ملا علی تهرانی

اطلاعات کلی
نام	ملاعلی تهرانی
مذهب	شیعه
زادروز	۱۲۲۶ق
محل زندگی	نجف، کوفه
اطلاعات علمی
تحصیلات	اجتهاد
آثار	خزائن الاحکام، تلخیص هدایة الناسکین من الحجاجِ و المعتمرین و آثار دیگر

ملاعلی تهرانی (۱۲۲۶ـ۱۲۹۷ق) فقیه، محدّث و رجالی امامی قرن سیزدهم و از خاندان خلیلی بوده است. او از محضر علمایی همچون صاحب فصول، کاشف الغطاء و صاحب جواهر بهره‌برد و در علوم دینی صاحب‌نظر شد. برخی وی را پس از وفات شیخ انصاری، اعلم می‌دانستند. ملامحمدباقر تُستَری، شیخ علی بن حسین خاقانیاز جمله شاگردان تهرانی به شمار می‌روند.

ولادت

تهرانی در سال ۱۲۲۶ق در نجف به دنیا آمد. پدرش، حاج میرزا خلیل تهرانی (متوفی ۱۲۸۰)، بزرگ خاندان خلیلی بود. او پزشکی مشهور بود اما در علوم دینی نیز تحصیل کرده بود و نزد علمایی چون شیخ جعفر کاشف الغطا و سید محمد مجاهد، احترام داشت. از برادران ملاعلی، میرزا حسین افقیه مشهور دوره مشروطه و میرزا حسن و میرزا محمد و میرزا باقر از پزشکان مشهور نجف بودند.

تحصیلات

حاج ملاعلی تهرانی علم اصول را نزد محمدحسین اصفهانی حائری (صاحب فصول ) و شریف العلماء مازندرانی و میرزا جعفر تویسرکانی و سعید العلماء مازندرانی، علم رجال را نزد محمدجعفر استرآبادی، و ریاضیات را نزد شیخ اسماعیل بروجردی و ابوتراب همدانی و محمدتقی خراسانی فراگرفت. در فقه از محضر صاحب فصول، شیخ علی کاشف الغطاء و محمدحسن نجفی (صاحب جواهر) بهره برد. همچنین حکمت را نزد ملااسماعیل اردکانی، ملاکریم کرمانی و ملاعبدالعظیم تهرانی آموخت.

اساتید و شاگردان

تهرانی از علمایی چون صاحب جواهر، ملااحمد نراقی و سیدجواد حسینی عاملی اجازه روایت داشت و برادرش (میرزا حسین ) و شیخ محمدحسن مامقانی و سیدحسن صدر و میرزا حسین نوری (صاحب مستدرک) از او اجازه روایت داشتند.

شاگردان متعددی در محضر او تربیت شدند، از جمله ملامحمدباقر تُستَری، شیخ علی بن حسین خاقانی، و عبدالحسین حرزالدین. مقام علمی تهرانی را ستوده اند تا جایی که یکی از فقهای مشهور، پس از وفات شیخ انصاری، او را اعلم می دانست. مؤلف مستدرک الوسائل او را «فخر شیعه» و «ذخیره شریعت» خوانده و آقابزرگ تهرانی او را شیخ المشایخِ اجازه متأخران نامیده است.

خصوصیات

تهرانی دارای مجالس وعظ و اندرز بود و هفته ای دو روز در صحن حضرت علی (ع) به منبر می رفت و در باب مواعظ اخلاقی و فضائل اهل بیت(ع) سخن می گفت.

در منابع، در باره تقوا و زهد او ماجراهایی نقل شده و از تواضع و حسن اخلاق او یاد شده و درباره تقید وی به زیارت امام حسین علیه السلام و کرامات او مطالبی آمده است.

تهرانی، با علوم غریبه نیز آشنا بود، به تاریخ و اخبار پیشینیان احاطه داشت، حافظ قرآن و بسیاری از دعاها بود و گفته‌اند که تورات و انجیل را از حفظ می خواند و به زبان عبری نیز آشنا بود.

آثار

آثار مهم تهرانی، که بیشتر در فقه و حدیث است، عبارت اند از:

• خزائن الاحکام که شرح تلخیص المرامِ علامه حلّی است؛
• تلخیص هدایة الناسکین من الحجاجِ و المعتمرین تألیف محمدحسن نجفی و ترجمه آن به فارسی به درخواست مؤلف؛
• غصون الاَیْکَة الغرویة فی الاصول الفقهیة؛
• شرح مبحث وصیت شرایع الاسلام محقق حلّی؛
• رساله عملیه با عنوان النَبْذَة من الاحکام الشرعیة، از باب طهارت تا آخر نماز جماعت؛
• الفوائد الرجالیة که در باره علم حدیث و رجال است و محمدباقر تستری بر آن حاشیه نوشته است؛
• سُبُل الهدایة فی علم الدرایة؛
• حساب العقود در شرح حدیث ایمان حضرت ابوطالب؛
• شرح و حاشیه بر التعلیقة البهبهانیة اثر وحید بهبهانی؛ (متوفی 1206)؛
• حاشیه بر منتهی المقال ابوعلی حائری (متوفی 1216) در علم رجال.

درگذشت

وی در صفر 1297ق در نجف وفات یافت. در سوک او مجالس متعددی برگزار و در رثایش اشعار بسیاری سروده شد.

منابع

• محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت 1403/1983.
• محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة ، جزء 2، الکرام البررة ، مشهد 1404.
• محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال ، چاپ احمد منزوی، تهران 1337 ش.
• جعفربن باقر آل محبوبه ، ماضی النجف و حاضرها، بیروت 1406/1986.
• محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، المآثر و الا´ثار ، در چهل سال تاریخ ایران، چاپ ایرج افشار، ج 1، تهران : اساطیر 1363 ش.
• محمدهادی امینی ، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف 1413/1992.
• محمدبن علی حرزالدین ، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم 1405.
• عباس قمی، فوائد الرضویة: زندگانی علمای مذهب شیعه ، تهران، 1327 ش.
• حسین بن محمدتقی نوری ، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل ، قم 1407ـ 1408.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام