ذات عرق
ذات عِرْق بخشی از وادی عَقیق، از میقات‌های حج و از منزلگاه‌های مسیر مکه و کوفه است. در واقعه کربلا، بین امام حسین(ع) و بشر بن غالب در این مکان گفت‌وگویی صورت گرفت. سریه ذات عرق در سال سوم هجرت در آنجا رخ داده است.
موقعیت
سرخ
سرزمین ذات عرق بخشی از وادی عقیق و مرز بین نجد و تهامه است [۱]و در فاصله ۱۰۰کیلومتری شمال شرقی مکه قرار دارد.[۲]گفته شده ذات عرق، از نام کوهی در نزدیکی مکه گرفته شده است.[۳] این منزل بین بستان بنی عامر و غمره قرار دارد.[۴]
میقات حج
فقیهان شیعه وادی عقیق را میقات عراقیان و اهل شرق می‌دانند. وادی عقیق شامل مسلخ، غمره و ذات عرق است. بیشتر آنان احرام از هر یک از این مکان‌ها را جایز می‌دانند.[۵] شماری از آنان احرام از ذات عرق را منوط به حال اضطرار کرده‌اند.[۶][۷]
وقایع
به گفتۀ سماوی در ابصارالعین، محمد و عون فرزندان عبدالله بن جعفر، از مکه نامۀ پدر را در وادی عقیق به امام رساندند و به آن حضرت محلق شدند. اما عبدالله بن جعفر با یحیی بن سعید که امان نامه‌ای از عمرو بن سعید (عامل مدینه) به همراه داشتند در ذات عرق با امام دیدار کردند و پس از آنکه امام به امان‌نامۀ آنان اعتنایی نکرد و عبدالله از همراهی آن حضرت عذر آورد، برگشتند.[۸]
سریه ذات عرق (سریه زید بن حارثه، سریه قرده) در جمادی الاخر سال سوم (۲۸ ماه پس از هجرت) به فرماندهی زید بن حارثه در این مکان رخ داده است.[۹]
ذات عرق، نخستین منزلی است که امام حسین (ع) پس از مکه در آن توقف کرد.[۱۰] در واقعه کربلا، امام حسین (ع) در این منزل با بشر بن غالب از بنی اسد دیدار و گفت‌و‌گو کرد. بشر اوضاع کوفه را به امام گزارش داد.[۱۱] ابن غالب سپس تفسیر آیه ۷۱ اسرا را از آن حضرت پرسید.[۱۲] در امالی شیخ صدوق مکان این گفتگو ثعلبیه ذکر شده است.[۱۳]
گفتگوی امام حسین با بشر بن غالب در ذات عرق
امام حسین(ع): مردم کوفه را چگونه دیدی؟
بشر بن غالب: قلب‌های مردم با شما اما شمشیرهایشان با بنی امیه است.
راست گفتی‌ای برادر اسدی! خداوند آنچه بخواهد انجام می‌دهد، و آنچه اراده کند، فرمان می‌دهد.
تفسیر آیه («یوم ندعو کل اناس بامامهم؛ [یاد کن] روزی را که هر گروهی را با پیشوایشان فرا می‌خوانیم») چیست؟
آری امام و پیشوایی که مردم را به راه راست و به سوی خوشبختی می‌خواند، گروهی از وی پیروی می‌کنند. و پیشوای دیگری که به انحراف و بدبختی دعوت می‌کند. گروهی نیز از وی پیروی می‌کنند، گروه اول در بهشت و گروه دوم در ذوزخ‌اند.[۱۴] این است معنای آیه دیگر که «فریق فی الجنة و فریق فی السعیر».[۱۵]
منابع
- ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق: علی شیری، دارالأضواء، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
- ابن عبد الحق، مراصد الاطلاع علی اسماء الامکنه و البقاع، تحقیق: علی محمد بجاوی، ناشر: دار الجیل، بیروت، ۱۴۱۲ق.
- شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ق.
- خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الحسین علیه‌السلام، انوار الهدی، قم، ۱۴۲۳ق.
- شیخ صدوق، أمالی، اعلمی، بیروت، ۱۴۰۰ق.
- مقدسی، محمد بن احمد، أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، مکتبة مدبولی، القاهره، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
- حموی بغدادی، یاقوت، معجم البلدان، دارصادر، بیروت، ۱۹۹۵م.
- طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
- طرابلسی، قاضی، (ابن براج)، المهذب، محقق/ مصحح: جمعی از محققین و مصححین تحت إشراف شیخ جعفر سبحانی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۶ق.
- طوسی (ابن حمزه)، محمد بن علی، الوسیلة إلی نیل الفضیلة، محقق/ مصحح: محمد حسون، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۸ق.
- صاحب جواهر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محقق/ مصحح: عباس قوچانی-علی آخوندی، دارإحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۴ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، جمل من انساب الأشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
- سماوی، محمد بن طاهر، إبصارالعین فی أنصار الحسین علیه‌السلام، دانشگاه شهید محلاتی، قم، ۱۴۱۹ق.
- فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
پانویس
- ↑ فیروز آبادی، القاموس المحیط، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۷۲.
- ↑ ابن عبد الحق، مراصد الاطلاع علی اسماء الامکنه و البقاع، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۲۴۶.
- ↑ معجم البلدان، ج۴، ص۱۰۸
- ↑ مقدسی، ص۱۰۶.
- ↑ ابن براج، ج۱، ص۲۱۴؛ ابن حمزه، ص۱۶۰
- ↑ طوسی، ص۲۱۰؛ ج۱، ص۳۱۲؛ ر. ک. صاحب جواهر، ج۱۸، ص۱۰۶.
- ↑ «میقات‌های احرام»، سایت دفتر آیت الله سیستانی
- ↑ سماوی، ابصارالعین، ص۷۵.
- ↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۳۷۴
- ↑ ارشاد، ج۲، ص۶۹
- ↑ ابن اعثم، فتوح، ج۵، ص۷۱-۷۰.
- ↑ صدوق، امالی، ص۱۵۳
- ↑ صدوق، امالی، ص۱۵۳
- ↑ ابن اعثم، فتوح، ج۵، ص۷۱-۷۰.؛ خوارزمی، ج۱، ص۳۱۹
- ↑ صدوق، امالی، ص۱۵۳
| اقسام |
|  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| محرمات احرام | |||||||
| مراحل اعمال |
| ||||||
| زمانها | |||||||
| مکان‌ها |
| ||||||
| مرتبط | |||||||