پرش به محتوا

کاربر:Sultanmoradi/صفحه تمرین

از ویکی شیعه
جریان‌های تکفیری
اطلاعات کلی
گستره جغرافیاییعربستان، عراق، سوریه، شبه قاره هند، شمال آفریقا، آسیای جنوب شرقی
حوادث مهمحوادث یازده سپتامبر
حکومت‌هاحکومت طالبان در افغانستان، حکومت داعش در عراق و سوریه
علل پیدایشمبارزه با فرقه‌گرایی در جهان اسلام، مبارزه با کشورهای غربی
نام‌های دیگرسلفی‌گری
اطلاعات دینی
داعیانابن تیمیه، ابن قیم جوزیه، محمد بن عبدالوهاب، شاه ولی الله دهلوی و شوکانی
باورهانص‌محوری، اجتناب از تاویل، مخالفت با فلسفه، حجیت فهم صحابه، تکفیرگرایی، تاکید بر نقل و بی‎توجهی به عقل، تاکید بر جهاد


جریان‌های تکفیری، به‌عنوان نسل چهارم سلفی‌گری، پس از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ شکل گرفتند. این گروه‌ها، با تفسیری افراطی از فتاوای ابن‌تیمیه، جوامعی را که شریعت را به‌طور کامل اجرا نمی‌کنند، دارالحرب دانسته و مشروعیتی دائمی برای خشونت قائل شده‌اند. تکفیری‌ها رویکردهای متفاوتی نسبت به سایر مسلمانان داشته‌اند؛ برخی صرفاً شیعیان و اقلیت‌های دینی را هدف قرار داده‌اند، درحالی‌که برخی دیگر حتی اهل سنت و گروه‌های سلفی دیگر را نیز تکفیر کرده‌اند.

القاعده در ابتدا، تحت رهبری بن لادن، حملات به شیعیان را تأیید نمی‌کرد، اما با ظهور زرقاوی، جنگ علیه شیعیان عراق شدت گرفت. طالبان، با ایدئولوژی دیوبندی و سلفی، در اقدامات خود تکفیر و خشونت را علیه شیعیان هزاره به کار گرفته است. داعش، با اعلام خلافت در ۲۰۱۴، کشتار گسترده‌ای علیه شیعیان و اقلیت‌ها انجام داد. شاخه‌های داعش در افغانستان، آفریقا و خاورمیانه همچنان به فعالیت‌های تروریستی ادامه می‌دهند. سپاه صحابه و لشکر جهنگوی در پاکستان، جبهه‌النصره در سوریه، بوکوحرام در نیجریه، انصارالشریعه در یمن و جبهه جهاد اندونزی نیز به‌عنوان گروه‌های تکفیری، اقدامات گسترده‌ای علیه شیعیان انجام داده‌اند. این گروه‌ها با حمایت برخی دولت‌ها و ائتلاف‌های منطقه‌ای، همچنان به سیاست‌های فرقه‌ای و خشونت‌بار خود ادامه می‌دهند.

زمینه و تاریخچۀ شکل‌گیری

گروه‌های تکفیری را گروه‌هایی از مسلمانان سلفی می‌دانند که تحت تأثیر و حمایت وهابیت گروههای مختلف مسلمانان را تکفیر می کنند و آنان را به قتل می‌رسانند.[۱] قیام مسلحانه علیه حکومت‌های اسلامی، تفرقه میان کشورهای اسلامی و حلال دانستن نوامیس مسلمانانی که اسیر آنان می‌شوند، از دیگر اقدامات گروههای تکفیری بوده است.[۲]

گروه‌های تکفیری را نسل چهارم جریان‌های سلفی حساب می کنند که پس از سال ۲۰۰۳م (حملۀ آمریکا به عراق) شکل گرفتند.[۳] به گفتۀ داوود فیرحی، نسل های قبلی سلفیان بر اساس آراء ابن‌تیمیه میان دارالکفر (جایی که مردم مسلمان شهادتین گفته‌اند اما احکام شریعت را به طور کامل اجرا نمی‌کنند) و دارالحرب (جوامع دشمن اسلام) تمایز می‌گذاشت و جهاد را مخصوص دارالحرب می‌دانست؛ اما تکفیری‌های جدید تمام جوامعی که شریعت را به طور کامل اجرا نمی‌کنند «دارالحرب» می‌نامند و به جنگ و خشونت علیه جوامع مسلمان مشروعیت می‌دهند.[۴] این تفسیر از فتوای ابن‌تیمیه باعث شده تا گروههای تکفیری حکومت‌های مسلمان، شخصیت‌های اسلامی و مسلمانان عادی تکفیر کنند و حتی دست به پاکسازی قومی برخی مسلمانان بزنند.[۵]

با این حال، مقایسه رفتار گروه‌های تکفیری نشان می‌دهد که برخی از آن‌ها با تکیه بر فتاوای علمای سلفی، دشمنی با علویان، شیعیان و مسیحیان را در اولویت قرار می‌دهند و نسبت به اهل سنت مخالفت کمتری دارند، در حالی که گروه دیگری از تکفیریان با تکفیر گسترده همه مخالفان، از جمله جوامع اهل سنت و حتی گروه‌های سلفی دیگر، به مشروعیت‌بخشی علمای سنتی بی‌اعتنا هستند.[۶]

گروهای تکفیری ضدشیعه

گروه‌های تکفیری با تفسیر افراطی از آموزه‌های دینی، خشونت سازمان‌یافته‌ای را علیه شیعیان به اجرا گذاشته‌اند. این جریان‌ها با تکیه بر ایدئولوژی تکفیر، شیعیان کشورهایی همچون عراق، پاکستان، افغانستان و کشورهای آفریقا و شرق آسیا را هدف حملات مرگبار، ترور و آزار قرار داده‌اند. در ادامه، نمونه‌هایی از فعالیت مهمترینِ این گروهها در مناطق مختلف جهان بررسی می‌شود.

القاعده

در پی حملۀ شوروی به افغانستان در سال ۱۹۷۹م، گروهی از شهروندان کشورهای عربی برای جهاد وارد افغانستان شدند و طی یک دهه به رهبری اسامه بن‌لادن (۱۹۵۷ - ۲۰۱۱م) «القاعده» را پایه‌گذاری کردند.[۷] به گفتۀ محققان، القاعده دو جریان داشت: یکی به رهبری بن‌لادن و ایمن الظواهری (۱۹۵۱ - ۲۰۲۲م).[۸] این گروه از القاعده گرچه شیعیان را مکتبی مبتنی بر کفر می‌دانست، اما مخالف حملات بی‌هدف علیه شیعیان بود؛ زیرا چنین حملاتی را باعث دور شدن از هدف اصلی یعنی مبارزه با آمریکا می‌دانست.[۹] علاوه بر این، از نظر این گروه حمله به شیعیان باعث تفرقه و دشمنی میان مسلمانان می‌شد.[۱۰]

گروه دیگر به رهبری ابومصعب زرقاوی (۱۹۶۶ - ۲۰۰۶م) شیعیان را مشرک و دشمن مسلمانان می‌نامید.[۱۱] این گروه معتقد بود آمریکا با شیعیان متحد شده تا حکومت سنی‌ها را سرنگون کند.[۱۲] زرقاوی در سال ۲۰۰۴ و پس از حمله نیروهای بین‌المللی به رهبری آمریکا به عراق، با تأسیس گروه «التوحید و الجهاد»، جنگ همه‌جانبه‌ای علیه شیعیان عراق آغازکرد[۱۳] و در ادامه فعالیت خود را با نام القاعده عراق ادامه داد.[۱۴] در سال ۲۰۰۴م القاعدۀ عراق در روز عاشورا به مراسم مذهبی شیعیان در بغداد و کربلا حمله کرد و بیش از ۱۴۰ نفر کشته و صدها زخمی بر جا گذاشت.[۱۵] همچنین در سال ۲۰۰۶م تروریست‌های وابسته به القاعده، با استفاده از مواد منفجره، دست به تخریب حرم عسکریین(ع) زدند.[۱۶]

طالبان

طالبان را یکی از گروههای سلفی تکفیری برشمرده‌اند که بر اساس آموزه‌های مکتب دیوبندیه ( جنبشی در اهل سنت که بر فقه حنفی و کلام ماتریدی مبتنی است) شکل گرفت.[۱۷] اهدف اصلی این گروه، بیرون راندن و ضربه زدن به نیروهای خارجی مستقر در افغانستان برای جلوگیری از نفوذ فرهنگ غربی دانسته‌اند.[۱۸] با این حال، وجود نگرشهای تکفیری در میان طالبان گروه باعث شده تا به ویژه در دورٖۀ اول حکومت این گروه بر افغانستان (۱۳۷۳ تا ۱۳۷۰ش)، دست به کشتارهای متعددی علیه شیعیان بزنند. در ۱۷ مرداد ۱۳۷۷ش طالبان طی کشتار مزار شریف ۸۰۰۰ شیعه هزاره را تکفیر و قتل عام کردند.[۱۹] در کشتار سال ۱۳۷۹ش در یَکاوْلَنگ نیز، بیش از ۳۰۰ تن از شهروندان شیعه بامیان کشته شدند.[۲۰] رسانه‌ها از کشته‌شدن ۵۲ نفر و اسارت بیش از ۱۵۰ خانواده از ساکنان محلی در حمله طالبان به میرزاوْلَنگ در ۱۴ مرداد ۱۳۹۶شخبر دادند.[۲۱] همچنین به گفتۀ کمیسیون مستقل حقوق بشر، در حمله طالبان به روستاهای ولسوالی خاص‌اُروزگان (از مناطق شیعه نشین افغانستان) در سال ۱۳۹۷ش، بیش از ۶۰ غیرنظامی کشته و زخمی و صدها خانواده آواره شدند.[۲۲]

حملات طالبان علیه شیعیان محدود به افغانستان نبوده است و برای مثال در سال ۲۰۰۷م عملیات طالبان در پارچنار پاکستان منجر به کشته شدن ۵۰ شیعه گردید.[۲۳] همچنین در دروارن جدید حکومت طالبان (پس از سال ۱۴۰۰ش) نیز مواردی از آزار شیعیان گزارش شده است. برای مثال در سال ۱۴۰۰ش طالبان سه مسافر هزاره را در منطقۀ غور تیرباران کردند.[۲۴]

داعش

گروه تکفیری «داعش» در سال ۲۰۱۴ با هدف ايجاد امارت اسلامى در منطقۀ عراق و سوريه، اعلام موجودیت کرد[۲۵] و سرکردۀ آن، ابوبکر بغدادی خود را خلیفه مسلمانان اعلام کرد.[۲۶][۲۷] ماهنامه دابق (ارگان مطبوعاتی سابق داعش)، در شماره ۱۳ خود به تبیین دلایل لزوم قتل شیعیان پرداخت.[۲۸] تروریست‌های داعش فقط در سال ۲۰۱۴م شش مسجد شیعی را تخریب کردند[۲۹] و طی کشتار پایگاه هوایی اسپایکر ۱۷۰۰ تا ۴۰۰۰ دانشجوی شیعهٔ غیرمسلح را در این پایگاه هوایی قتل‌عام کرد.[۳۰] طبق یک گزارش در طول دوران حکومت داعش در عراق و سوریه، ۲۳۰۰۰۰ نفر از جمله ۱۲۰۰۰ کودکِ زیر ده سال کشته شدند.[۳۱]

از سال ۲۰۱۴م به بعد، داعش در مناطق مختلف جهان دست به کشتار شیعیان زد. داعش در ایران، در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ش به حرم شاه‌چراغ در شیراز حمله کرد و تعدادی از زائران را به شهادت رساند.[۳۲] همچنین این گروه طی حمله به گلزار شهدای کرمان در سال ۱۴۰۲ش ۳۶۸ کشته و زخمی برجای گذاشت.[۳۳] شاخه خراسانِ داعش نیز مسوولیت ده‌ها حمله مرگ‌بار به غیرنظامیان بخصوص شیعیان در مکان‌های عمومی، زیارت‌گاه‌ها، مساجد، مدارس، دانشگاه و مراکز آموزشی در افغانستان را برعهده گرفته است.[۳۴] همچنین در سال ۲۰۲۴م، حمله داعش به مسجد امام علی مسقط باعث کشته شدن ۶ تن و زخمی ۲۸ شدن از شیعان عمان شد.[۳۵] عللاوه بر اینها به گزارش موسسۀ بین‌المللی اقتصاد و صلح،‌ شاخه‌های دیگر داعش در استان سینای مصر و در کشورهای مالی، بورکینافاسو، نیجریه و نیجر فعالیت تروریستی دارند.[۳۶]

سپاه صحابه

سپاه صحابه را بزرگترین گروه تکفیری و ضدّ شیعه در پاکستان دانسته‌اند که به‌طور مکرر، شیعیان را غیر‌مسلمان و واجب‌القتل اعلام کرده است.[۳۷] به گزارش برخی رسانه‌های پاکستان و تحقیقات بین المللی، سپاه صحابه در طی نزدیک به چهار دهه (۱۹۸۵-۲۰۲۳م) متهم به‌دست داشتن در ترور رهبران و روحانیون شیعه پاکستان، دیپلمات‌های ایران، عزاداران عاشورای حسینی، پزشکان شیعه و حمله به‌ زیارتگاه‌ها و مراکز تجمع شیعیان بوده است.[۳۸] طبق اخبار، لشکر جنگهوی (شاخۀ نظامی سپاه صحابه) در سپتامبر ۲۰۱۱م اتوبوس زائران شیعه را در استان بلوچستان متوقف کرد و ۲۶ مسافر آن را به قتل رساندند.[۳۹] در سال ۲۰۱۲م نیز این گروه، ۲۵ زائر شیعه را از اتوبوس پیاده و اعدام کرد.[۴۰] در سال ۲۰۱۳م نیز ۸۶ شیعه به دست این گروه کشته شدند.[۴۱] همچنین به گزارش گروه بین المللی بحران، بسیاری از حملات این گروه در بلوچستان پاکستان و افغانستان متمرکز بر هزاره‌ها بوده است.[۴۲]

جبهة النصره

«جبهه النصره لاهل شام» به رهبری ابومحمد الجولانی در اواخر سال ۲۰۱۱ در سوریه شکل گرفت.[۴۳] این گروه پس از اختلاف با داعش، وفاداری خود را به القاعده حفظ کرد. [۴۴] جبهه النصره را دارای بنیادهای عقیدتی و ایدئولوژیکی سلفی و تکفیری دانسته‌اند که کلیساها، مسجدها، حسینیه‌ها، زیارتگاه‌های مقدس، مکان‌های باستانی را از بین می‌برد و علویان و شیعیان را مرتدانیمی‌داند که باید آن‌ها را از بین برد.[۴۵]

جبهة النصره در سال ۲۰۱۲ طی محاصرۀ نُبُل و الزهرا اعلام کرد که قصد قتل عام شیعیان این دو شهر را دارد.[۴۶] همچنین در سال ۲۰۱۳م اعضای این گروه ۶۰ نفر از شيعیان را در روستای حطله در نزديکی دير الزور سوریه به قتل رساندند و باعث كوچ اجباری مردم در پی اين كشتار شدند.[۴۷] علاوه بر این با محاصرۀ دو شهرک شیعه نشین فوعه و کفریا از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸م[۴۸] و جلوگیری از ورود مواد غذایی و دارویی به این دو شهرک، شهروندان را در معرض وقوع یک فاجعه انسانی قرار داد.[۴۹]

بوکوحرام

بوکوحرام گروهی جهادی تکفیری است که در سال ۲۰۰۱م در نیجریه اعلام موجودیت کرد.[۵۰] در اسفند ۱۳۹۳ ابوبکر شکائو، رهبر گروه بوکو حرام با انتشار پیامی صوتی در اینترنت به‌طور رسمی با ابوبکر البغدادی، خلیفهٔ داعش اعلام بیعت کرد.[۵۱] به گفتٖ‌یکی از پ‏ژوهشگران، به‌ دلیل تاثیرپذیری فکری و اعتقادی رهبران و اعضای بوکوحرام‌ از‌ دو جریان القاعده و داعش، این گروه به‌ شیعیان‌ به‌عنوان‌ دشمنی اعتقادی نگاه کند که خطری برای اسلام سلفی است.[۵۲] در سال ۲۰۱۵م بوکوحرام مسئولیت حمله انتحاری به یک راهپیمایی شیعیان در نیجریه را بر عهده گرفت و مدعی شد که در آن ۳۰ نفر کشته و ۱۰۰ نفر زخمی شدند.[۵۳] همچنین طبق گزارشها، حضور گروه تروریستی بوکوحرام در مناطق شیعه نشین نیجریه، باعث ناامنی این مناطق برای شیعیان شده است.[۵۴]

أنصار الشريعة (یمن)

گروه انصارالشریعه یمن یک گروه تکفیری به رهبری ناصر الوحیشی (1976- 2015م) است که از سال ۲۰۱۲ فعالیت خود را در یمن آغاز کرد. این گروه وابسته به گروه تروریستی القاعده است.[۵۵] در سال ۱۳۹۳ش نیز انصار الشریعه با «داعش» اعلام همبستگی کرد.[۵۶] در همان سال یکی از اعضای جماعت تروریستی انصار الشریعة وابسته به سازمان یک خودروی بمب گذاری شده را در تجمعی از از اعضای جنبش انصارالله یمن در شهر صَعده منفجر کرد که براثر این انفجار دها نفر از حوثی‌ها جان باختند.[۵۷] همچنین حمله عوامل این گروه به مساجد شیعیان یمن و منجر به کشته شدن مرجع دینی حوثی‌ها و ۵۰ نمازگزار شیعه شد.[۵۸] علاوه براین در سال ۲۰۱۵م درحملات گروه انصار الشریعه در استان البیضاء یمن ۱۲ تن از نیروهای مسلح انصار الله کشته شدند.[۵۹]

جبهۀ جهاد اندونزی

جبهۀ جهاد اندونزی (FJI)، در سال ۲۰۱۱م تأسیس شد و تشیع را فرقه‌ای خارج از اسلام اعلام کرد.[۶۰] طبق گزارش‌ها، این گروه تکفیری با ارسال نامه، تبلیغات علنی، توزیع بروشور، و نصب بیلبورد علیه شیعیان تبلیغ می‌کند و در برخی موارد مستقیماً دست به حمله به مراسم مذهبی شیعیان می‌زند.[۶۱] پژوهشگران این اقدامات را مبتنی بر فتوای مجمع علمای اندونزی در سال ۱۹۸۴م و مجمع علمای استان جاوه شرقی دانسته‌اند که آموزه‌های شیعه را کفرآمیز و بدعت‌آلود برشمرد.[۶۲] در سال ۲۰۱۴م نیز ائتلافی ضد شیعی به رهبری جریانهایی ضد شیعی در جاکارتا، پایتخت اندونزی، تشکیل شد و هزاران شرکت‌کننده در آن خواستار جهاد علیه شیعیان در سراسر جهان شدند.[۶۳] در انتخابات ریاست جمهوری آن سال نیز،‌ مجمع علمای این کشور اعلام کرد که از هر نامزدی که برنامه‌های ضدشیعی را در دستور کار قرار دهد حمایت می‌کند.[۶۴] مجموع این موضع‌گیری‌های تکفیر باعث آزار شیعیان اندونزی شده است. برای مثال در سال ۲۰۱۲م، یکی از رهبران شیعه اندونزی به اتهام کفر به دو سال زندان محکوم شد و در حمله عده‌ای خشمگین به منازل شیعیان و آتش زدن آن، دو نفر کشته شده و صدها نفر مجبور به فرار به مناطق دیگر شدند.[۶۵]

پانویس

  1. نگاه کنید به : بخشی شیخ احمد و بهاری، «بررسی ایدئولوژی گروه تکفیری - وهابی دولت اسلامی عراق و شام (داعش)»، ص۱۴۱-۱۴۴.
  2. آقاصالحی و دیگران، «تکفیر و بررسی پیامدهای آن در جوامع اسلامی»، ص۱۰۰-۱۱۰.
  3. فیرحی، «بنیادهای فکری جریان تکفیری»، مرکز آینده‌پژوهی جهان اسلام.
  4. فیرحی، «بنیادهای فکری جریان تکفیری»، مرکز آینده‌پژوهی جهان اسلام.
  5. Kadivar, Exploring Takfir, Its Origins and Contemporary Use, Contemporary Review of the Middle East.
  6. مرکز جامع پژوهش های تکفیری، «مقايسه انديشه‏ و رفتار جبهه النصره و داعش»، سایت مسلمنا.
  7. ذبیح‌اللهی‌منظری، مرتضی، تکفیر در اندیشۀ القاعده، ۱۳۹۶، ص۱۲؛ فرمانیان، جریان‌شناسی فکری فرهنگی سلفی‌گری معاصر، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۸ - ۱۷۲.
  8. Kadivar, Exploring Takfir, Its Origins and Contemporary Use, Contemporary Review of the Middle East.
  9. Kadivar, Exploring Takfir, Its Origins and Contemporary Use, Contemporary Review of the Middle East.
  10. Kadivar, Exploring Takfir, Its Origins and Contemporary Use, Contemporary Review of the Middle East.
  11. عبدالهی، «تحلیل گفتمان عناصر حاکم بر عملکرد گروه تروریستی داعش با تاکید بر شیعه ستیزی.» ص344، نباتیان، زمینه‌های فکری سیاسی جریان بعثی تکفیری داعش، ۱۳۹۳ش، ص۵۳ و ۸۸.
  12. صفری، «امروز مرزهای مذاهب برداشته شده است/ بررسی تفاوت تکفیری ها»، خبرگزاری مهر.
  13. نباتیان، زمینه‌های فکری سیاسی جریان بعثی تکفیری داعش، ۱۳۹۳ش، ص۸۷.
  14. نباتیان، زمینه‌های فکری سیاسی جریان بعثی تکفیری داعش، ۱۳۹۳ش، ص۵۳ و ۸۸.
  15. Blasts at Shiite Ceremonies in Iraq Kill More Than 140, NY Times.
  16. صحتی سردرودی، گزیده سیمای سامرا، ۱۳۸۸ش، ص۶۸.
  17. کریمی حاجی خادمی، «تبارشناسی جریانهای تکفیری بررسی موردی جنبش طالبان در افغانستان»، ص9.
  18. میلی، افغانستان، طالبان و سیاست‌های جهانی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۴-۲۱۵.
  19. «THE MASSACRE IN MAZAR-I SHARIF»، سایت دیدبان حقوق بشر(HRW).
  20. «بازماندگان قتل‌عام یکاولنگ خواستار مجازات عاملان شدند»، خبرگزاری دویچه وله.
  21. «انتقام قتل عام میرزاولنگ را می‌گیریم»، بی‌بی‌سی فارسی.
  22. «کمیسیون حقوق بشر: ادامه‌ی درگیری در ارزگان منجر به نقض حقوق بشری خواهد شد»، سایت اطلاعات روز.
  23. تحریریه، «مصائب شیعه بودن (گذری بر پیشینه و وضعیت کنونی شیعیان پاراچنار)»،‌ ۱۳۹۳ش، ص۳۶.
  24. «طالبان سه مسافر "هزاره" را در غور تیرباران کردند»، خبرگزاری جمهور.
  25. تقی‌زاده داوری، مجموعه مقالات اجتماعی، 1388ش، ج2، ص284.
  26. نباتیان، زمینه‌های فکری سیاسی جریان بعثی تکفیری داعش، ۱۳۹۳ش، ص۵۳و۸۸.
  27. الاثری، مد الایادی لبیعة البغدادی، ۱۴۳۵ق، ص۱۰۹.
  28. آزاد، «بررسی مفهوم تکفیر در آراء و عملکرد داعش، القاعده و هم‌پیمانان القاعده»، سایت فصلنامه مطالعات سیاست خارجه تهران.
  29. «تخریب زیارتگاه‌ها و مراقد شیعه و سنی توسط داعش»، خبرگزاری انتخاب.
  30. «كابوس شبانه مادران اسپایكر»،‌ ایرنا؛ «روایت روزی که دجله به خون نشست»، خبرآنلاین.
  31. عبدالهی، «تحلیل گفتمان عناصر حاکم بر عملکرد گروه تروریستی داعش با تاکید بر شیعه ستیزی.» ص336.
  32. «خبرگزاری فرانسه: داعش حمله تروریستی در شاهچراغ را به عهده گرفت»، خبرگزاری فارس؛ «داعش مسئولیت حمله به حرم شاهچراغ را به عهده گرفت»، خبر آنلاین.
  33. «اخبار لحظه به لحظه از حادثه تروریستی کرمان/ بازداشت برخی عوامل مرتبط با انفجارها + تصاویر»، خبرگزاری ایرنا؛ «العربیه: داعش مسئولیت حمله تروریستی کرمان را بر عهده گرفت»، خبرگزاری فارس.
  34. «حمله به بخش زایمان بیمارستان دشت برچی؛ «به دنیا آوردن نوزادان با وجود کشتار ادامه داشت» یورو نیوز؛ «۴۴ کشته و زخمی در حمله به زیارت سخی کابل»، خبرگزاری فارس؛ «حمله بر مصلی شهید مزاری؛ ۳۲ نفر کشته و ۵۸ نفر زخمی شدند» خبرگزاری افغانستان دیلی؛ «۲۴ کشته و ۵۷ زخمی در حمله انتحاری بر دانش آموزان کوثر دانش»، سایت خبرنامه؛ «عزای عمومی در افغانستان؛ شمار قربانیان حمله به مدرسه سیدالشهدا به ۸۵ نفر رسید»، خبرگزاری ایسنا؛ «انفجار در مسجد شیعیان در مزار شریف افغانستان با ۴۰ شهید و ۱۰۰زخمی»، ایرنا.
  35. «تنظيم "الدولة الإسلامية" يعلن مسؤوليته عن هجوم على مسجد شيعي في مسقط يسفر عن ستة قتلى»، الجزیره.
  36. Global terrorism index 2022, P20-28, Institute for Economics & Peace
  37. Refworld, Pakistan: The Sipah-e-Sahaba (SSP), including its activities and status (January 2003 - July 2005), International Crisis Group, A New Era of Sectarian Violence in Pakistan, 2022, p3, «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت پژوهشی و جریان‌های سلفی.
  38. Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan, Dawn, Bomber kills Hasan Turabi
  39. «چه کسی شیعیان پاکستان را می‌کشد؟»، تابناک.
  40. «چه کسی شیعیان پاکستان را می‌کشد؟»، تابناک.
  41. «چه کسی شیعیان پاکستان را می‌کشد؟»، تابناک.
  42. International Crisis Group, A New Era of Sectarian Violence in Pakistan, 2022, p5
  43. شکری مقدم، «بنیادهای عقیدتی و وضعیت میدانی جبهه النصره در سوریه»، بنیاد آینده‌پژوهی.
  44. مرکز جامع پژوهش های تکفیری، «مقايسه انديشه‏ و رفتار جبهه النصره و داعش»، سایت مسلمنا.
  45. شکری مقدم، «بنیادهای عقیدتی و وضعیت میدانی جبهه النصره در سوریه»، بنیاد آینده‌پژوهی.
  46. «درگیری شدید شیعیان و جبهه النصره»، مشرق نیوز؛ «نبل و الزهراء نماد مقاومت یا پیروزی»، ایسنا.
  47. «جنایت جدید تروریست‌های النصره علیه شیعیان حطله»، شبکه العالم.
  48. «Syria: Buses arrive to evacuate two rebel-besieged Shia towns", Aljazeera.
  49. «نسل‌کشی تدریجی شیعیان سوری در ادلب/ فاجعه انسانی در کفریا و فوعه»، خبرگزاری مهر.
  50. حسینی فائق، افراط‌گرایی در جهان عرب،‌ ۱۳۹۵ش، ص۶۸.
  51. «رهبر بوکو حرام با داعش بیعت کرد». پایگاه خبری تحلیلی انتخاب. ۱۷ اسفند ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۲-۳۱.
  52. رضوانی‌فر، «شیعیان نیجریه؛ بیم‌ها و امیدها»، ص147.
  53. Boko Haram claims attack on Shia, Anadolu Ajansı.
  54. سراج، «کشتار شیعیان توسط محور غربی، عبری و عربی در نیجریه»، سایت مشرق.
  55. «انصار الشریعه 12 تن از اعضای جنبش انصارالله را در حضرموت یمن کشتند»، پرس‌تیوی.
  56. «انصار الشریعه» با «داعش» اعلام همبستگی کرد»، روزنامه شرق.
  57. «حمله تروریستی« انصار الشریعه» به حوثیهای یمن در صعده»، خبرزگرای شبستان.
  58. «حمله به مساجد شیعیان یمن و کشته شدن مرجع دینی حوثی‌ها»، ایسنا.
  59. «انصار الشریعه 12 تن از اعضای جنبش انصارالله را در حضرموت یمن کشتند»، پرس‌تیوی.
  60. Homogenizing Indonesian Islam, p13-15.
  61. Al-Makin, Homogenizing Indonesian Islam, p15.
  62. Muhammad Ridwan et al., Misrepresentation Of The…. p117 .
  63. «اولین ائتلاف ضدشیعی جهان در اندونزی!»، سایت جهان امروز.
  64. «اولین ائتلاف ضدشیعی جهان در اندونزی!»، سایت جهان امروز.
  65. «Indonesia Shias under pressure"; Aljazeera. "اولین ائتلاف ضدشیعی جهان در اندونزی!»، سایت جهان امروز.

یادداشت

منابع

  • تحریریه، «مصائب شیعه بودن (گذری بر پیشینه و وضعیت کنونی شیعیان پاراچنار)»،‌‌ در مجله معارف، شماره ۱۰۳، ۱۳۹۳ش.
  • «رهبر بوکو حرام با داعش بیعت کرد». پایگاه خبری تحلیلی انتخاب. ۱۷ اسفند ۱۳۹۳ش.
  • عارفی، محمد اکرم؛ «مبانی مذهبی و قومی طالبان»، نشریه علوم سیاسی، ش۴، بهار ۱۳۷۸ش.
  • میلی، ویلیام؛ افغانستان،طالبان و سیاست‌های جهانی، ترجمه: عبدالغفار محقق، مشهد، نشر ترانه، ۱۳۷۷ش.
  • سراج، رضا، «کشتار شیعیان توسط محور غربی، عبری و عربی در نیجریه»، سایت مشرق، اریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۳۹۴ش.
  • شیعیان نیجریه؛ بیم‌ها و امیدها مقاله نویسنده: رضوانی‌فر، اسماعیل ؛ جریان شناسی دینی معرفتی در عرصه بین الملل پاییز ۱۳۹۵ - شماره ۱۳
  • «حمله تروریستی« انصار الشریعه» به حوثیهای یمن در صعده»، خبرزگرای شبستان، تاریخ انتشار ۱ مهر ۱۳۹۳ش.
  • «انصار الشریعه» با «داعش» اعلام همبستگی کرد»، روزنامه شرق، تاریخ انتشار مطلب ۲۷ مهر ۱۳۹۳ش.
  • «انصار الشریعه ۱۲ تن از اعضای جنبش انصارالله را در حضرموت یمن کشتند»، پرس‌تیوی، 03 March 2015.
  • «اولین ائتلاف ضدشیعی جهان در اندونزی!»، سایت جهان امروز، ۷ ارديبهشت ۱۳۹۳ش.
  • «جنایت جدید تروریست‌های النصره علیه شیعیان حطله»، شبکه العالم، ۲۲ خرداد ۱۳۹۲ش.
  • «درگیری شدید شیعیان و جبهه النصره»، مشرق نیوز، تاریخ انتشار: ۲۲ مرداد ۱۳۹۲ش.
  • شکری مقدم، «بنیادهای عقیدتی و وضعیت میدانی جبهه النصره در سوریه»، بنیاد آینده‌پژوهی جهان اسلام، تاریخ انتشار: ۱۲ مهر ۱۳۹۳ش.
  • مرکز جامع پژوهش های تکفیری، «مقايسه انديشه‏ و رفتار جبهه النصره و داعش»، سایت مسلمنا، تاریخ انتشار: ۰۷ آذر ۱۳۹۶ش.
  • صفری، «امروز مرزهای مذاهب برداشته شده است/ بررسی تفاوت تکفیری ها»، خبرگزاری مهر، ۴ مرداد ۱۳۹۵ش.
  • تقی‌زاده داوری، محمود. ۱۳۸۸. مجموعه مقالات اجتماعی. ۲ ج. قم - ایران: شيعه شناسی.
  • تحلیل گفتمان عناصر حاکم بر عملکرد گروه تروریستی داعش با تاکید بر شیعه ستیزی مقاله نویسنده: عبدالهی، مریم ؛ زبان و فرهنگ ملل پاییز و زمستان ۱۴۰۲، سال ششم - شماره ۲ (
  • آزاد، امیرحامد، «بررسی مفهوم تکفیر در آراء و عملکرد داعش، القاعده و هم‌پیمانان القاعده»، سایت فصلنامه مطالعات سیاست خارجه تهران.
  • تقی‌زاده مطلق، محمد، تقی‌زاده مطلق، محمد، حسینی فائق، محمدمهدی، و حسینی فائق، محمدمهدی. ۱۳۹۵. افراط گرایی در جهان عرب. ۱ ج. تهران - ایران: الهدی.
  • «طالبان سه مسافر "هزاره" را در غور تیرباران کردند»، خبرگزاری جمهور، ۳۰ ثور ۱۴۰۰ش.
  • »روزنامه های کابل: چهارشنبه، ۲۳ سنبله»، بی‌بی‌سی، ۱۱ شهریور ۱۳۹۰ش.
  • «تخریب زیارتگاه‌ها و مراقد شیعه و سنی توسط داعش»، خبرگزاری انتخاب، تاریخ انتشار: ۱۵ تير ۱۳۹۳ش.
  • «كابوس شبانه مادران اسپایكر»،‌ایرنا، تاریخ انتشار، ۲۹ مرداد ۱۳۹۳ش.
  • «تنظيم "الدولة الإسلامية" يعلن مسؤوليته عن هجوم على مسجد شيعي في مسقط يسفر عن ستة قتلى»، الجزیره.
  • ذبیح‌اللهی‌منظری، مرتضی. 1396. تکفیر در اندیشۀ القاعده. 1 ج. طهران: میراث فرهیختگان.
  • صحتی سردرودی، محمد، گزیده سیمای سامرا سینای سه موسی، مشعر، تهران، ۱۳۸۸ش.

بخشی شیخ احمد، مهدی و بهنام بهاری و پیمان وهاب‌پور، «بررسی ایدئولوژی گروه تکفیری - وهابی دولت اسلامی عراق و شام (داعش)»، فصلنامه علمی و پژوهشی علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، دوره۱۶، شماره ۴۶، زمستان ۱۳۹۲ش.

  • کریمی حاجی خادمی، مازیار «تبارشناسی جریانهای تکفیری بررسی موردی جنبش طالبان در افغانستان»، مطالعات بیداری اسلامی، سال پنجم - شماره 9، بهار و تابستان 1395ش.
  • «کمیسیون حقوق بشر: ادامه‌ی درگیری در ارزگان منجر به نقض حقوق بشری خواهد شد»، سایت اطلاعات روز، ۱۵ عقرب ۱۳۹۷ش.
  • «روایت روزی که دجله به خون نشست»، خبرآنلاین، تاریخ انتشار مطلب: ۲۴ خرداد ۱۳۹۹ش.
  • «خبرگزاری فرانسه: داعش حمله تروریستی در شاهچراغ را به عهده گرفت»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۴ آبان ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۵ آبان ۱۴۰۱ش.
  • «داعش مسئولیت حمله به حرم شاهچراغ را به عهده گرفت»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۲ مرداد ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۴ مرداد ۱۴۰۲ش.
  • «اخبار لحظه به لحظه از حادثه تروریستی کرمان/ بازداشت برخی عوامل مرتبط با انفجارها + تصاویر»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار مطلب: ۱۳ دی ۱۴۰۲ش.
  • «العربیه: داعش مسئولیت حمله تروریستی کرمان را بر عهده گرفت»، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار مطلب: ۱۴ دی ۱۴۰۲ش.
  • «چه کسی شیعیان پاکستان را می‌کشد؟»، تابناک، تاریخ انتشار مطلب: ۲۸ دی ۱۳۹۱ش.
  • «نبل و الزهراء نماد مقاومت یا پیروزی»، ایسنا، تاریخ انتشار مطلب: ۱۶ بهمن ۱۳۹۴ش.
  • «حمله به مساجد شیعیان یمن و کشته شدن مرجع دینی حوثی‌ها»، ایسنا، ۲۹ اسفند ۱۳۹۳ش.
*Boko Haram claims attack on Shia, Anadolu Ajansı. 29.11.2015
  • Kadivar, J. (2020). Exploring Takfir, Its Origins and Contemporary Use: The Case of Takfiri Approach in Daesh’s Media. Contemporary Review of the Middle East, 7(3), 259-285. https://doi.org/10.1177/2347798920921706
  • «THE MASSACRE IN MAZAR-I SHARIF»، سایت دیدبان حقوق بشر(HRW)، نوامبر 1998 .

Al-Zarqawi declares war on Iraqi Shia, aljazeera, Published On 14 Sep 2005. «Indonesia Shias under pressure"; Aljazeera; 27 Jan 2012. «Syria: Buses arrive to evacuate two rebel-besieged Shia towns", Aljazeera, 18 Jul 2018. Blasts at Shiite Ceremonies in Iraq Kill More Than 140, NY Times, March 2, 2004.