اوکراین، از کشورهای اروپای شرقی که اسلام پس از مسیحیت، بیشترین پیروان را در این کشور دارد. بنا بر بالاترین آمار، حدود صد هزار نفر از جمعیت اوکراین، شیعیان هستند. شیعیان این کشور غالباً مهاجرانی از کشورهای آذربایجان، قزاقستان و ازبکستان هستند. دین رایج در اوکراین مسیحیت است.
 | |||
| |||
| اطلاعات عمومی | |||
|---|---|---|---|
| نام رسمی | اوکراین | ||
| دین رسمی | مسیحیت | ||
| جمعیت کل | حدود ۴۶٬۱۷۹٬۲۲۶ | ||
| مساحت | ۶۰۳٫۵۵۰ کیلومتر مربع | ||
| حکومت | جمهوری | ||
| پایتخت | کیف ۴۹° شمالی ۳۲° شرقی / ۴۹°شمالی ۳۲°شرقی | ||
| ادیان(درصد) | مسیحیت (۹۶٫۲ درصد) • اسلام (۷درصد) • یهودیت (۶ درصد) • سایر ادیان ۲٫۵ درصد | ||
| زبان رسمی | اوکراینی | ||
| اسلام | |||
| پیشینه اسلام | نیمه‌های اول قرن دهم میلادی | ||
| جمعیت مسلمانان | ۴۵۶.۰۰۰ | ||
| درصد مسلمانان | ۰٫۷ درصد | ||
| اطلاعات شیعی | |||
| جمعیت | حدود ۱۰۰،۰۰۰ | ||
| درصد به جمعیت کشور | ۰.۲ درصد (مجمع جهانی اهل بیت ۲۰۰۸) | ||
| درصد به جمعیت مسلمانان | کمتر از ۱ درصد (مرکز تحقیقات pew در ۲۰۰۹ ) | ||
| پیشینه | انقلاب اسلامی ایران | ||
| اقوام | آذری‌ها | ||
| حسینیه‌ها | حسینیه اهل بیت کیف | ||
| مؤسسات فرهنگی | مرکز اسلامی کوثر • بیت الزهراء(س) | ||
| مناطق شیعه‌نشین | دونتسک • خارکف • دنیپروپتروفسک | ||
اطلاعات عمومی
اوکراین از کشورهای اروپای شرقی است. این کشور از شرق با روسیه، بلاروس، لهستان، اسلوواکی، مجارستان، رومانی و مولداوی هم مرز است. پایتخت آن کی‌یف و زبان رسمی آن اوکراینی است، زبان روسی نیز در آن کاربرد دارد.
اوکراین ۶۰۳,۵۵۰ کیلومتر مربع مساحت و ۲,۷۸۲ کیلومتر خط ساحلی دارد و پس از روسیه دومین کشور وسیع در اروپا است. حکومت اوکراین جمهوری است. این کشور ۲۴ استان دارد. در ۱ فروردین ۱۳۹۳ (۲۱ مارس ۲۰۱۴)، ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه، مصوبهٔ پارلمان روسیه در مورد الحاق شبه جزیرهٔ کریمه به خاک روسیه را امضا کرد.
جمعیت این کشور، بالغ بر ۴۶ میلیون نفر است. طبق سرشماری ۲۰۰۱ اوکراین، ۷۷٫۸٪ از جمعیت اوکراین را نژاد اوکراینی و مابقی را نژادهای روسی (۱۷٫۳٪)، بلاروسی (۰٫۶٪)، مولداوی، تاتارهای کریمه (۰٫۵٪)، بلغارها (۰٫۴٪)، مجارستانی (۰٫۳٪)، رومانیایی (۰٫۳٪)، لهستانی (۰٫۳٪)، یهودیان (۰٫۲٪)، ارامنه (۰٫۲٪)، یونانی‌ها (۰٫۲٪) و تاتارها (۰٫۲٪) تشکیل می‌دهند.
اوکراین به ۲۵ استان، ۳۹۴ شهر، ۸۹۲ شهرک، ۴۷۷ ناحیه و ۳ ناحیه بزرگ اقتصادی تقسیم می‌شود.[۱]
ادیان
دین در اوکراین مسیحیت (96.2٪) اسلام (0.7٪) یهودیت (0.6٪) دیگر ادیان (2.5٪)
تا سال ۹۸۸ میلادی، ساکنین اوکراین فعلی نیز به مانند بسیاری از مردم اروپا بت‌پرست بودند، ولی با پذیرش آئین مسیحیت از سوی پرنس ولادیمیر، این کشور نیز مسیحی شد. در سال ۱۰۵۴م به دنبال تکفیر متقابل پاپ روم و پاتریاک بیزانس، مذهب ارتدوکس توسط پاتریاک بیزانس به وجود آمد و کشورهای زیادی از جمله دولت شهر روس کیف (اوکراین، روسیه و بلاروس) ارتدوکس شدند و به همین دلیل بیشتر مردم اوکراین تابع کلیسای ارتدوکس بوده و اقلیتی تابع کلیسای کاتولیک هستند که بیشتر ساکن نواحی غرب اوکراین‌اند. علاوه بر ارتدوکس‌ها و کاتولیک‌ها، پیروان مذهب پروتستان و برخی فرق مسیحی نیز در اوکراین وجود دارند. یهودیان هم دارای کنیسه‌های مختلف هستند که مراسم مذهبی خود را انجام می‌دهند.[۲]
بیشتر مردم اوکراین تابع کلیسای ارتدوکس بوده و اقلیتی تابع کلیسای کاتولیک هستند. حدود ۹۶٫۲ درصد مسیحی، ۰٫۷ درصد مسلمان، ۰٫۶ درصد یهودی و ۲٫۵ درصد سایر ادیان، جمعیت اوکراین را تشکیل می‌دهند.[۳]
اسلام
ورود اسلام به اوکراین به نیمه‌های اول قرن دهم میلادی بازمی‌گردد که تاجران مسلمان به این کشور تردد می‌کردند. اسلام از جنوب و کشورهای عربی و ترکیه، و از شرق و قفقاز وارد این کشور شد.[۴]
مسلمانان به صورت اکثریت در شبه جزیره کریمه این کشور زندگی می‌کنند. مرکز تحقیقاتی پیو، جمعیت مسلمان در اوکراین را ۳۹۳ هزار نفر اعلام کرده است[۵]، با این حال مرکز اداره امور مسلمانان اوکراین جمعیت مسلمانان را در حدود ۲ میلیون نفر تخمین زده است.[۶]
هنگامی که اوکراین تحت سیطره روسیه قرار گرفت، مسلمانان شرایط سختی را گذراندند. بر اساس گزارش مرکز تحقیقات «طریق الحقیقه»، در آن زمان عزیمت برای حج در این کشور بسیار سخت بود. در ۱۹۷۹ حج ممنوع اعلام شد. مدارس و مساجد مصادره شد و بسیاری از مسلمانان مجبور شدند وطن خود را ترک کنند. ائمه مساجد و معلمین مدارس به روسیه تبیعد شدند. برای اجرای این امور " سازمان ضد اسلامی" تأسیس شد. در ۱۹۸۳ دولت تمام کتابخانه‌ها، کتب اسلامی و بیش از ۹۰۰ مسجد را ویران کرد.
در فاصله دهه‌های سوم و چهارم قرن بیستم، در اوکراین فعالیت‌هایی علیه اسلام آغاز شد. در سال‌های ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۱ حزب پیروستریکا روی کار آمد. این حزب به مسلمانان آزادی نسبی در اقامه شعایر دینی داد. مسلمانان توانستند مدارس اسلامی بنا کنند. پس از سقوط نظام شوروی، اوکراین استقلال خود را اعلام کرد و حکومت جدید به اقلیت‌های دینی آزادی نسبی داد.[۷]
در اوکراین یک اقلیت اسلامی نسبتاً گسترده‌ای وجود دارد، که تعداد آن بالغ بر دو میلیون نفر است. عمدۀ مسلمانان اوکراین را تاتارهایی تشکیل می‌دهند که با جامعه اوکراین درهم آمیخته، ویژگی‌های قومیتی و سنتی خودرا از دست داده‌اند. البته جز تمایز نسبی تاتارهای شبه جزیرۀ افسون‌گر «کریمه» که هنوز بر جای مانده‌است. پس از به وجود آمدن فضای باز دموکراتیک در اوکراین در سال ۱۹۹۰، قرائن شکوفایی فعالیت‌های اسلامی در این کشور به طور قابل توجهی نمایان شد. از جملة کسانی که در این پیش رفت نقشی خاص ایفا کردند گروهایی از جوانان عرب تبار بودند که تحصیلات عالی خود را در دانشگاه‌های اوکراین ادامه می‌دادند. به ویژه دانش جویانی که در شهرهای کی‌یف، دانسک، اودسا، خارکف، زباروژیا، سیمرویل، وینیتسا و لوژانسک به مشغول تحصیل بودند. و البته این در کنار نقش فعالانه‌ای قرار داشت که تعداد رو به تزاید اوکراینی‌های به دین اسلام مشرف گردیده ایفا می‌کرد.[۸]
بر اساس گزارش "الاسلامیات"، سازمان امور دینی اوکراین یک عضو دایمی در مجلس اوکراین است. این سازمان در تمام کنفرانس و سمنارهای بین المللی و داخلی مشارکت می‌کند.
سعید اسماعیل اف رئیس اداره دینی مسلمانان اوکراین(امه) درمصاحبه با یکی از سایتهای روس زبان، وضعیت مسلمانان این کشور به خصوص مسلمانان منطقه دونباس (مناطق شرقی اوکراین) را تشریح نموده است. براساس گفته‌های اسماعیل اف، مسلمانان اوکراین پس از شبه جزیره کریمه در جنوب - که اخیرا به روسیه ملحق شد - عمدتا در مناطق شرقی یعنی استان‌های دانتسک و لوهانسک که منطقه دونباس نام دارد زندگی می‌کنند.[۹]
مساجد
- مسجد جامع احد دونتسک
- مسجد سلطان سلیمان در مایورپول
- مسجد خان بزرگ در باغچه‌سرای
- مسجد جمعه، یفپاتوریا
تشیع
بیشتر شیعیان اوکراین نژاد مغولی دارند و از کشورهای ازبکستان، قزاقستان و آذربایجان وارد این کشور شده‌اند. پس از فروپاشی شوروی و استقلال اوکراین، شیعیان در این کشور، فعالیت‌های تبلیغی خود را آغاز کردند و برخی از اوکراینی‌ها نیز از مذهب اهل بیت(ع) تاثیر پذیرفتند. شیعیان این کشور، سال‌ها است که مراسم عاشورا را برگزار می‌کنند.[۱۰]
آذری‌های اوکراین آذری‌های اوکراین، گروهی از مردم آذری ساکن و کوچ کرده به اوکراین هستند، غالب جمعیت آنها را اهالی آذربایجان تشکیل می‌دهند، پیشنه روابط شهروندان آذربایجانی و اوکراینی به امپراتوری روسیه و اتحاد جماهیر شوروی باز می‌گردد، که دو کشور در قالب قلمروی واحد بودند. جمعیت آذربایجانی‌های اوکراین ۴۵،۰۰۰ تن شمارش شده‌است. آنان بیشتر در استان‌های دونتسک(۸ هزار نفر)، استان خارکف(۵-۶ هزار نفر) و استان دنیپروپتروفسک(۵-۶ هزار نفر) متمرکز هستند. در بین سال‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۹۰، عمدتاً به دلیل بی‌ثباتی در قفقاز جنوبی ۵٫۵٪ تعداد مهاجران افزایش یافته بود. اکثریت آذربایجانی‌های اوکراین مسلمان و شیعه هستند.
آمار شیعیان
| جمعیت کل | جمعیت مسلمانان | جمعیت شیعیان | درصد شیعیان | منبع | سال |
|---|---|---|---|---|---|
| ۴۶.۴۸۱.۰۰۰ | ۱۰۰.۰۰۰ | ۰.۲ درصد | مجمع جهانی اهل بیت(ع) | ۲۰۰۸ | |
| ۴۶.۱۷۹.۰۰۰ | ۴۵۶.۰۰۰ | کمتر از ۴.۵۰۰ | کمتر از ۱ درصد | انجمن دین و زندگی اجتماعی «مؤسسه PEW» | ۲۰۰۹[۱۱][۱۲] |
مراکز شیعی
- حسینیه اهل بیت کی‌یف؛ سید احمد صابونچی، مؤسس حسینیه اهل بیت(ع) کی‌یف است، او در این حسینیه علاوه بر روضه خوانی، به مشکلات مردم نیز رسیدگی می‌کند، اجرای شهادتین برای مستبصرین و قرائت خطبه عقد مسلمانان از دیگر اقدامات وی در این حسینیه است. بیش از ۴ تا ۵ هزار نفر با حسینیه اهل بیت(ع) در ارتباط هستند. تاسیس سایت اینترنتی (www.ahlul-bayt-ukraine.com) به دو زبان انگلیسی و روسی از مهمترین فعالیت‌های این حسینیه است.[۱۳]
- مرکز اسلامی کوثر؛ با هدف انعکاس اخبار و فعالیت‌های شیعیان اوکراین.[۱۴]
- بیت الزهراء(س) در شرق اوکراین
- موسسه الرساله در کی‌یف[۱۵]
پانویس
- ↑ سفارت جمهوری اسلامی ایران در اوکراین
- ↑ مرتضی اشرافی، کشور شناسی اوکراین، پژوهشگاه بین المللی المصطفی(ص)، ۱۳۹۱
- ↑ تبلیغات ضد یهودی در اوکراین و بازگشت نگرانی‌های قدیمی بی‌بی سی فارسی، ۷ اردیبهشت ۱۳۹۳
- ↑ نواب، جغرافیای تشیع، ج۱، ص۲۴۵-۲۴۶
- ↑ مرکز تحقیقاتی پیو
- ↑ اداره دینی مسلمانان اوکراین
- ↑ نواب، جغرافیای تشیع، ج۱، ص۲۴۶
- ↑ سفارت جمهوری اسلامی ایران در اوکراین
- ↑ پرویز قاسمی، مطالعات روسیه و خارج نزدیک، مسلمانان اوکراین، ۱۳۹۳/۳/۳۱
- ↑ نواب، جغرافیای تشیع، ج۱، ص۲۴۶
- ↑ مجمع جهانی اهل بیت
- ↑ تقی زاده داوری، ص۷۳
- ↑ گفت‌وگو با مؤسس نخستین حسینیه اوکراین، خبرگزاری فارس، گروه فرهنگی، ۹۳/۰۴/۲۲
- ↑ مجله:اخبار شیعیان-آبان ۱۳۸۵، شماره ۱۲
- ↑ خبرگزاری ابنا؛ شیعیان اوکراینی، خواستار افتتاح شعبه ای از دارالقرآن امام حسین (ع) در “کیف" شدند
منابع
- نواب، سید ابوالحسن، درسنامه جغرافیای تشیع، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۹۳ش.
- تقی زاده داوری، محمود، گزارشی از آمار جمعیتی شیعیان کشورهای جهان، موسسه شیعه شناسی، قم، ۱۳۹۰ش.
- مرتضی اشرافی، کشور شناسی اوکراین، پژوهشگاه بین المللی المصطفی، ۱۳۹۱
- پرویز قاسمی، مطالعات روسیه و خارج نزدیک، مسلمانان اوکراین، ۱۳۹۳/۳/۳۱
- گفت‌وگو با مؤسس نخستین حسینیه اوکراین، خبرگزاری فارس، گروه فرهنگی، ۹۳/۰۴/۲۲