یحیی بن بطریق

از ویکی شیعه
یحیی بن بطریق
اطلاعات فردی
نام کاملیحیی بن حسن بن حسین بن علی بن محمد بن بطریق حلی اسدی ربعی
لقباِبْن بِطْریق، شرف‌الاسلام، شرف‌الدین، شمس‌الدین
نسبخاندان آل بطریق
تاریخ تولد۵۲۳ق
زادگاهحله
تاریخ وفاتشعبان سال ۶۰۰ق
شهر وفاتحله
اطلاعات علمی
استادانسدیدالدین حمصی رازیمحمد بن علی طبریابن شهرآشوب و...
شاگردانسید فخار بن معد موسویحمزة بن علی بن زهره حلبیمحمد بن جعفر مشهدی
تألیفاتالعمدة • ابطال شبهة المتاولین • المستدرک المختار فی مناقب وصی المختار • المناقب و ...


یحیی بن حسن بن حسین بن علی بن محمد بن بطریق حلی اسدی ربعی معروف به اِبْن بِطْریق (۵۲۳-۶۰۰ق) فقیه، متکلم، محدث و ادیب امامی در قرن ششم هجری قمری است. کتاب العمدة مشهورترین اثر اوست.

زندگی‌نامه

ابن بطریق در سال ۵۲۳ق در حله به دنیا آمد. کنیه او «ابوالحسین» و «ابوزکریا» بود و از القاب او می‌توان به «شرف الاسلام»، «شرف الدین» و «شمس الدین» اشاره کرد.[۱] او در شعبان سال ۶۰۰ق و در سن ۷۷ سالگی در شهر حله درگذشت.[۲]

نسب وی به خاندان آل بطریق می‌رسد که از خاندان‏‌های بزرگ و سرشناس حله هستند. گرچه ابن بطریق از حله به بغداد مهاجرت نمود؛ اما او را هم از بزرگان حله می‌دانند. علمای بزرگ این خاندان، سه نفرند:

  1. یحیی بن حسن بن بطریق صاحب کتاب العمدة و کتب دیگر.
  2. علی بن یحیی، معروف به ابوالحسن کاتب که فرزند ابن بطریق بوده و از او اجازه نقل روایت دارد و کتب پدر را نیز به دیگران اجازه داده است. او از فقها و اصولیون نام‌آور زمان خویش بوده و در ادبیات و شعر نیز تبحر داشته و اشعار زیبایی از او به یادگار مانده است. علی در سال ۶۴۲ق، یعنی ۴۲ سال بعد از وفات پدر در شهر بغداد از دنیا رفت.
  3. محمد بن یحیی، فرزند دیگر ابن بطریق، که او نیز از بزرگان و علمای فاضل شیعه بوده است.

جایگاه علمی

میرزا عبدالله افندی اصفهانی از وی با تعابیر الامام الاجل شمس الدین، جمال الاسلام، العالم الفقیه، نجم الاسلام، تاج الانام و مفتی آل الرسول یاد می‌کند.[۳] سید محسن امین می‌نویسد: یحیی بن بطریق حلی عالم، فاضل، محدث، محقق، ثقه و صدوق بود.[۴]

مشایخ و اساتید

ابن بطریق از عده زیادی از علمای شیعه و سنی روایت نقل می‌‏کند و در کتاب‌‏های خویش نام آنها را با مشخصات کامل آورده است.

  1. سدیدالدین حمصی رازی صاحب کتاب المنتقذ من التقلید
  2. عمادالدین طبری صاحب کتاب بشارة المصطفی
  3. ابن شهر آشوب صاحب کتاب المناقب
  4. ابوجعفر اقبال بن مبارک بن محمد عکبری واسطی
  5. معمر بن محمد بن احمد بن عبدالله حسینی
  6. ابوبکر عبدالله بن منصور بن عمران باقلانی
  7. ابوالحسن محمد بن حسن بن علی بن وزیر ابوالعلاء واسطی
  8. محمد بن یحیی بن محمد بن ابی السطلین علوی بغدادی[۵]

شاگردان و راویان

  1. پسرش علی بن یحیی بن حسن بن بطریق
  2. ابوالحسن علی بن یحیی خیاط سورآوی
  3. سید فخار بن معد معروف به ابن معد
  4. نجم الدین محمد بن ابی هشام علوی
  5. محمد بن معد بن علی صفی الدین ابوجعفر موسوی
  6. محمد بن علی بن عبدالله بن زهره معروف به ابن زهره
  7. محمد بن جعفر مشهدی معروف به ابن المشهدی صاحب کتاب المزار
  8. صفی الدین محمد بن سعد موسوی.[۶]

تألیفات و آثار

عمدة عیون

از ابن بطریق حلی آثاری بر جای مانده است. بیشتر آثار او جمع بین روایات و نظرات شیعه و سنی است. او در تألیف برخی از کتاب‌های خویش تنها از منابع اهل سنت استفاده کرده است. از جمله تألیفات ابن بطریق عبارتند از:

  1. عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار معروف به کتاب «العمدة‌»
  2. المستدرک المختار فی مناقب وصی المختار
  3. خصائص الوحی المبین فی مناقب امیر المؤمنین
  4. اتفاق صحاح الاثر فی امامة الائمة الاثنی عشر
  5. تصفح الصحیحین فی تحلیل المتعتین
  6. الرد علی اهل النظر فی تصفح ادله القضاء و القدر
  7. ابطال شبهة المتاولین لنص ولایة امیرالمؤمنین (ع)
  8. نهج العلوم الی نفی المعدوم بسؤال اهل حلب
  9. عیون الاخبار
  10. رجال الشیعة
  11. المناقب[۷]

پانویس

  1. حسینی، زندگی ابن بطریق، ۱۳۸۱ش.
  2. تهرانی، الذریعة، ج ۱، ص۸۳..
  3. افندی، ریاض العلماء، ج۵، ص۳۵۴.
  4. امین، اعیان الشیعة، ۱۴۱۴ق، ج۱۰، ص۲۸۹.
  5. حسینی، زندگی ابن بطریق، ۱۳۸۱ش.
  6. حسینی، زندگی ابن بطریق، ۱۳۸۱ش.
  7. امین، اعیان الشیعة، ۱۴۱۴ق، ج۱۰، ص۲۸۹. ابن بطریق، العمدة، ۱۴۰۷ق، مقدمه کتاب.

منابع

  • امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف، ۱۴۱۴ق.
  • افندی، عبدالله بن عیسی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم، مطبعة الخیام.
  • تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء.
  • حسینی، سید مهدی، زندگی ابن بطریق، علوم حدیث، بهار ۱۳۸۱، شماره ۲۳.
  • ابن بطریق، العمدة، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق.

پیوند به بیرون