عنایت‌الله قهپایی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عنایت‌الله بن علی قهپایی نجفی اصفهانی |
| لقب | زَکیّ نجفی |
| محل زندگی | نجف • اصفهان |
| تاریخ وفات | پس از ۱۰۲۶ق |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | مقدس اردبیلی • شیخ بهایی • عبدالله شوشتری اصفهانی |
| محل تحصیل | نجف |
| تألیفات | مجمع الرجال |
عنایت‌الله قُهْپایی (قبل از ۹۷۵ق-بعد از ۱۰۲۶ق)، رجال‌شناس شیعه قرن یازدهم قمری و نویسنده کتاب مجمع الرجال، از کتاب‌های معروف رجالی است.[۱] او در این کتاب، راویانی را که در کتاب‌های پنجگانه رجالی شیعه (رجال کَشّی، رجال طوسی، فهرست طوسی، رجال نَجاشی، رجال ابن‌غَضائِری) ذکر شده، به ترتیب حروف الفبا تنظیم کرده و مواردی نیز به آن افزوده است.[۲]
عنایت‌الله قهپایی قبل از تألیف مجمع الرجال، هر کدام از کتاب‌های پنجگانه رجالی شیعه به جز رجال ابن‌غضائری را به‌صورت مستقل به ترتیب حروف الفبا تنظیم کرد و به آنها حاشیه‌هایی افزود.[۳] وی همچنین بر کتاب‌های منهج المقال نوشته محمد اِسترآبادی و نقد الرجال نوشته مصطفی تَفرِشی حاشیه‌هایی نگاشت.[۴]
عنایت‌الله قهپایی در درس مقدس اردبیلی، شیخ بهایی و عبدالله شوشتری اصفهانی حضور می‌یافت.[۵] در منابع، از شاگردان وی نامی برده نشده است، با این حال آقابزرگ تهرانی از کتابی رجالی نام برده که نویسنده آن خود را ابوالحسن بن عبدالله، شاگرد قهپایی، معرفی کرده است.[۶] آقابزرگ احتمال داده که نام کامل وی، ابوالحسن بن عبدالله کاشی (درگذشت بعد از ۱۰۲۰ق) باشد.[۷]
قهپایی ملقب به زَکیّ نجفی است[۸] و درباره اصل و نسبش، اختلاف‌نظر است. برخی تراجم‌نگاران اصل او را از کوهپایه، شهری در شرق اصفهان[۹] و برخی از نجف دانسته‌اند.[۱۰] عبدالله افندی، تراجم‌نگار، اصل او را از نجف، ولی محل تولدش را کوهپایه شمرده است.[۱۱] قهبایی نسبتی به قهبایه، مُعرّبِ کوهپایه، است.[۱۲] وی در نجف و اصفهان و مدتی به دستور شاه عباس اول، در کوهپایه سکونت داشت.[۱۳]
از تاریخ وفات قهپایی اطلاعاتی در دست نیست. جعفر سبحانی، متکلم و رجال‌شناس معاصر شیعه، از تاریخ کتابتِ کتاب مَن لایَحضُرُهُ الفقیه به‌دست قهپایی نتیجه گرفته که درگذشت او بعد از سال ۱۰۲۶ق است.[۱۴]
پانویس
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۴۱۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۳۸۱.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۳۸۱؛ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۶۵ و ۶۶.
- ↑ غروی، مع علماء النجف الاشرف، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۰۶.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۴۱۰.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۱۰۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۲۶.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۴۱۰.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۴، ص۴۹۷؛ آقابزرگ تهرانی، مصفی المقال، ۱۳۳۷ش، ص۳۴۳.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۴۱۰؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۳۸۱.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۴، ص۳۰۲.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۴۱۰.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۴۱۰.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۱، ص۲۱۷.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعه، گردآوری احمد بن محمد حسینی، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۰۳ق.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، تصحیح احمد منزوی، ۱۳۳۷ش.
- افندی، عبدالله بن عیسی بیگ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق احمد حسینی اشکوری، اهتمام محمود مرعشی، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، ۱۴۳۱ق.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق.
- خوانساری، سید محمدباقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، تحقیق اسدالله اسماعیلیان، تهران، دهاقانی (اسماعیلیان)، ۱۳۹۰ق.
- سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسة الامام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق.
- غروی، محمد، مع علماء النجف الاشرف، بیروت، دار الثقلین، ۱۴۲۰ق.
- مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، کتابفروشی خیام، ۱۳۶۹ش.
پیوند به بیرون