کفایة المهتدی فی معرفة المهدی (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید محمد میرلوحی موسوی |
| موضوع | امام زمان(عج) |
| سبک | روایی |
| زبان | فارسی |
| مجموعه | ۱ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دارالتفسیر |
| تاریخ نشر | ۱۴۲۶ ق |
کِفایَةُ المُهْتَدی فی مَعْرِفَةِ المَهْدی یا اربعین میرلوحی کتابی به زبان فارسی درباره حضرت مهدی(عج)، اثر سید محمد موسوی سبزواری مشهور به میرلوحی عالم دینی شیعی سده یازدهم قمری. در این اثر، به همه مباحث مهدویت و از جمله علائم ظهور پرداخته شده است. میرلوحی در این کتاب که مجموعه‌ای چهل حدیثی است، از منابعی بهره برده است که گاه منحصر به فرد است. مهم‌ترین منبع او، کتاب اثبات الرجعة از فضل بن شاذان نیشابوری (متوفای سال ۲۶۰ قمری) است.
درباره مؤلف
سید محمد موسوی سبزواری مشهور به میرلوحی و ملقب به مطهر در دهه آخر سده دهم هجری قمری در شهر اصفهان به دنیا آمد. نسب وی به امام کاظم(ع) می‌رسد و عنوان سبزواری به جهت اصالت او و موطن پدر اوست.
خاندان وی از عالمان عصر صفویه‌اند که در این دوره نقش مهمی داشتند، به خصوص که مسایل مستحدثه فقهی مانند موسیقی و تصوف، بحث و جنجال‌هایی را میان علمای این دوره برانگیخته بود. از این رو میرلوحی مورد آزار و اذیت عوام قرار داشت چون با ابومسلم و ابو مسلم خوانی که در آن دوره رواج داشت، مخالفت می‌کرد.[۱]
انگیزه نگارش
مؤلف این اثر را بنا بر حدیث نبوی «مَنْ حَفِظَ مِنْ اُمَّتی اَرْبَعینَ حدیثاً...» اقدام به جمع‌آوری و ترجمه چهل حدیث و روایت از رسول خدا(ص) و ائمه معصومین(ع) نموده است.[۲] البته در ادامه، برخی از این چهل حدیث و ذیل همان باب، به روایات دیگری نیز که مرتبط با آن حدیث است اشاره می‌شود ولی متن عربی آن‌ها نمی‌آید.
ساختار کتاب
کتاب، به گونه‌ای تنظیم شده که از ابتدا تا انتهای آن به همه جوانب مباحث مهدویت پرداخته شود. از اعتقاد به مهدی، اصل وجود و غیبت او تا نسب، ولادت، ظهور آن حضرت و علائم ظهور. میرلوحی پس از بیان متن عربی حدیث، به ترجمه آن پرداخته و در برخی موارد، توضیح مختصری درباره آن حدیث آورده است.[۳]
در کتابی که توسط انتشارات دارالتفسیر قم منتشر شده است سید مصطفی شریعت موسوی اصفهانی مقدمه‌ای برای این کتاب نوشته است که در آن به مسائل مختلفی پیرامون شخصیت میرلوحی پرداخته است. وی در این مقدمه تلاش کرده است برخی از ابهامات و اشتباهات در مورد زندگی و شخصیت میرلوحی را اصلاح کند.[۴]
محتوا
قسمت اصلی کتاب کفایة المهتدی در چاپ حاضر چندان زیاد نیست و بیش از متن اصلی، مقدمه و ضمیمه‌های مقدمه است که به قلم سید مصطفی شریعت اصفهانی نوشته شده است. در این مقدمات، پس از شرح حال مفصل مؤلف و امتیازات کتاب، به توضیح و ارائه متن چند کتاب از نویسندگان دیگری پرداخته شده است. متن اصل کتاب کفایةالمهتدی از صفحه ۴۱۷ چاپ حاضر آغاز می‌شود.[۵]
به طور کلی، موضوع احادیث اربعین کفایة المهتدی در عناوین زیر، شکل گرفته است:
- اثبات تعداد امامان و نام آنان که به طور ضمنی، نام و نسب امام زمان(عج) و امامت ایشان اثبات می‌شود.
- ولادت، زمان ولادت، و نام و نسب مادر ایشان.
- غیبت، اسباب غیبت، فضیلت اهل زمان غیبت، مخفی بودن زمان ظهور، مژده ظهور و پیروزی حضرت، قتل دجال به دست حضرت و علائم ظهور.[۶]
نخستین روایت کتاب به نقل از سلیم بن قیس هلالی از امیرالمؤمنین (ع) است که ناقلان حدیث از پیامبر(ص)را به چهار گروه تقسم کرده است:۱- منافقی که به عمد به پیامبر نسبت دروغ می دهند.۲- کسی که ازپیامبر چیزی شنیده ولی به خاطر نسپرده از خودش(با سهو اشتباه) نیز در آن افزوده است. ۳- کسی که سخنی از پیامبر شنیده و نقل می‌کند و بدان عمل می کند اما از ناسخ و منسوخ آن بی‌خبر است و اگر خودش و مردم بدانند که آن چه نقل کرده منسوخ است بدان عمل نخواهند کرد. ۴- کسی که از رسول الله سخنی شنیده به خاطر سپرده و به پیامبر هم دروغ نمی بندد چون خداترس است و حُرمت پیامبر را پاس می دارد و می داند که سخن پیامبر همانند قرآن دارای ناسخ و منسوخ وعام و خاص و محکم و متشابه است. در ادامه حدیث امام علی(ع) افزود من شب و روز در خانه رسول خدا و خانه خودم از او می پرسیدم و او پاسخم را می داد و اصحاب پیامبر(ص) می‌دانستند که این گونه برخورد پیامبر فقط اختصاص به من دارد. هیچ آیه ای از قرآن بر پیامبر(ص) نازل نشد مگر این که آن حضرت آیه را بر من می‌خواند و املاء می کرد و من می‌نوشتم و حفظش می‌کردم و حضرت تأویل، تفسیر، ناسخ، منسوخ، محکم، متشابه، خاص، عام، ظاهر و باطنش را به من می‌آموخت و دعا می کرد که خداوند فهم وحفظش را به من عطا کند به همین جهت من هیچ آیه‌ای از قرآن و نه هیچ دانشی که رسول خدا به من آموخت فراموش نکردم. در پایان این روایت امیرالمؤمنین افزود که پیامبر خدا نام تمام اوصیاء خودش را که اولی الامر در قرآن هستند[یادداشت ۱] به زبان آورد و فرمود اینان با قرآن و قرآن با آنهاست وتا قیامت از هم جدا نخواهند شد. [۷] مطلب پایانی کتاب روایتی از ابن عباس به نقل از پیامبر(ص) در حجه الوداع در باره اشراط الساعه است. رسول خدا۰ص۹ در این روایت ضایع ساختن نماز، پرداخت نکردن زکات، منکر شمردن معروف، تزیین مساجد به مانند صومعه ها و کلیساها(معابد یهودیان و مسیحیان)، فرو گذاشتن دین، اهمیت فراوان دادن به دنیا، فراونی طلاق، جدایی، شک و نفاق، فراگیری قرآن برای غیر خدا و... را از نشانه های آخرالزمان برشمرده است. در پایان این خطبه رسول خدا(ص) فرمود: شما را توصیه‌ای می‌کنم آن را حفظ کنید: من در میان شما دو چیز گرنسنگ می گذارم کتاب خدا وعترت خودم را که اگر به آن تمسک کنید هر گز گمراه نخواهید شد. ای مردم من بیم دهنده ام وعلی هدایتگر است و فرجام نیک از آن با تقوایان است و تمام سپاس از آنِ خداست.[یادداشت ۲][۸]
منابع کتاب
منابع کفایة المهتدی عبارت است از کتب معتبر شیعه امامیه مانند: کمال الدین، غیبت طوسی، اعلام الوری، الخرائج و الجرائح، کامل الزیارات، مأة منقبة و کشف الغمة؛ اما تأکید اصلی بر روایاتی است که در کتاب اثبات الرجعة فضل بن شاذان وجود داشته و امروزه آن کتاب در دست نیست. در هر حال سعی مؤلف بر آن بوده تا در کتاب خود روایاتی را که از نظر او صحیح است، ارائه نماید.[۹]
نسخه‌ها
- نسخه‌ای که آقا بزرگ تهرانی دیده و می‌گوید:
- در خزانه کتب سید آقا بن حاج سید اسد الله بن سید شفتی اصفهانی بوده است این نسخه در هفتم ربیع الثانی ۱۰۸۵ق در زمان حیات مصنف توسط محمد مؤمن بن عبد الجواد نوشته شده است. ظاهراً همین نسخه اکنون در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در ضمن کتب اهدائی مرحوم سید محمد مشکوة به شماره ۶۱۹ موجود است.
- نسخه در کتابخانه مدرسه آیت‌الله بروجردی قم
- نسخۀ کتابخانه مجلس که تاریخ ۱۱۱۱ق دارد. این نسخه مقابله شده و مُهر حجة‌الاسلام رشتی و چند تن دیگر بر آن است.
- نسخۀ کتابخانه وزیری یزد به شماره ۵۱۲ به تحریر اسماعیل بن شاهقلی در دهم محرم ۱۱۰۶.
- نسخۀ کتابخانه محدث ارموی.[۱۰]
پانویس
- ↑ میرلوحی، کفایة المهتدی، ۱۴۲۶ق، مقدمه کتاب.
- ↑ میرلوحی، کفایة المهتدی، ۱۴۲۶ق، ص۱۲۹.
- ↑ کفایة المهتدی فی معرفة المهدی، کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ میرلوحی، کفایة المهتدی، ۱۴۲۶ق ،ص ۱۷-۱۷۹.
- ↑ میرلوحی، کفایة المهتدی، ۱۴۲۶ق، فهرست کتاب.
- ↑ میرلوحی، کفایة المهتدی، ۱۴۲۶ق، ص۱۳۸ و ۱۳۹.
- ↑ میرلوحی سبزواری، مختصر كفاية المهتدي لمعرفة المهدي، ج۱، ص۴۶-۵۰.
- ↑ میرلوحی سبزواری، مختصر كفاية المهتدي لمعرفة المهدي، ج۱، ص۲۵۲-۲۵۵.
- ↑ کفایة المهتدی فی معرفة المهدی، کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ تهرانی، الذریعة، ج۱۸، ص۱۰۱ و ۱۰۲.
یادداشت
- ↑ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ. اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را [نيز] اطاعت كنيد.
- ↑ إنّي تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي أهل بيتي، إن تمسكتم بهما لن تضلوا أبدا. معاشر الناس! إني منذر، و عَليُِّ هاد. و العاقبة للمتقين، و الحمد لله ربّ العالمين.