عبدالله بن جعفر معروف به عبدالله اَفطَح دومین پسر امام صادق(ع) که پس از شهادت ایشان، ادعای امامت کرد و پیروان او به فطحیه معروف شدند. بخشی از کسانی که به عبدالله گرویدند، به دلیل بی‌بهره بودن او از علوم دینی، بزودی از او برگشتند. عبدالله هفتاد روز پس از ادعای امامت، درگذشت و چون فرزندی نداشت، باقیمانده پیروانش نیز به امامت امام کاظم(ع) بازگشتند.
_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%BA%DB%8C%D8%B1.jpg) مقبره منسوب به عبدالله پسر امام صادق (ع) در باب الصغیر | |
| نام | عبدالله افطح |
|---|---|
| نقش | ادعای امامت پس از شهادت امام صادق(ع) |
| درگذشت | هفتاد روز پس از شهادت امام صادق(ع) |
| مدفن | باب الصغیر در دمشق |
| محل زندگی | مدینه |
| لقب(ها) | افطح |
| پدر | امام صادق(ع) |
| مختصات مدفن | ۳۳°۳۰′۱۴″شمالی ۳۶°۱۸′۱۲″شرقی / ۳۳٫۵۰۴۰۲۵°شمالی ۳۶٫۳۰۳۴۱۴°شرقی |
| امامزادگان مشهور | |
| عباس بن علی • زینب کبری • فاطمه معصومه • سید محمد • شاهچراغ • سیده نفیسه سایر امامزادگان | |
زندگی‌نامه
عبدالله دومین پسر امام صادق(ع) (پس از اسماعیل) بود.[۱] مادرش فاطمه دختر حسین بن علی بن حسین بن علی(ع) بود.[۲] [یادداشت ۱] او بخاطرِ داشتن سرِ پهن (افطح الرأس[۳]) یا پاهای پهن (افطح الرِجلَین[۴]) به عبدالله افطح معروف بود. بنابر نقل شیخ مفید، جایگاه عبدالله نزد پدرش همانند دیگر برادرانش نبود چرا که او از نظر اعتقادی متهم به مخالفت با پدرش بود و با حشویه [یادداشت ۲] نشست و برخاست می‌کرد و به مذهب مرجئه [یادداشت ۳] گرایش داشت.[۵]
از عبدالله نسلی باقی نماند[۶] ولی در برخی منابع اسماعیلی و غیر آن[۷] صریحاً گفته شده است که خلفای فاطمی نخست به جای اسماعیل، برادرش عبدالله افطح را امام و جدّ خود معرفی می‌کردند و سپس از این امر عدول و امامت اسماعیل را مطرح کردند.
عبدالله هفتاد روز پس از شهادت امام صادق(ع) از دنیا رفت.[۸]
قبری در قبرستان باب الصغیر به وی منسوب است.[۹]
ادعای امامت
هنگام شهادت امام صادق(ع)، عبدالله بزرگترین پسر ایشان بود. او با استناد به اینکه امامت به پسر بزرگ امام می‌رسد، ادعای امامت کرد و در ابتدا گروهی از شیعیان به او گرویدند. نقل شده است امام صادق(ع) پیش از رحلت خود، از ادعای امامت توسط عبدالله خبر داده و به فرزندش امام کاظم(ع) سفارش کرده بود، عبدالله را واگذارد چراکه بزودی از دنیا خواهد رفت.[۱۰]
ناتوانی علمی
در منابع آمده است، شیعیان و اصحاب برای آنکه به صحت ادعای عبدالله یقین پیدا کنند، پرسش‌هایی مطرح کردند ولی او از پاسخ صحیح باز ماند و در نتیجه بسیاری از شیعیان از او برگشتند. این پرسش‌ها در منابع نقل شده است به عنوان نمونه:
- سوالات برخی شیعیان خراسان که بعد از شهادت امام صادق(ع) به مدینه آمدند و عبدالله از جواب عاجز ماند.[۱۱]
- هشام بن سالم و مومن طاق از وی در مورد زکات ۱۰۰ درهم پرسیدند. او درجواب دو درهم را معین نمود.[۱۲]
- نقل شده است از عبدالله پرسیدند: اگر کسی بدون شاهد به همسرش بگوید: تو را طلاق دادم به تعداد ستارگان آسمان، صحیح است یا نه؟ جواب داد: طلاق صحیح است.. [۱۳]
فطحیه
وقتی عبدالله ادعای امامت کرد، گروهی از شیعیان به او گرويدند که به فطحیه مشهور شدند.[۱۴] با مرگ عبدالله هفتاد روز پس از شهادت امام صادق،[۱۵] باقیمانده پیروان او به امامت امام کاظم بازگشتند.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۰.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۰۹.
- ↑ ابن حزم الاندلسی، جمهرة أنساب العرب، ۱۴۱۸ق، ص۵۹.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۱.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۱.
- ↑ ابن حزم الاندلسی، جمهرة أنساب العرب، ۱۴۱۸ق، ص۵۹.
- ↑ ابن حزم الاندلسی، جمهرة أنساب العرب، ۱۴۱۸ق، ص۵۹.
- ↑ قاضی نعمان، شرح الأخبار، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۱۰.
- ↑ خامه‌یار، «زیارتگاه‌های اهل بیت و اصحاب ائمه (ع) در سوریه»، ص۹۷.
- ↑ مسعودی، إثبات الوصیة، ۱۴۲۶ق، ص۱۹۸.
- ↑ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۵، ص۴۶۷.
- ↑ نباطی بیاضی، الصراط المستقیم، ۱۳۸۴ق، ج۲، ص۱۹۱.
- ↑ نباطی بیاضی، الصراط المستقیم، ۱۳۸۴ق، ج۲، ص۱۹۲.
- ↑ سبحانی، بحوث فی الملل والنحل، ۱۴۱۸ق، ج۸، ص۷۸.
- ↑ شهرستانی، الملل و النحل، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۴۸.
یادداشت
- ↑ عبدالله و اسماعیل از یک پدر و مادر بودند.
- ↑ این فرقه همان افراطیون اهل سنت هستند که به نظر عقلی بی‌اعتناء بوده و این نظرات را بدعت می‌دانند.(ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۴۳۶.)
- ↑ فرقه‌ای کلامی که معتقد بودند: عبادت کردن با کفر سودی ندارد وهمچنین گناه کردن هم چیزی از ایمان نمی کاهد؛ این فرقه نیت و عقیده را اصل و گفتار و کردار را فاقد اهمیت میدانستند.(شهرستانی، الملل و النحل، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۲۵.)
منابع
- ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۴ق.
- ابن حزم الاندلسی، علی بن احمد، جمهرة أنساب العرب، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اوّل، ۱۴۱۸ق.
- خامه‌یار، احمد، «زیارتگاه‌های اهل بیت و اصحاب ائمه (ع) در سوریه»، در مجله وقف میراث جاویدان، ش۷۶، زمستان ۱۳۹۰.
- سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل والنحل، قم، مؤسسه امام صادق، ۱۴۱۸ق.
- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، بیروت، دارالمعرفه، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اوّل، ۱۴۱۳ق.
- قاضی نعمان مغربی، نعمان بن محمد، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار، قم، جامعه مدرسین، چاپ اوّل، ۱۴۰۹ق.
- محدث نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، ۱۴۰۸ق.
- مسعودی، علی بن الحسین، إثبات الوصیة للإمام علی بن أبی طالب، قم، انتشارات انصاریان، چاپ سوم، ۱۴۲۶ق.
- نباطی بیاضی، علی بن یونس، الصراط المستقیم إلی مستحقّی التقدیم، نجف، المکتبه المرتضویّه، ۱۳۸۴ق.