیت(ع) در میان شیعیان و اهل‌سنت برگزار می‌شود. در میان فقیهان شیعه، برگزاری این جشن، مجاز دانسته شده، اما به آمیخته‌نشدن جشن به رفتارهای غیرشرعی تأکید شده است. در میان فقهای اهل‌سنت در خصوص شرعی‌بودن این مراسم، اختلاف وجود دارد.
گفته می‌شود قدمت مولودی‌خوانی، به قرن سوم تا پنجم قمری و همزمان با حکومت فاطمیان در مصر باز می‌گردد. گزارش‌های تاریخی، نخستین مولودی‌خوانی در میان اهل‌سنت را مربوط به قرن ششم قمری دانسته‌اند. امروزه در کشورهای مختلفی از جهان اسلام، این مراسم در میان شیعه و سنی گزارش شده است.
مفهوم‌شناسی
مولودی‌خوانی به مراسم مدح‌خوانی و جشن در مناسبت‌های ولادت پیامبر(ص)، امامان شیعه(ع) و دیگر اهل‌بیت پیامبر اشاره دارد. این مراسم با شیوه‌ها و شرایط مختلفی در جهان اسلام برگزار می‌شود و به عنوان یکی از محورهای وحدت میان شیعه و سنی در نظر گرفته شده است.[۱]
از دیدگاه شیعیان، برگزاری مراسم مولودی‌خوانی، به نوعی یادبود ذَوِی‌الْقُربیٰ بوده و مصداق عمل به آیه ۲۳ سوره شوریٰ است.[۲] برگزاری این نوع مراسم، به‌نوعی یادآوری شعائر الهی و اشاعه آن به حساب می‌آید. از این مراسم برای معرفی اسلام و تشیع به جهانیان و جلب توجه غیرمسلمانان به باورهای اسلامی نیز بهره برده شده است.[۳]
مولودی‌خوانی به عنوان یک مراسم مذهبی در باور شیعیان، توانسته جای خود را در زندگی عمومی، همچون مراسم خانوادگی و عروسی‌ها نیز پیدا کند و بخش قابل توجهی از برنامه‌های هیئت‌های مذهبی را به خود اختصاص دهد.[۴]
شیوه برگزاری
برگزاری مراسم مولودی‌خوانی در میان شیعیان، عموما در قالب هیئت‌های مذهبی صورت می‌گیرد. در این مراسم، اشعاری در مدح پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) خوانده می‌شود. امروزه در هیئت‌های مذهبی، مرسوم شده است که به صورت موزون همراه با خواندن اشعار توسط مداح، مستمعان کف می‌زنند. این مراسم در تمام ایام سال به مناسبت‌های گوناگون زادروز پیامبر و امامان(ع) و یا اعیاد اسلامی و شیعی برگزار می‌شود.[۵]
تاریخچه
نخستین جشن‌های مولودی‌خوانی خصوصا برای پیامبر(ص) در جهان اسلام را به دوره حکومت فاطمیان (حکومت: ۲۹۷-۵۶۷ق) در مصر نسبت داده‌اند.[۶] مِقریزی تاریخ‌نگار اهل مصر (درگذشت: ۸۴۵ق) در این باره گزارش کرده است که در قرن نهم، مولودی‌خوانی برای پیامبر(ص) رواج داشته است.[۷] در آن دوران، در مناسبت‌های مختلفی چون زادروز پیامبر(ص) و یا امامان شیعه(ع) و حضرت زهرا(س) و همین‌طور اعیاد اسلامی، مراسم مولودی‌خوانی تدارک دیده می‌شد.[۸] پیشینه مراسم مولودی‌خوانی در میان اهل‌سنت نیز به قرن ششم و هفتم قمری (یک سده بعد از خلفای فاطمی) در عراق نسبت داده شده است.[۹] مظفرالدین کَوکُبری (درگذشته ۶۳۰ق) فرمانده صلاح‌الدین ایوبی و حاکم اِربِل در ماه ربیع الاول جشن میلادالنبی برگزار می‌کرد.[۱۰] بر اساس گزارش‌های مربوط به نیمه دوم قرن ۱۳ قمری، یکی از مراسم ماهانه (یازدهم هر ماه قمری) در مقبره حضرت خدیجه(س)، برگزاری مراسم مولودی‌خوانی بوده است.[۱۱]
امروزه مراسم مولودی‌خوانی در بیشتر نواحی شیعه‌نشین برگزار می‌شود.[۱۲] هر ساله جشنواره‌های مختلفی با موضوع مولودی‌خوانی در ایران برگزار می‌شود.[۱۳] برگزاری کلاس‌های آموزشی و کارگاه‌ها برای یادگیری مولودی‌خوانی از دیگر اتفاقات در این موضوع است.[۱۴] در یکی از فصل‌های برنامه حسینیه مُعَلّیٰ که در سال ۱۴۰۱ش از تلویزیون ایران منتشر گردید، الگوهای مختلف و جدیدی در موضوع مولودی‌خوانی به نمایش گذاشته شد.[۱۵]
حکم شرعی
از نگاه شرعی، مولودی‌خوانی در مذهب شیعه، جایز شمرده شده است اما باید از آمیخته شدن آن به رفتارهای غیر شرعی، جلوگیری شود.[۱۶] مراجع تقلید در جواز کف‌زدن در مجالس مولودی، نظرات مختلفی دارند و توصیه کرده‌اند که مجالس مولودی‌خوانی از حدود عرفی آن که منجر به سبک شدن مجالس اهل‌بیت(ع) گردد، تخطی نکنند.[۱۷] گروهی از فقیهان اهل‌سنت با توجه به همراه بودن این مراسم با منکرات و برخی دیگر از بابت بدعت دانستن آن، چنین مراسمی را تحریم کرده‌اند[۱۸] و در مقابل گروهی آن را به شرط رعایت ضوابط شرعی، جایز می‌دانند.[۱۹] طاهر قادری از عالمان اهل‌سنت، انجام هر عمل مباحی که در شریعت منع نشده و تبدیل به فرهنگ جامعه شده و هدف آن نیز اظهار خوشحالی به مناسبت ولادت پیامبر باشد را بدون اشکال شرعی می‌داند.[۲۰]
مولودی‌خوانی در میلاد النبی
مراسم مولودی‌خوانی در سالروز میلاد پیامبر در کشورهای اسلامی همچون اندونزی،[۲۱] و آفریقا توسط اهل‌سنت اجرا می‌شود.[۲۲] برای برگزاری این مراسم در کشورهای مختلفی، این روز تعطیل رسمی قرار گرفته است. از این میان می‌توان به کشورهای افغانستان،[۲۳] الجزایر،[۲۴] بحرین،[۲۵] هند،[۲۶] مصر،[۲۷] عراق،[۲۸] لبنان[۲۹] و یمن اشاره کرد.[۳۰] با این وجود وهابی‌ها این جشن را بدعت و حرام می‌دانند[۳۱] و از همین روست که در کشور عربستان سعودی، این روز تعطیل نبوده و جشنی برگزار نمی‌شود.[۳۲] برگزاری مراسم نعت‌خوانی و قوالی به مناسبت میلاد پیامبر(ص) رسمی دیرینه است.[۳۳]
این مراسم یکی از سنت‌های رایج در مناطق سنی‌نشین ایران از جمله کردستان است که در سالروز میلاد پیامبر در ۱۲ ربیع‌الاول تا ۱۷ ربیع‌الاول (مشهور به هفته وحدت) برگزار می‌شود.[۳۴] در این مراسم، دف‌نوازی می‌شود و اشعار فارسی، عربی و کردی سروده خواهند شد.[۳۵] اشعار خوانده شده در این مراسم، در وصف و مدح پیامبر(ص) است که عموما از نسخه‌ای به نام مولودنامه خوانده می‌شود.[۳۶] در این مراسم با شیرینی‌های مختلف از شرکت‌کنندگان پذیرایی می‌شود. در باور عمومی مردم کردستان، خوردن نذری‌های پخش شده در مراسم مولودی، شفابخشند.[۳۷]
پانویس
- ↑ «مولودی خوانی نماد دینی و عاملی برای تحکیم وحدت است»، خبرگزاری مهر.
- ↑ رضوانی، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۶۳۲.
- ↑ رضوانی، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۶۳۸.
- ↑ «مداحی سبک سنتی بومی، اصالت و فرهنگ است»، دریانیوز.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، آداب و احکام عزاداری، مداحی و زیارت، ۱۳۹۷ش، ص۲۱۵.
- ↑ هاشمی، «مراسم جشن مولد از دیدگاه مخالفین و موافقین»، نوگرا.
- ↑ مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۱۸ق. ج۲، ص۴۳۶.
- ↑ هاشمی، «مراسم جشن مولد از دیدگاه مخالفین و موافقین»، نوگرا.
- ↑ هاشمی، «مراسم جشن مولد از دیدگاه مخالفین و موافقین»، نوگرا.
- ↑ ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۳، ص۱۳۷؛ مقریزی، السلوک لمعرفة دول الملوک، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۳۶۸.
- ↑ علی‌بخشی، خدیجه سلام الله علیها برترین همسر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، ۱۳۹۱ش، ص۱۲۸.
- ↑ «مولودی‌خوانی در روز میلاد حضرت فاطمه(س) در صحن مطهر علوی(ع)»، خبرگزاری شفقنا.
- ↑ «چهارمین جشنواره مولودی خوانی هه تاو»، خبرگزاری ایسنا؛ «معرفی برگزیدگان نخستین جشنواره «مولودی خوانی» باغ کتاب»، خبرگزاری خبرآنلاین.
- ↑ «کارگاه یک روزه مولودی خوانی برگزار می‌شود»، خبرگزاری رسمی حوزه.
- ↑ ««حسینیه معلی»؛ الگوی مولودی‌خوانی به سبک نوین»، صاحب خبران.
- ↑ «احکام مربوط به مجالس مولودی اهل بیت»، سایت جهانی کربلا.
- ↑ «احکام مربوط به مجالس مولودی اهل بیت»، سایت جهانی کربلا.
- ↑ شحاته، المولد النبوی... هل نحتفل؟، بی‌تا، ص۲۰-۲۱.
- ↑ هاشمی، «مراسم جشن مولد از دیدگاه مخالفین و موافقین»، نوگرا.
- ↑ قادری، کیا میلاد النبی منانا بدعت ہے، ۲۰۰۸م، ص۱۵ و ۱۷.
- ↑ حسینی کوهساری، نقش شیعه در گسترش فرهنگ علوم اسلامی در اندونزی و تایلند، ۱۳۹۷ش، ص۲۶۶.
- ↑ حاتمی، فرهنگ و تمدن آفریقا، ۱۳۹۲ش، ص۲۳۷.
- ↑ "National Holidays in Afghanistan in 2022". 15 February 2022.
- ↑ "National Holidays in Algeria in 2022". January 2022.
- ↑ "National Holidays in Bahrain in 2022". January 2022.
- ↑ "Public Holidays in India in 2022". January 2022.
- ↑ "National Holidays in Egypt in 2022". 6 January 2022.
- ↑ "National Holidays in Iraq in 2022". January 2022.
- ↑ "National Holidays in Lebanon in 2022". January 2022.
- ↑ "National Holidays in Yemen in 2022". January 2022.
- ↑ الدویش، فتاوی اللجنة الدائمة، ریاض، بی‌تا، ج۳، ص۲۹.
- ↑ Woodward, Java, Indonesia and Islam, 2010, p.169.
- ↑ «جشن میلاد پیامبر در پاکستان»، صراط‌نیوز.
- ↑ «نگاهی به آیین مولودی خوانی و جشن میلاد پیامبر اسلام(ص) در کردستان»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «مولودی خوانی، سنتی آئینی و شایسته در فرهنگ کردستان»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «مولودی خوانی از جلوه‌های زیبای موسیقی مذهبی کردستان»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «نگاهی به آیین مولودی خوانی و جشن میلاد پیامبر اسلام(ص) در کردستان»، خبرگزاری ایرنا.
منابع
- ««حسینیه معلی»؛ الگوی مولودی‌خوانی به سبک نوین»، صاحب خبران، تاریخ درج مطلب: ۱۱ اسفند ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «احکام مربوط به مجالس مولودی اهل بیت»، سایت جهانی کربلا، تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «چهارمین جشنواره مولودی خوانی هه تاو»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۸ تیر ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «کارگاه یک روزه مولودی خوانی برگزار می‌شود»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۳ مهر ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «مداحی سبک سنتی بومی، اصالت و فرهنگ است»، دریانیوز، تاریخ درج مطلب: ۷ اسفند ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «معرفی برگزیدگان نخستین جشنواره «مولودی خوانی» باغ کتاب»، خبرگزاری خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۸ اسفند ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «مولودی خوانی از جلوه‌های زیبای موسیقی مذهبی کردستان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ تیر ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «مولودی خوانی، سنتی آئینی و شایسته در فرهنگ کردستان»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ آذر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «مولودی خوانی نماد دینی و عاملی برای تحکیم وحدت است»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۵ مرداد ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «مولودی‌خوانی در روز میلاد حضرت فاطمه(س) در صحن مطهر علوی(ع)»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۲۳ دی ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «نگاهی به آیین مولودی خوانی و جشن میلاد پیامبر اسلام(ص) در کردستان»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ اسفند ۱۳۸۷ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «جشن میلاد پیامبر در پاکستان»، صراط‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۰ دی ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۶ خرداد ۱۴۰۳ش.
- ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
- الدویش، احمد بن عبدالرزاق، فتاوی اللجنة الدائمة، ریاض، رئاسة إدارة البحوث العلمیة والإفتاء، بی‌تا.
- جمعی از پژوهشگران، آداب و احکام عزاداری، مداحی و زیارت، قم، پژوهشکده باقرالعلوم علیه‌السلام، ۱۳۹۷ش.
- حاتمی، محمدرضا فرهنگ و تمدن آفریقا، تهران، الهدی، ۱۳۹۲ش.
- حسینی کوهساری، مفید، نقش شیعه در گسترش فرهنگ علوم اسلامی در اندونزی و تایلند، قم، امام علی بن ابی‌طالب، ۱۳۹۷ش.
- رضوانی، علی‌اصغر، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، تهران، نشر معشر، ۱۳۸۴ش.
- شحاته، محمد صقر، المولد النبوی... هل نحتفل؟، اسکندریه، دارالخلفاء الراشدین، بی‌تا.
- علی‌بخشی، عبدالله، خدیجه سلام الله علیها برترین همسر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، قم، نشر زائر، ۱۳۹۱ش.
- قادری، محمدطاهر، کیا میلاد النبی منانا بدعت ہے، لاهور، منهاج القرآن، ۲۰۰۸م.
- مقریزی، احمد بن علی، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، حواشی خلیل المنصور، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م.
- هاشمی، سیداحمد، «مراسم جشن مولد از دیدگاه مخالفین و موافقین»، سایت نوگرا، تاریخ درج مطلب: ۸ دی ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲۳ فروردین ۱۴۰۳ش.
- officeholidays. "LIST OF HOLIDAYS IN AFGHANISTAN IN 2022". officeholidays.com، data: 13 april 2022، Visited in 23 april 2024.
- officeholidays. "LIST OF HOLIDAYS IN Algeria IN 2022". officeholidays.com، data: 13 april 2022، Visited in 23 april 2024.
- officeholidays. "LIST OF HOLIDAYS IN Bahrain IN 2022". officeholidays.com، data: 13 april 2022، Visited in 23 april 2024.
- officeholidays. "LIST OF HOLIDAYS IN India IN 2022". officeholidays.com، data: 13 april 2022، Visited in 23 april 2024.
- officeholidays. "LIST OF HOLIDAYS IN Egypt IN 2022". officeholidays.com، data: 13 april 2022، Visited in 23 april 2024.
- officeholidays. "LIST OF HOLIDAYS IN Iraq IN 2022". officeholidays.com، data: 13 april 2022، Visited in 23 april 2024.
- officeholidays. "LIST OF HOLIDAYS IN Lebanon IN 2022". officeholidays.com، data: 13 april 2022، Visited in 23 april 2024.
- officeholidays. "LIST OF HOLIDAYS IN Yemen IN 2022". officeholidays.com، data: 13 april 2022، Visited in 23 april 2024.
- Woodward, Mark. Java, Indonesia and Islam. : Springer Science & Business Media, Berlin, 2010.