تنقیح المقال فی علم الرجال (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
Hasanejraei (بحث | مشارکت‌ها) ←نسخه‌ها و چاپ: اصلاح متن |
Hasanejraei (بحث | مشارکت‌ها) |
||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
==نسخه‌ها و چاپ== | ==نسخه‌ها و چاپ== | ||
کتاب تنقیح المقال به همراه فهرست «نتایج التنقیح فی تمییز السقیم من الصحیح» که وصف هر راوی (ثقه، حسن، موثق، مجهول، مهمل، و موارد خاص) در آن ذکر شده، و نیز کتاب مقباس الهداية فی علم الدرایة، ابتدا به‌صورت چاپ سنگی در سه جلد رحلی در نجف و بدون علائم سجاوندی، در سال ۱۳۵۲ق منتشر شد.<ref>رنجبری حیدرباغی، «تنقیح مقال نقد...»، ص۲۷۹.</ref> به‌گفته آقابزرگ طهرانی، بخشی از تنقیح المقال چاپ سنگی، در زمان حیات مؤلف و تحت نظارت وی چاپ شد و قسمتی دیگر پس از درگذشت او منتشر گردید.<ref>آقابزرگ الطهرانی، الذریعة...، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۴۶۶.</ref> | کتاب تنقیح المقال به همراه فهرست «نتایج التنقیح فی تمییز السقیم من الصحیح» که وصف هر راوی (ثقه، حسن، موثق، مجهول، مهمل، و موارد خاص) در آن ذکر شده،<ref> نصیری، حدیث‌شناسی ۲، ۱۳۸۳ش، ص۱۸۹.</ref> و نیز کتاب مقباس الهداية فی علم الدرایة، ابتدا به‌صورت چاپ سنگی در سه جلد رحلی در نجف و بدون علائم سجاوندی، در سال ۱۳۵۲ق منتشر شد.<ref>رنجبری حیدرباغی، «تنقیح مقال نقد...»، ص۲۷۹.</ref> به‌گفته آقابزرگ طهرانی، بخشی از تنقیح المقال چاپ سنگی، در زمان حیات مؤلف و تحت نظارت وی چاپ شد و قسمتی دیگر پس از درگذشت او منتشر گردید.<ref>آقابزرگ الطهرانی، الذریعة...، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۴۶۶.</ref> | ||
پس از آن، با افزودن کتاب مخزن المعانی فی ترجمة المحقق المامقانی به ابتدای کتاب (به‌عنوان جلد صفر)، و تحقیق و استدراک آن در ۵۰ جلد از سوی محیی‌الدین مامقانی، فرزند مؤلف، و محمدرضا مامقانی، نوه وی، و از سال ۱۴۲۳ق، در نشر مؤسسه آل‌البیت انتشار یافت.<ref>رستگار، «تنقیح المقال در قاموس الرجال»، ص۳۰.</ref> | پس از آن، با افزودن کتاب مخزن المعانی فی ترجمة المحقق المامقانی به ابتدای کتاب (به‌عنوان جلد صفر)، و تحقیق و استدراک آن در ۵۰ جلد از سوی محیی‌الدین مامقانی، فرزند مؤلف، و محمدرضا مامقانی، نوه وی، و از سال ۱۴۲۳ق، در نشر مؤسسه آل‌البیت انتشار یافت.<ref>رستگار، «تنقیح المقال در قاموس الرجال»، ص۳۰.</ref> | ||
نسخهٔ ۲۹ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۴۷
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | عبدالله مامقانی (درگذشت ۱۳۵۱ق) |
| موضوع | علم رجال |
| زبان | عربی |
| قطع | وزیری |
| مجموعه | ۳ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث |
| نسخه الکترونیکی | http://lib.eshia.ir/10510 |
تَنْقیحُ المَقال فی اَحوالِ الرّجال یا تنقیح المقال فی علم الرجال کتابی مفصل در علم رجال به زبان عربی، که به تنقیح المقال مشهور است. کتاب تألیف شیخ عبدالله مامقانی (درگذشت ۱۳۱۱ش) عالم و فقیه امامی قرن چهاردهم است. نویسنده در این کتاب درباره بیش از ۱۶۰۰۰ راوی بحث کرده است. آقا بزرگ تهرانی آن‌را مفصّل‌ترین اثر در علم رجال دانسته است. محسن امین و محمدتقی شوشتری انتقاداتی به این کتاب دارند. این کتاب با توضیح و تعلیقات محی الدین و محمدرضا مامقانی فرزند و نوه مؤلف نیز منتشر شده است.
نویسنده
عبدالله بن محمدحسن مامقانی (۱۲۹۰-۱۳۵۱ق) فقیه و رجالی شیعه[۱] در قرن چهاردهم قمری.[۲] مامقانی در نجف زاده شد و در همان جا به تحصیل علوم دینی پرداخت.[۳] وی بیش از ۴۰ کتاب و رساله در موضوعات فقه، اصول فقه، درایه و رجال دارد.[۴]
پرویز رستگار، پژوهشگر رجال و علوم قرآنی، عبدالله مامقانی را از برجسته‌ترین رجالیان مکتب تقلید خوانده است که اثر او بیش از هر چیز به دائرةالمعارفی می‌ماند که همه اطلاعات در باب یک موضوع را جمع‌آوری می‌کند و ابایی از فراهم ساختن سخنان و آرای ناهمخوان و حتی متعارض ندارد؛[۵] در مقابل رجالیان مکتب تحلیل که سید حسین بروجردی را پیشتاز آن قلمداد کرده است.[۶]
معرفی و جایگاه
تنقیح المقال فی علم الرجال، گسترده‌ترین کتاب در علم رجال خوانده شده که زندگینامه راویان مسلمان تا قرن چهارم هجری را، از جمله همه صحابه، تابعان، یاران ائمه و نیز گروهی از عالمان حدیث شیعه، جمع‌آوری کرده است.[۷] این کتاب در مدت سه سال -از مرداد ۱۳۰۸ش تا وفات نویسنده در ۱۳۱۱ش-[۸] نگارش یافته و آقابزرگ تهرانی با اشاره به مدت کم تألیف کتاب، انجام چنین کاری را تنها با اتکا به تأییدات الهی ممکن دانسته است.[۹]
به‌گفته محمدتقی شوشتری -که قاموس الرجال را در نقد تنقیح المقال نگاشته- این کتاب بهترین و متقن‌ترین اثر از منظر جمع‌آوری اسناد و نظرات عالمان رجالی است.[۱۰] اسامی و اطلاعات بیش از ۱۶ هزار راوی در این کتاب ذکر شده که از این میان ۳۲۸۱ ثقه، ۶۶۵۱ حسن، ۴۶ موثق، و دیگران ضعیف یا مجهول یا مهمل معرفی شده‌اند.[۱۱]
ویژگی‌ها
- از ویژگی‌های مهم این اثر، وجود فهرستی با عنوان «نتائج التنقیح فی تمییزالسقیم من الصحیح» در ابتدای کتاب است. این فهرست مفصّل در بر دارنده اوصاف راویان (ثقه، حسن، موثّق، مجهول، مهمل و موارد خاص) در مقابل نام هر راوی است و در حکم چکیده آرای مؤلف در مورد رجال مذکور در کتاب است. ترتیب الفبایی فهرست و تطابق شماره گذاری آن با متن اصلی، بر کارآمدی آن در مراجعات سریع افزوده است.[۱۲]
- از نکات شایان توجه این کتاب، گستردگی و جامعیت آن با توجه به مدت کوتاه تألیف و تصحیح و چاپ است، تا آنجا که این امر را خرق عادت و از تأییدات خاص الاهی بر شمرده‌اند.[۱۳] برخی این کتاب را گسترده‌ترین کتاب رجالی شیعه امامیه[۱۴] و بلکه مفصّل‌ترین اثر در علم رجال دانسته‌اند.[۱۵].
نقدها
نقدهایی بر کتاب تنقیح المقال نوشته شده که از این میان، محمدتقی شوشتری در کتاب قاموس الرجال به نقد جدی آن پرداخته است؛ برخی از این نقدها عبارتند از:
- سید محسن امین، نویسندهٔ کتاب اعیان الشیعه که شرح‌حال بزرگان و عالمان شیعه را نگاشته، با وجود آنکه تنقیح المقال را در میان مآخذ کتاب خود ذکر کرده، اما با این حال آن را پراشتباه معرفی کرده است.[۱۶]
- آقا بزرگ طهرانی در کنار ستایش از تنقیح المقال و مؤلفش، آن را نیازمند تنقیح و بازنگری دانسته است.[۱۷]
- محمدتقی شوشتری (متوفی ۱۳۷۴ش) که در کتاب خود قاموس الرجال نقدهای فراوانی بر تنقیح المقال وارد ساخته (که از سوی عالمان شیعه دارای لحن تند و نامناسب تحلیل شده)،[۱۸] بر آن است که این کتاب تطویل و درازگویی بی‌فایده دارد،[۱۹] توثیق گروهی از متأخران را به توثیق متقدمان اضافه کرده (در حالی که با وجود اولی، جز در موارد خاص، نیازی به دومی نیست)،[۲۰] و همهٔ کسانی را که شیخ طوسی در کتاب رجال خود نام برده، شیعه امامی خوانده است.[۲۱]
- گفته شده که مامقانی با رساندن فهرست محدثان به ۱۶ هزار نفر، در کار خود زیاده‌روی و افراط کرده است.[۲۲]
نسخه‌ها و چاپ
کتاب تنقیح المقال به همراه فهرست «نتایج التنقیح فی تمییز السقیم من الصحیح» که وصف هر راوی (ثقه، حسن، موثق، مجهول، مهمل، و موارد خاص) در آن ذکر شده،[۲۳] و نیز کتاب مقباس الهداية فی علم الدرایة، ابتدا به‌صورت چاپ سنگی در سه جلد رحلی در نجف و بدون علائم سجاوندی، در سال ۱۳۵۲ق منتشر شد.[۲۴] به‌گفته آقابزرگ طهرانی، بخشی از تنقیح المقال چاپ سنگی، در زمان حیات مؤلف و تحت نظارت وی چاپ شد و قسمتی دیگر پس از درگذشت او منتشر گردید.[۲۵]
پس از آن، با افزودن کتاب مخزن المعانی فی ترجمة المحقق المامقانی به ابتدای کتاب (به‌عنوان جلد صفر)، و تحقیق و استدراک آن در ۵۰ جلد از سوی محیی‌الدین مامقانی، فرزند مؤلف، و محمدرضا مامقانی، نوه وی، و از سال ۱۴۲۳ق، در نشر مؤسسه آل‌البیت انتشار یافت.[۲۶]
پانویس
- ↑ علیزاده، نقش عالمان شیعه در گسترش علم اخلاق، ۱۳۹۷ش، ص۱۱۸.
- ↑ مامقانی، مقباس الهدایة...، ۱۴۱۱ق، ص۱۸.
- ↑ مامقانی، مقباس الهدایة...، ۱۴۱۱ق، ص۱۸-۱۹.
- ↑ مامقانی، مقباس الهدایة...، ۱۴۱۱ق، ص۱۹-۲۷؛ علیزاده، نقش عالمان شیعه در گسترس علم اخلاق، ۱۳۹۷ش، ص۱۱۸.
- ↑ رستگار، «تنقیح المقال در قاموس الرجال»، ص۲۳ و ۲۶.
- ↑ رستگار، «تنقیح المقال در قاموس الرجال»، ص۲۴.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۶۶.
- ↑ ملکی میانجی، «تنقیح المقال»، ج۸، ص۲۹۴.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۶۶.
- ↑ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۹.
- ↑ رنجبری حیدرباغی، «تنقیح مقال نقد»، ص۲۷۹.
- ↑ رجوع کنید به همان، ج ۱، بخش ۱، ص ۴ به بعد.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ج ۴، ص ۴۶۶؛ نیز رجوع کنید به عبدالله مامقانی، ج ۱، بخش ۱، ص ۲.
- ↑ فضلی، ص ۵۹
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ج۴، ص۴۶۶
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۱۱.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة...، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۴۶۶.
- ↑ قاضی طباطبائی، تحقیق درباره روز اربعین...، ۱۳۵۲ش، ص۴۳۵؛ «قاموس الرجال و صاحب آن»: گفتگو با سید موسی شبیری زنجانی، مجله کیهان فرهنگی، ص۱۳.
- ↑ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۹.
- ↑ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۹.
- ↑ رستگار، «تنقیح المقال در قاموس الرجال»، ص۲۸.
- ↑ رستگار، «تنقیح المقال در قاموس الرجال»، ص۲۶.
- ↑ نصیری، حدیث‌شناسی ۲، ۱۳۸۳ش، ص۱۸۹.
- ↑ رنجبری حیدرباغی، «تنقیح مقال نقد...»، ص۲۷۹.
- ↑ آقابزرگ الطهرانی، الذریعة...، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۴۶۶.
- ↑ رستگار، «تنقیح المقال در قاموس الرجال»، ص۳۰.
یادداشت
منابع
- آقابزرگ الطهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۰۶ق.
- آل‌محبوبه، جعفر بن باقر، ماضی النّجف وحاضر‌ها، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- «آیت‌اللّه علامه حاج شیخ محمدتقی شیخ (شوشتری): رجالی عظیم معاصر»، گفتگو با محمدتقی شوشتری و محمدتقی شیخ و رضا استادی، مجله کیهان فرهنگی، سال ۲، ش۱، فروردین ۱۳۶۴ش.
- امین، سید حسن، اعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۱۳ق.
- تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ج۱، ۱۴۱۰ق.
- حرزالدین، محمد، معارف الرجال فی تراجم العلماء والادباء، قم، ۱۴۰۵ق.
- رنجبری حیدرباغی، احمد، «تنقیح مقال نقد: نگاهی به دو مقاله انتقادی درباره کتاب تنقیح المقال»، فصلنامه نقد کتاب میراث، سال اول، ش۱-۲، بهار و تابستان ۱۳۹۳ش.
- علیزاده، مهدی، نقش عالمان شیعه در گسترش علم اخلاق، قم، انتشارات امام علی بن ابیطالب، ۱۳۹۷ش.
- فضلی، عبدالهادی، اصول علم الرجال، بیروت، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۴م.
- قاضی طباطبائی، محمدعلی، تحقیق درباره روز اربعین حضرت سیدالشهداء علیه الاف التّحیة والثّناء، تبریز، ۱۳۵۲ش.
- «قاموس الرجال و صاحب آن»، گفتگو با سید موسی شبیری زنجانی، مجله کیهان فرهنگی، سال ۲، ش۱، فروردین ۱۳۶۴ش.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ سنگی، نجف، ۱۳۴۹-۱۳۵۲ق.
- مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، تحقیق محمدرضا مامقانی، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۱۱ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام