عبدالعزیز جلودی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابواحمد عبدالعزیز بن یحیی بن احمد بصری |
| لقب | عبدالعزیز جلودی مشهور به شیخ بصره |
| محل زندگی | بصره |
| تاریخ وفات | ۳۳۲ق یا ۳۳۰ق |
| شهر وفات | بصره |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمد بن زکریا غلابی |
| شاگردان | ابوعلی احمد بن محمد صولی |
| تألیفات | كتاب التفسیر عن علی، مجموع قرائة امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (ع)، كتاب الجَمَل، کتاب الصفین، كتاب الحَكَمَین و ... |
ابواحمد عبدالعزیز بن یحیی بن احمد بصری، مشهور به عبدالعزیز جَلودی (درگذشت ۳۳۲ یا ۳۳۰ق)، از روات و فقهای شیعه در قرن سوم و اوایل قرن چهارم قمری. او را بدلیل زندگی طولانی در بصره، شیخ بصره خوانده‌اند. تفسیر علی (ع)، مسند علی (ع)، مجموع قرائات علی (ع) و...، از آثار اوست.
زندگی نامه
جلودی از نوادگان عیسی جلودی از اصحاب امام جواد(ع) است.[۱] درباره نسبت جلودی، اختلاف نظر وجود دارد؛ از جمله گفته‌اند جلود بر وزن جعفر یا قبول، منطقه‌ای است در شام یا اندلس یا افریقا یا در منطقه‌ای به نام بحر و یا نام شاخه‌ای است از قبیله اَزْد.[۲]
عبدالعریز جلودی تمام عمر در بصره بوده است.[۳] تاریخ وفات جلودی را ابن طاووس[۴] سال ۳۰۲ق، و ابن ندیم پس از ۳۳۰ق ذكر كرده است.[۵] با توجه به روایت محمد بن ابراهیم طالقانی[۶] و ابوبكر جرجرائی[۷] از جلودی در ۳۱۷ق، تاریخ وفات عبدالعزیز جلودی در سال ۳۰۲ق نادرست است. به نوشته خزّاز رازی،[۸] جلودی در ۱۷ ذی‌الحجه ۳۳۲ق درگذشت و در روز غدیرخم دفن شد.
اساتید
با توجه به كثرت اخبار منقول جلودی از غلاّبی، می‌توان گفت مهمترین استاد جلودی، محمد بن زکریا غلابی بوده است.[۹] او از ابوالخیر احمد بن محمد بن جعفر طائی،[۱۰] ابوالقاسم عبدالواحد بن عبداللّه بن یونس موصلی[۱۱] و ابوعبدالله احمد بن عمار بن خالد[۱۲] هم حدیث نقل كرده است.
شاگردان
درباره شاگردان وی اطلاع چندانی در دست نیست. احمد بن ابراهیم بن معلّی بصری، علاوه بر روایت آثار جلودی، مستملی وی در بصره بوده است[۱۳] و ابوعلی احمد بن محمد صولی، شاگرد جلودی نیز در ۳۵۲ق یا ۳۵۳ق به بغداد رفته و در مسجد براثا، روایاتی از جلودی نقل كرده است.[۱۴] جلودی از مشایخ اجازه علی بن حماد بصری فقیه و شاعر قرن چهارم است.[۱۵]
آثار
آثار بسیاری درباره اخبار و سِیر و روایات و مباحث فقهی برای وی برشمرده‌اند؛ نجاشی[۱۶] حدود دویست اثر از وی نام برده و گفته كه بعضی از آنها را دیده. او[۱۷] یكی از تألیفات جلودی در باب ابن عباس، را «تفسیره عن الصحابة» ذكر كرده است. ظاهرا این اثر، مأخذ منقولات حاكم حسكانی در شواهد التنزیل از جلودی بوده است. حسكانی این مطالب را به نقل از ابوعبدالله محمد بن عبدالله شیرازی (متوفی ۴۲۸ق) و ابوبكر محمد بن احمد بن محمد جرجرائی (جرجانی) نقل كرده است.[۱۸]
ابن طاووس از برخی آثار جلودی كه در اختیارش بوده، مطالبی نقل كرده است.[۱۹] ابراهیم بن علی كفعمی (متوفی ۹۰۵ق)[۲۰] از كتاب صِفّین جلودی عبارتی نقل كرده است.
برخی آثار جلودی عبارتند از:
- كتاب التفسیر عن علی
- مجموع قرائة امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب(ع)
- كتاب الجَمَل
- كتاب صِفّین
- كتاب الحَكَمَین
- كتاب مسند امیرالمؤمنین(ع)
- كتاب التجارات عن علی [۲۱]
راویان
ابوالعباس محمد بن ابراهیم بن اسحاق طالقانی، برخی آثار جلودی را از وی شنیده[۲۲] و مهمترین راوی آثار جلودی برای شیخ صدوق (متوفی ۳۸۱ق) بوده و صدوق در اغلب آثار خود، آنچه را كه به روایت از جلودی آورده، از طریق طالقانی نقل كرده است.[۲۳]
هارون بن موسی تلعکبری (متوفی ۳۸۵ق)،[۲۴]ابوسعید حسن بن عبدالله عسكری (متوفی ۳۸۲ق)[۲۵] و ابوعبدالله محمد بن احمد صفوانی (زنده در ۳۵۲ق) [۲۶]، از مهمترین راویان جلودی بوده‌اند.
نزد امامیه
منزلت جلودی در جامعه امامیه بصره بدان حد بود كه وی را شیخ امامیه در بصره خوانده‌اند.[۲۷] در هیچ یک از كتب رجال، در درستی عقاید و روایات جلودی تشکیک نشده و او را در علوم گوناگون همچون تاریخ، حدیث، نجوم، فقه و كلام صاحب‌نظر دانسته‌اند.
پانویس
- ↑ خویی، معجم الرجال الحدیث،۱۳۷۲ش، ج۱۱، ص۴۷.
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۴۰۷ق، ص ۲۴۰؛ علامه حلّی، رجال، ص ۱۱۶.
- ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص ۷۸.
- ↑ ابن طاووس، محاسبه النفس، ۱۴۱۹ق، ص ۵۲.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج ۱، ص ۳۱۵.
- ↑ صدوق، الامالی، ص ۶۳۰.
- ↑ حسكانی، ج ۱، ص ۶۶.
- ↑ ص ۳۲۶
- ↑ صدوق، الامالی، ص ۲۲۹، ۲۵۶؛ ابن بابویه، علل، ج ۱، ص ۹، ۱۷۰، ۱۸۱، ۲۲۹؛ خَزّاز رازی، ص ۱۳۴، ۱۶۰.
- ↑ دلائل الامامة، ص ۵۳۹.
- ↑ نوری، ج ۳، ص ۲۸۴.
- ↑ ابن‌طاووس، الطرائف، ج۲، ص۴۱۷
- ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص ۷۶.
- ↑ مفید، ص ۱۶۵.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۲۴۴
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۴۰۷ق، ص ۲۴۰ ـ ۲۴۴.
- ↑ ص ۲۴۲.
- ↑ حسكانی، ج ۱، ص ۶۶، ۱۶۹، ۱۷۸، ۱۹۸، ۴۰۱، ۵۷۲، ج ۲، ص ۱۶۷
- ↑ كولبرگ، ص ۲۳۶.
- ↑ ص ۳۰۱ ـ ۳۰۲.
- ↑ ابن ندیم، ص ۱۲۸.
- ↑ صدوق، الامالی، ص ۶۳۰.
- ↑ ابن بابویه، الامالی، ص ۲۲۹، ۲۵۶، ۲۷۱، ۴۷۲
- ↑ ابن‌طاووس، فلاح، ص ۱۴۴.
- ↑ صدوق، الامالی، ص ۲۲۹
- ↑ دلائل الامامة، ص ۱۱۰، ۱۲۸، ۱۴۶، ۱۵۳
- ↑ ابن داوود حلّی، ص ۱۲۹
منابع
- آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۰۳/۱۹۸۳ق.
- صدوق، الامالی، قم ۱۴۰۴.
- ابن بابویه، علل الشرایع، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم.
- حلّی، ابن‌داوود، كتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف، ۱۳۹۲/۱۹۷۲.
- ابن‌طاووس، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، چاپ جلال‌الدین حسینی، قم، ۱۴۰۰.
- ابن طاووس، فلاح السائل و نجاح المسائل فی عمل الیوم و اللیلة، چاپ غلامحسین مجیدی، قم، ۱۳۷۷ش.
- ابن طاووس، علی بن موسی، محاسبه النفس، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، بی‌جا، نشر القیوم، ۱۴۱۹ق.
- ابن‌ندیم، الفهرست، تهران، ۱۳۵۰ش.
- حسكانی، عبیدالله، شواهدالتنزیل لقواعد التفضیل، چاپ محمدباقر محمودی، تهران، ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
- خزاز رازی، علی، كفایة الاثر فی النص علی‌الائمة الاثنی‌عشر، چاپ عبداللطیف حسینی كوه‌كمری خوئی، قم، ۱۴۰۱ق.
- خویی، ابوالقاسم، معجم الرجال الحدیث، قم، نشرالثقافة الاسلامیة فی العالم، ۱۳۷۲ش.
- دلائل الامامة، منسوب به محمدبن جریر طبری آملی، قم، مؤسسه‌البعثه، ۱۴۱۳ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم، نشر الفقاهه، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- شیخ مفید، كتاب الامالی، چاپ حسین استاد ولی و علی‌اكبر غفاری، قم، ۱۴۰۳ق.
- علامه حلّی، حسن بن یوسف، رجال العلامه الحلی، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، نجف ۱۳۸۱/۱۹۶۱، چاپ افست قم، ۱۴۰۲ق.
- كفعمی، ابراهیم، المصباح، چاپ افست قم، ۱۴۰۵ق.
- نجاشی، احمد بن علی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، تحقیق موسی شبیری زنجانی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق.
- نوری، حسین، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، قم، ۱۴۰۷ـ۱۴۰۸ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام
- مقاله عبد العزیز بن یحیی جلودی مورخ ناشناخته شیعی؛ منصور داداش نژاد