سعدی: تفاوت میان نسخه‌ها
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ ۱۵ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۵۳
 آرامگاه سعدی شیرازی، شیراز | |
| اطلاعات | |
|---|---|
| نام کامل | مُصلِح‌الدین سعدی شیرازی |
| زمینه فعالیت | شعر |
| ملیت | ایرانی |
| محل زندگی | شیراز، بغداد |
| محل دفن | شیراز |
| هم‌زمان با | خوارزمشاهیان، حکومت اتابکان فارس، حمله مغولان، عباسیان (بغداد) |
| مذهب | اهل سنت |
| کتاب‌ها | بوستان، گلستان |
| دیوان اشعار | کلیات سعدی |
| اساتید | شهاب‌الدین سهروردی |
مُصلِح‌الدین سعدی شیرازی مشهور به سعدی (۶۰۶ - ۶۹۱ق) شاعر و نویسنده ایرانی قرن هفتم هجری قمری بود.
سعدی را پیرو مذهب اهل‌سنت دانسته‌اند. او اشعاری در وصف امام علی(ع) سروده و در اشعارش به حضرت زهرا(س) و فرزندانش توسل کرده است.
سعدی تحصیلات مقدماتی را در شیراز فراگرفت سپس به مدرسه نظامیه بغداد رفت و در درس شیخ شهاب‌الدین سهروردی و دیگران شرکت کرد. سپس به شام، حجاز، بعلبک و ... سفر کرد و در سال ۶۵۴ق به شیراز بازگشت.
آثار سعدی شامل ۲۲ رساله و کتاب می‌شود. دو کتاب بوستان و گلستان از مهم‌ترین آثار او در ادبیات فارسی به حساب می‌آید. کتاب گلستان در گذشته در مکتب‌خانه‌ها و حوزه‌های علمیه شیعه و اهل سنت تدریس می‌شد. در تقویم جمهوری اسلامی ایران، اول اردیبهشت روز ملی بزرگداشت سعدی نامگذاری شده است.
زندگی‌نامه
سعدی:
ز خاک سعدی بیچاره بوی عشق آید
هزار سال پس از مرگ او اگر بویی[۱]
درباره نام سعدی و تاریخ تولد و وفات او اختلاف هست. برخی «مُشَرَّف‌الدین»[۲] و گروهی دیگر «مُصلِح‌الدین» گفته‌اند.[۳] به‌نظر ذبیح‌الله صفا، ادیب و پژوهشگر ادبیات فارسی، نامش مصلح، برگرفته از نام جد مادری‌اش بوده است.[۴]
پژوهشگران، سال‌های متفاوتی را از سال ۵۷۷ تا ۶۱۰ق، تاریخ تولد سعدی در شیراز دانسته‌اند؛[۵] اما به قرینه سخن سعدی در کتاب گلستان، می‌توان آن را ۶۰۶ق دانست.[۶]
درگذشت سعدی را نیز از سال ۶۹۰ تا ۶۹۴ق در شیراز ذکر کرده‌اند.[۷] سعید نفیسی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات فارسی، همه موارد ذکر شده دراین‌باره را بررسی کرده و تاریخ ۲۷ ذی‌الحجه ۶۹۱ق را درست دانسته است.[۸] گفته‌اند خاندان سعدی از علمای اسلام بوده‌اند.[۹] پدرش از نزدیکان حکومت اتابکان فارس بود.[۱۰] سعدی پس از تحصیلات مقدماتی در شیراز، به مدرسه نظامیه بغداد رفت و در درس استادانی مانند شیخ شهاب‌الدین سهروردی، فیلسوف و مؤسس حکمت اشراق، شرکت کرد.[۱۱]
وی پس از این دوره، سالیان بسیاری در سرزمین‌های اسلامی مانند شام، حجاز و بعلبک (در لبنان امروزی) سفر کرد و در روزگار سلطنت اتابک ابوبکر بن سعد و پسرش سعد در سال ۶۵۴ق به شیراز بازگشت.[۱۲]
برخی معتقدند که لقب سعدی را از نام «سعد بن ابوبکر» گرفته است؛ اما به نظر ذبیح‌الله صفا و عبدالحسین زرین‌کوب، پژوهشگران معاصر ادبیات، این گفته صحیح نیست و سعدی در آن زمان، فردی شناخته شده بود.[۱۳] اول اردیبهشت در تقویم ایران روز ملی بزرگداشت سعدی نامگذاری شده و مراسم و نشست‌های مختلفی در این روز برگزار می‌شود.[۱۴]
مذهب
سعدی را سُنی‌مذهب دانسته‌اند؛ زیرا در دوره‌ای زندگی می‌کرد که بیشتر مردم آن روزگار به ویژه در شیراز از اهل تسنن بودند.[۱۵] همچنین وی در مدرسه نظامیه بغداد تحصیل کرده است و هدف از تأسیس مدارس نظامیه، پرورش افرادی بود که فقه شافعی و کلام اشعری را تدریس کنند.[۱۶] علامه طهرانی براین باور است که افرادی مانند سعدی، عطار و محی الدین عربی در اوایل عمرشان سنی بوده اند و بعدها بر اثر مطالعات بسيار و يا تابش نور عرفان حقيقت را دريافته و شیعه شده اند.[۱۷] وی همچنین به نقل از قاضی نورالله شوشتری در مجالس المؤمنين دوبیت شعر از سعدی (در یکی از دیوان‌های کهنه او) نقل کرده که دلالت برتشیع او دارد: الگو:شعر۲
آثار
سعدی در روزگار سلطنت اتابک ابوبکر بن سعد، به شیراز بازگشت و در همین ایام، دو اثر بوستان (به نظم) و گلستان (به نظم و نثر) را نوشت که از مهم‌ترین آثار در ادبیات فارسی است.[۱۸] گفته شده کتاب گلستان سعدی از نخستین روزهای آغازِ به کار مکتب‌خانه، مورد استفاده قرار گرفته[۱۹] و علاوه بر مکتب‌خانه‌ها، در حوزه‌های علمیه شیعه[۲۰] و اهل سنت[۲۱] نیز تدریس می‌شد.
سعدی علاوه بر این دو کتاب، آثار دیگری نیز دارد که در مجموع شامل ۲۲ رساله و کتاب می‌شود.[۲۲] بیشتر آثار او شامل پند و نصیحت و موعظه در موضوعات اخلاقی-اجتماعی است.[۲۳] آثار وی به زبان‌های مختلفی ترجمه شده است.[۲۴] برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: مجالس پنج‌گانه (این کتاب به نثر است و در بردارنده خطابه‌ها و سخنرانی‌های سعدی است)، نصیحة‌الملوک (در پند و اخلاق در موضوعات گوناگون)، قصاید عربی و فارسی و غزلیات که خود شامل چهار بخش است: طیِّبات، بَدایِع، خَواتیم و غزلیات قدیم.[۲۵]
ائمه(ع) در شعر سعدی
سعدی اشعاری در وصف امام علی(ع) سروده‌است. همچنین در برخی از اشعارش به حضرت زهرا(س) و فرزندانش، توسل کرده‌است. شعر زیر از او در وصف امام علی است:
در اشعار زیر هم به فرزندان حضرت زهرا توسل جسته‌است:
در میان اشعاری که هم نام پیامبر آمده و هم تصریح به کلمه آل شده شعر معروف سعدی در گلستان است که می‌تواند به نحوی بیانگر مذهب وی نیز باشد. الگو:شعر۲
پانویس
منابع
- ابراهیمی دینانی، غلامحسین، «سعدی و اشعریه»، تهران، سالنامه سعدی‌شناسی (دفتر دوم)، اردیبهشت ۱۳۷۸ش.
- ابن فُوَطی، عبد الرزاق بن احمد، مجمع الآداب فی معجم الالقاب، به تحقیق محمد کاظم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- «استاد محدثی: علمای دینی ید طولایی در زمینه شعر و ادبیات دارند»، وبگاه اشراق، تاریخ نشر: ۲۳ آبان ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۵ دی ۱۴۰۱ش.
- «اول اردیبهشت، روز بزرگداشت سعدی»، تابناک، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲ اسفند ۱۳۹۹ش.
- براون، ادوارد گرانویل، تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدی، با ترجمه فتح‌الله مجتبایی و غلامحسین صدری افشار، تهران، مروارید، ۱۳۶۸ش.
- حائری، علی، روزشمار شمسی، تهران، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۶ش.
- «خانقاهی که آرامگاه سعدی شد»، ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ فروردین ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۱بهمن ۱۳۹۹ش.
- صفا، ذبیح‌اللّه، تاریخ ادبیات در ایران و در قلمرو زبان پارسی، تهران، فردوس، ۱۳۷۸ش.
- زرین‌کوب، عبدالحسین، با کاروان حُلّه، تهران، جاویدان، ۱۳۴۷ش.
- سعدی شیرازی، مصلح بن عبدالله، کلیات سعدی شیرازی با تصحیح و مقدمه رکن‌زاده‌آدمیت، محمدحسین، تهران، اسلامیه، ۱۳۷۶ش.
- شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، موسسه کتاب شناسی شیعه، ۱۳۸۹ش.
- صادقی، سید غلامحسین، تشیع و تسنن کاوشی در اشتراک ها و افتراق ها، قم، مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۱ش.
- «کودکان از راه گلستان سعدی خواندن و نوشتن آموختند»، وبگاه رادیو ایران، تاریخ نشر: ۱۰ خرداد ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۵ دی ۱۴۰۱ش.
- ماسه، هانری، تحقیق درباره سعدی، با ترجمه غلامحسین یوسفی، محمدحسن مهدوی اردبیلی، تهران، انتشارات توس، ۱۳۶۹ش.
- «نظام آموزشی مکتب خانه ای قاجار و پهلوی اول(۳)»، وبگاه راسخون، وبگاه اشراق، تاریخ نشر: ۲۱ مهر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۵ دی ۱۴۰۱ش.
- نفیسی، سعید، «سخنان سعدی درباره خود»، تهران، مجله مهر، سال پنجم، شماره ۵، ۱۳۱۶ش.
- نفیسی، سعید، «تاریخ درست درگذشت سعدی»، تهران، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال ششم، ش۱، مهر ۱۳۳۷ش.
پیوند به بیرون
- ↑ سعدی، «غزل شمارهٔ ۵۱۵»، سایت گنجور.
- ↑ ابن‌فُوَطی، مجمع الآداب، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۲۴۷ـ۲۴۸.
- ↑ سعدی شیرازی، کلیات سعدی شیرازی، مقدمه مصحح، ۱۳۷۶ش، ص۲.
- ↑ صفا، تاریخ ادبیات در ایران و در قلمرو زبان پارسی، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۵۸۷.
- ↑ نگاه کنید به عباس اقبال آشتیانی، «زمان تولد و اوایل زندگانی سعدی»، تهران، مجله تعلیم و تربیت (ویژه‌نامه سعدی‌نامه)، بی‌نا، سال هفتم، ش۱۱ و ۱۲، بهمن و اسفند ۱۳۷۷ش.
- ↑ صفا، تاریخ ادبیات در ایران و در قلمرو زبان پارسی، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۵۸۹-۵۹۰.
- ↑ اقبال، «زمان تولد و اوایل زندگانی سعدی»، ۱۳۷۷ش، ص۱۴.
- ↑ نگاه کنید به نفیسی، سعید، «تاریخ درست درگذشت سعدی»، تهران، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال ششم، ش۱، مهر ۱۳۳۷ش.
- ↑ نفیسی، سخنان سعدی درباره خود، ۱۳۱۶ش، ص۲۴۷؛ سعدی، دیوان اشعار، غزلیات، «غزل ۳۲».
- ↑ زرین‌کوب، با کاروان حله، ۱۳۴۷ش، ص۲۳۱.
- ↑ زرین‌کوب، با کاروان حله، ۱۳۴۷ش، ص۲۳۰.
- ↑ براون، تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدی، ۱۳۶۸ش، ص۲۱۲.
- ↑ زرین‌کوب، با کاروان حله، ۱۳۴۷ش، ص۲۳۲؛ صفا، تاریخ ادبیات در ایران و در قلمرو زبان پارسی، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۵۸۹.
- ↑ «اول اردیبهشت، روز بزرگداشت سعدی»، تابناک.
- ↑ شبيري زنجانى، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ ابراهیمی دینانی، «سعدی و اشعریه»، ۱۳۷۸ش، ص۳۲.
- ↑ طهرانی، محمدحسین،امام شناسی، ج۱۳، ص۱۸۳.
- ↑ زرین‌کوب، با کاروان حله، ۱۳۴۷ش، ص۲۳۴.
- ↑ «كودكان از راه گلستان سعدی خواندن و نوشتن آموختند»، وبگاه رادیو ایران.
- ↑ حائری، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۷۵۸؛ «استاد محدثی: علمای دینی ید طولایی در زمینه شعر و ادبیات دارند»، وبگاه اشراق؛ «نظام آموزشی مکتب خانه ای قاجار و پهلوی اول(۳)»، وبگاه راسخون.
- ↑ صادقى، تشيع و تسنن كاوشى در اشتراك ها و افتراق ها، ۱۳۸۱ش، ص۱۲-۱۳.
- ↑ زرین‌کوب، با کاروان حله، ۱۳۴۷ش، ص۲۳۴.
- ↑ زرین‌کوب، با کاروان حله، ۱۳۴۷ش، ص۲۳۴.
- ↑ نگاه کنید به ماسه، تحقیق درباره سعدی، ۱۳۶۹ش، ص۳۷۱-۳۹۶.
- ↑ زرین‌کوب، با کاروان حله، ۱۳۴۷ش، ص۲۳۴؛ براون، تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدی، ۱۳۶۸ش، ص۲۱۵.