کاربر:Hajmohammadi/صفحه تمرین

تاریخ شیعه در سوریه تاریخی با فراز و نشیب فراوان است.پیامبر اسلام به گسترش اسلام در سوریه نگاه ویژه ای داشت. سوریه در زمان ابابکر و عمر فتح شد و لی متاسفانه در زمان عمر دست بنی امیه افتاد که تاثیراتش تا زمان معاصر نیز محسوس است. حکومت دولتهای شیعی و هجرت علمای شیعه در قرون سه تا پنج به سوریه در آن زمان، باعث رونق شیعه در منطقه شامات شد که البته در قرن ششم و هفتم و زمان حاکمان سنی و خشونت ایشان، دوباره شیعه تضعیف شد و تا زمان عثمانی این ضعف ادامه داشت. بعد از جنگ جهانی اول حکومت به مرور دست علویان افتاد. علمای شیعی در زمان معاصر مثل امام موسی صدر و سید حین شیرازی و سید محسن الامین تاثیر چشمگیری در تشکل جامعه شیعی و قرابت علویان و شیعیان دوازده امامی داشته اند.بعد از انقلاب حوزه های علمیه زیادی در دمشق تشکیل شده و فعالیت دارند که در قرابت مذهبی علویان و شیعیان دوازده امامی تاثیر شگرفی داشته اند.

جغرافیای سوریه

سوریه کشوری در غرب آسیا و در کنار سواحل شرقی [مدیترانه/https://fa.wikipedia.org/wiki مدیترانه] است . مساحت سوریه یک نهم مساحت ایران است. این کشور از سمت شمال با ترکیه، از شرق با عراق، از غرب با لبنان و دریای مدیترانه و از جنوب غربی با اسرائیل و فلسطین و از جنوب با اردن همسایه است. دمشق پایتخت سوریه و حلب بزرگترین شهر آن است. موقعیت سوریه در غرب آسیا و ساحل شرقی مدیترانه در طول تاریخ جایگاهی استراتژیک به این کشور بخشیده‌است. سوریه کنونی، در گذشته همراه با کشورهای اردن، لبنان، فلسطین و جنوب ترکیه بخشی از سرزمین شامات محسوب می‌شده است. و مرز کنونی این کشور بعد از جنگ جهانی اول و با فروپاشی عثمانی و بدون توجه به مناسبات فرهنگی و اجتماعی تعیین شده است که باعث تجمع اقوام و قبایل با ادیان و مذاهب کوناگون در سوریه شده است. این گسست مذهبی همراه با عوامل خارجی باعث مشکلاتی شده که از جمله می توان به جنگ داخلی سوریه اشاره نمود که از (۶ بهمن ۱۳۸۹) آغاز شده و موجب ویرانی‌ها و ناامنی‌های گسترده در این کشور شده‌است. جمعیت سوریه بر اساس اعلام بانک جهانی در سال 1395 برابر با23میلیون نفر می‌باشد. از نظر مذهبی حدود ۷۴٪ جمعیت سوریه را مسلمانان سنی، 12٪ علویان، 1٪ شیعیان دوازده‌امامی،1درصد اسماعیلیه، 8٪ مسیحی و ۳٪ دروزی تشکیل می‌دهند. ارامنه، ترک‌ها، چرکس‌ها، [ایزدی/https://fa.wikipedia.org/wiki ایزدی] ها و یهودیان مجموعاً کمتر از ۱٪ جمعیت سوریه را تشکیل می‌دهند. از نظر قومیتی هم اعراب بیش از 90٪ جمعیت سوریه را تشکیل می‌دهند در حالیکه کردها و چرکس ها و ترکمن ها و آشوری ها حدود 10 درصد جمعیت سوریه را تشکیل می‌دهند. . حزب حاکم این کشور، حزب سوسیالیست بعث است.

وضعیت ورود تشیع به کشور سوریه

بعضی ورود تشیع به شامات را به تبعید ابوذر غفاری و تبلیغ ایشان در آن محل نسبت می دهند لیکن با وجود معاویه و تسلط او بر امور شام این مساله بعید است. برای بررسی این مساله باید به چند مرحله توجه کنیم:

ورود اسلام به شام

ظهور اسلام در جزیره العرب حادثه بزرگی بود که تاریخ سوریه را عوض کرد.پیامبر اکرم توجه ویژه ای به نشر اسلام در منطقه شامات داشت و دوبار برای نبرد با رومیان وارد سرزمین شام شد.یکی جنگ جنگ موته که شکست خوردند و یکی جنگ تبوک که رومیان فرار کردند. در زمان خلیفه اول و دوم، مسلمانان دمشق و دیگر شهرهای شام را فتح کردند.

تسلط بنی امیه بر شام

پيغمبر اكرم در زمان خودش نيز هيچ كار اساسى را به بنى اميّه واگذار نكرد. ولى بعد از پيغمبر تدريجاً بنى اميّه در دستگاههاى اسلامى نفوذ كردند، و بزرگترين اشتباه تاريخى و سياسى كه در زمان عمر بن خطاب رخ داد اين بود كه يكى از پسران ابو سفيان به نام يزيدبن ابوسفیان والى شام‏ شد و بعد از او در سال 17 هجری معاويه‏ حاكم شام شد و بيست سال يعنى تا آخر حكومت عثمان بر شامات- كه مشتمل بر سوريه فعلى و قسمتى از تركيه فعلى و لبنان فعلى و فلسطين فعلى بود- حكومت كرد. در اينجا يك جاى پاى محکمی براى بنى اميّه پيدا شد. با كشته شدن عثمان، معاويه نيروى ديگرى را هم در خدمت خودش گرفت و آن اينكه يك مرتبه داستان خليفه مقتول و مظلوم را مطرح كرد و احساس دينى و مذهبى گروه زيادى از مردم را- لااقل در همان منطقه شامات- در اختيار گرفت. بعد از شهادت على عليه السلام معاويه خليفه مطلق مسلمين شد و ديگر همه قدرتها در اختيار او قرار گرفت. لذا شخصيتهاى دينى و به اصطلاح امروز روحانيت را اجير خودش كرد. از آن روز بود كه يك مرتبه شروع كردند به جعل و وضع حديث در مدح عثمان و حتى مقدارى در مدح شيخين، چون معاويه اين كار را به نفع خودش می دانست و به ضرر على عليه السلام. و چه پولها كه در اين راه مصرف و خرج شد! معاویه در سال 41 هجری خلافت بنی امیه را به مرکزیت دمشق بنا نهاد و این منطقه را به کانون تفکرات و اندیشه های اموی بدل کرد. تفکراتی که تا قرن ها بر اوضاع سیاسی ، اجتماعی و مذهبی شام سایه افکند و هنوز هم آثارش باقی است. خطاهایی مانند واقعه دلخراش عاشورا ، واقعه حره در مدینه النبی و حمله به شهر مقدس مکه ، تصویر تیره ای از امویان در اذهان نقش زد و حکومت بنی امیه را با شورش هایی پیاپی مواجه ساخت که در نهایت خلافت امویان سرنگون شد. خلافت اموی سرنگون شد اما تفکر اموی ماند. بعنوان مثال: یکی از مباحث مهم درباره منطقه شام حجم گسترده احادیث درباره فضایل این منطقه و نقش و تاثیر قابل ملاحظه آن در آخرالزمان است که ریشه آن را باید در تحولات سیاسی و فرهنگی دوره امویان و برخی مطالعات سیاسی بعدی در جغرافیای جهان اسلام جستجو کرد.

بعد از امویان

بعد از امویان، در قرن چهارم هجری ، دولت حمدانیان یکی از مهمترین حکومت های شیعی مذهب شام است که به مدت صدسال با مرکزیت حلب در این منطقه قدرت داشتند. این دولت همراه با هجرت علما و خانواده های شیعه به شام تاثیر زیادی در شیعه شدن اهل شام داشته است. دولت بنی مرداس پس از حمدانیان در قرن پنجم دومین حکومت شیعی در شام شمالی به مرکزیت حلب بودکه هرچند در شهرت و عظمت همچون حمدانیان نبودند اما در گسترش و رونق مذهب شیعه در حلب نقش برجسته ای داشتند. بطوریکه اکثریت مردم شام شیعه بودند. بعد از این دو حکومت شیعی، تا قرن دهم هجری ، چهار حکومت سنی سلاجقه، زنگیان، ایوبیان و ممالیک بر شام حکومت راندند و در طول این دوره ها شدیدترین فشارها را به شیعیان وارد ساختند و فرایند انحطاط شیعیان شام را عملی ساختند بطوریکه جامعه شیعی بسیار تضعیف شد.

دوره معاصر

پس از آن نوبت دوران عثمانی رسید. در این دوران سوریه زیر سیطره مذهبی علما و مفتی‌های اهل سنت بود. با حکم مفتیان دولت عثمانی، شیعیان کافر خوانده شدند و قتل عامهای گسترده آنان به خصوص در شهر حلب رخ داد. زمانی اکثر ساکنان شهر حلب سوریه شیعه بودند، پس از قتل عام شیعیان این شهر به دست دولت عثمانی، تعدادشان بسیار کم شد و شیعیان سوریه از یک گروه بزرگ جمعیتی به اقلیتی کوچک در این کشور تبدیل شدند. امپراتوری عثمانی با وجود همه نقاط ضعف دولت مرکزی قدرتمند اسلامی بود. از این رو استعمارگران غربی برای تسلط بر سرزمین های اسلامی به تحریک مسلمانان برای انقلاب در برابر امپراتوری عثمانی پرداختند و شورش های برضد این حکومت در نقاط گوناگون جهان اسلام شکل گرفت که زمینه‌های سقوط این امپراتوری را فراهم کرد. پس از شکست امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول، بخش‌های مختلف امپراتوری عثمانی از جمله سوریه از زیر سیطره ترکان خارج شد و اداره آن به دست روس‌،انگلیس و فرانسه افتاد. بعد از آن و طی یک دوره 58 ساله حکومت دست به دست چرخید تا حکومت به دست حافظ اسد افتاد. وی نخستین شیعه علوی رییس جمهور در سوریه است. نفوذ علویان در ارکان ارتش از دوره حافظ اسد به اوج خود رسید. علویان دوازده درصد مردم سوریه هستند و شیعیان یک درصد مردم سوریه هستند. اعتقادات علویان خود بحث پیچیده ای است چون به تقیه پایبندند. حقیقت آن است که هر علوی، مسلمان و به اصول پنجگانه پایبند است. شهادتین را به زبان جاری می‌کند و به قرآن و اهل بیت تمسک می‌جوید. علمای علوی در سال های و ۱۹۷۳ میلادی بیانیه‌ای درباره مبانی اعتقادی علویان صادر کردند که در آن اصول و فروع اعتقادی خود را بیان نمودند که بسیار به فقه شیعه اثناعشری نزدیک است. بر همین اساس بسیاری از مراجع تقلید شیعه مانند امام موسی صدر، علامه فضل‌الله ، آیات اعظام مکارم شیرازی، موسوی اردبیلی و نوری همدانی آنان را جزو شیعیان اثنی‌عشری می‌شمارند. مقام معظم رهبری نیز آنها را ایتام آل محمد خوانده است یعنی به نوعی شیعه بودنشان را تصدیق کرده است که نیازمند پشتیبانی مادی و معنوی اند. نکته مهم این است که انتصاب برخی از عقاید نادرست به علویان و نامسلمانان خواندن آنها باعث طرد آنان از سوی دیگر مسلمانان شده است. علویان بیشتر در دمشق ، حماه و حمص حضور دارند.

پراکندگی جغرافیایی شیعیان

دمشق

استان دمشق و شهر دمشق یکی از مناطق اصلی زندگی شیعیان سوریه اســت. پیــش از شــروع ناآرامیها چهل تا شــصت هزار شــیعه در اســتان دمشــق زندگــی میکردند، ولــی پس از آن بر تعداد شــیعیان این اســتان افزوده شد. هــزاران تــن از شــیعیان ســوریه در مناطــق مختلف شــهر دمشــق زندگی میکننــد و حــرم حضرت رقیه در مرکز این شــهر در طی ســال میزبان زائرین شــیعه از داخل و خارج ســوریه است. مناطقی چون حی الامین، حــی امــام زیــن العابدیــن و حــی امــام جعفــر صــادق، مناطــق شیعه نشــین این شهر به شمار میروند و مساجد و حسینیه های زیادی دارند. برخی از جوانان شــیعه دمشق با شــروع ناآرامیها با گذراندن دوره های آموزش نظامی در قالب گروهی به نام تیپ حضرت رقیه سازماندهی شــدند و در اطراف شــهر دمشــق و نیــز مناطقی همچون درعــا و حلب با تروریستها جنگیدند و دهها تن از آنان به فیض شهادت نائل آمدند.

منطقه زینبیه دمشق

منطقــه زینبیــه یا همان ســیده زینب در حومه دمشــق که حرم حضرت زینــب در آن قــرار دارد، بــرای شــیعیان ســوریه از اهمیــت زیــادی برخوردار اســت. هزاران نفر از شــیعیان ســوریه از چند دهه پیش به مرور به منطقه زینبیه مهاجرت کرده اند و این منطقه به یکی از مرا کز اصلی زندگی شیعیان سوریه تبدیل شده است. پــس از شــروع ناآرامیهــا و ناامــن شــدن مناطــق شیعه نشــین، برخی از شــیعیان که از محل زندگی خود آواره شــده بودند، برای زندگی جائی را بهتر از منطقه زینبیه دمشق پیدا نکردند و این منطقه به محل زندگی هزاران تن از شیعیان آواره سوریه تبدیل شد. منطقــه زینبیــه دمشــق از ابتــدای ناآرامیهــا در ســوریه یکــی از اهــداف حمــات گروههــای تروریســتیهای بــوده اســت، حملاتــی کــه در قالب ترور، گروگانگیری و بمب گذاری صورت میگرفت، اما از تابســتان سال 91 این حمالت شــکل دیگری به خود گرفتند. در ماه رمضان آن ســال گروههای تروریســتی حمله شــدیدی را به منطقه زینبیه انجام دادند و ا کثر مناطق پیرامونی آن منطقه را اشــغال کردند. آنان تا ســیصد متری حرم حضرت زینب رسیدند و این بقعه مبارکه را با خمپاره هدف قرار دارنــد و راه مواصلاتــی زینبیــه و دمشــق را ناامــن کردند. البتــه با حضور ارتش ســوریه، رزمندگان حزب الله و نیروهای مردمی در منطقه زینبیه، پیشروی تروریستها در این منطقه متوقف شده است. نیروهای مقاومت هم در ادامه، پا کســازی مناطق اطراف حرم حضرت زینــب را شــروع کردنــد و در آبــان ســال 92 مصــادف بــا ایــام محرم، عملیــات بزرگــی در اطــراف حرم صــورت گرفت و تمام مناطــق اطراف از جمله مناطق السبینه و حجیره آزاد و تروریستها چندین کیلومتر عقب رانده شدند و منطقه زینبیه به عنوان منطقه ای امن اعلام شد. مقاومت مردم منطقه زینبیه در برابر تروریستها باعث شکست نقشه آنها برای ســقوط شهر دمشق شــد. تروریستها قصد داشتند با محاصره کامل دمشــق و قطع راه ارتباطی آن با فرودگاه، پایتخت ســوریه را اشــغال کنند، ولی نقشه شان با مقاومت مردم زینبیه شکست خورد. در دوره صدام کشور سوریه میزبان هزاران نفر از اتباع عراق بود که برای فرار از ظلــم صدام به ســوریه مهاجرت کرده بودند. حضــور این اتباع عراقی که اغلب شــیعه بودند، جان جدیدی در کالبد شــیعیان سوریه دمید. شیعیان مهاجــر عراقــی در تأســیس حوزه ها، مســاجد، حســینیه ها و مرا کز فرهنگی شیعی در سوریه، به خصوص زینبیه نقش زیادی را ایفا کردند.

شهرهای نبل و الزهرا

دو شــهر شیعه نشــین نبل و الزهرا در حومه شــمالی اســتان حلب از مناطق اصلی زندگی شــیعیان ســوریه هســتند. شــصت هزار نفر از شــیعیان ســوریه ً ، در این دو شــهر که حدودا بیســت کیلومتر از شهر بزرگ حلب فاصله دارند زندگی میکنند. در اواســط ســال 2012 با اشــغال بخش اعظم حومه شــمالی اســتان حلب توســط تروریستها، راه مواصلاتی شهرهای نبل و الزهرا و شهر حلب قطع شــد و این دو شــهر شیعه نشین توسط تروریستها محاصره شدند تا اینکه رزمندگان مقاومت، پس از سه سال و نیم در بهمن سال 94 این محاصره را شکستند. تروریســتهای تکفیــری در طــول مــدت محاصــره شــهرهای نبــل و الزهرا مانع از ورود غذا، دارو و ســوخت به این شــهرها شــدند و اجازه ندادند هیچ کسی به این شهرها وارد یا از آنها خار ج شود. آنها در طول این سالها این دو شــهر را بــا هزاران موشــک و خمپــاره مورد هدف قــرار داده و صدها تن از سا کنین غیرنظامی زخمی کرده و به شهادت رسانده اند

شهرهای فوعه و کفریا

این دو شهر در حومه شمال شرقی استان ادلب و در هفت کیلومتری شهر ادلب واقع شده اند و محل زندگی چهل هزار تن از شیعیان سوریه هستند. تروریســتها بارها به این شــهرها حمله کرده و ســا کنان آنجا را به گروگان گرفته و یا به قتل رســانده اند. اما مصیبت اصلی در پی ســقوط شــهر ادلب آغــاز شــد و ایــن دو شــهر از فروردیــن ماه ســال 94 به صورت کامل توســط تروریســتها محاصــره شــد، محاصــره ای به مراتــب شــدیدتر از محاصــره شــهرهای نبــل و الزهرا. بــه دلیل این محاصره، مواد غذایــی و دارو در این دو شــهر شیعه نشین نایاب شــدند و با ادامه محاصره دهها تن از بیماران و کودکان جان خود را از دست دادند. به علت موقعیت جغرافیایی شهرهای فوعه و کفریا، فاصله تروریستها از این دو شهر خیلی کم و در محورهای مختلف از چند صد متر تا چند کیلومتر است. همین مسئله باعث شده که گروههای تکفیری، به خصوص جبهه النصره به طمع اشغال این شهرها بارها حمالت سنگینی را انجام دهند که با مقاومت جوانان شیعه شکست خورده اند.

استان حمص

بیــش از هشــتاد هــزار شــیعه در محلــه العباســیه حمــص و بیــش از پنجاه روســتای ایــن اســتان از جملــه ام العمــد، الثابتیــه و الغــور الغربیــه زندگــی میکننــد. تروریســتها در ســالهای 2011 و 2012 بــا حملــه بــه مناطــق شیعه نشین استان حمص، سعی در اشغال این مناطق داشتند، اما جوانان شــیعه ایســتاده و از مناطق خود دفاع کردند. البته تروریستها هنوز هم بــه دنبــال ضربــه زدن به شــیعیان اســتان حمص هســتند و در ســالهای اخیــر ســعی کرده انــد با انفجــار خودروهــای بمب گــذاری شــده در مناطق شیعه نشین، این مناطق را ناامن کنند و شیعیان این استان را به شهادت برسانند. پس از شــروع ناآرامیها در ســوریه، بسیاری از جوانان شیعه استان حمص با گذراندن دوره های آموزش نظامی در قالب گروهی به نام قوات الرضا ســازماندهی شدند تا از مناطق شیعه نشین این استان حفاظت کنند. این نیروها علاوه بر اســتان حمص در مناطق دیگر ســوریه ازجمله اســتانهای درعــا، حلــب و ادلــب هــم حضور پیــدا کردنــد و تا کنــون صدها تــن از آنان در نبــرد بــا تروریســتهای تکفیری در مناطق مختلف ســوریه به شــهادت رسیده اند.

شهر بصری الشام ً

بیســت هزار نفر ســکنه داشــت که در اســتان درعا در جنوب ســوریه حدودا بیــش از یــک ســوم آن را شــیعیان تشــکیل میدادند. متأســفانه این شــهر در فروردین 94 به دســت تروریســتها اشــغال شــد و شــیعیان شهر بصری الشــام مجبور به ترک این شــهر شــدند. پس از شــروع ناآرامیها در ســوریه، ارتش این کشور و رزمندگان شیعه سوری برای سالها کنترل نیمی از شهر بصری الشام از جمله محلات شیعه نشین را در دست داشتند و صدها تن از رزمندگان شیعه سوری برای دفاع از این شهر شهید و مجروح شدند. گروههــای تروریســتی در فروردین 94 با هزاران فرد مســلح به شــهر بصری الشام حمله کردند و شهر سقوط کرد . رزمندگان شیعه سوری به علت قلت نفرات و نیز برای نجات جان زنان و کودکان عقب نشینی کردند.

روستای حطله در استان دیرالزور

این روســتا که در شــرق ســوریه قرار دارد، یکی دیگر از مناطق شیعه نشــین این کشور است و هزار نفر از شیعیان سوریه در این روستا زندگی میکردند، امــا آنهــا هــم در نهایــت مجبور به ترک این روســتا شــدند. بیــش از دو هزار تروریســت در خــرداد 92 بــه ایــن روســتا حملــه کردنــد. هــر چنــد دههــا تن از جوانــان از روســتا دفــاع کردنــد، امــا در نهایت روســتای حطله به اشــغال تروریستها درآمد و شصت تن از شیعیان از جمله زنان و کودکان قتل عام و بقیه آواره شدند و اغلب آنها به منطقه زینبیه دمشق پناه بردند

شهر القصیر

حومه شــهر مرزی القصیر در اســتان حمص در کنار مرزهای لبنان هم یکی دیگر از مناطق شیعه نشین سوریه است. در این منطقه مرزی دهها روستای شیعه نشین وجود دارند که سا کنان آنها گرچه اصالتا لبنانی هستند، اما از قرنها پیش در این مناطق زندگی میکنند و ملیت سوری دارند. پس از اشــغال شــهر القصیر به دست تروریســتها، روستاهای شیعه نشین این شــهر هم در معرض خطر قرار گرفتند. تروریســتها در ابتدا به حمالت خمپارهای و موشــکی بســنده کردند، اما در ادامه تعدادی از این روستاها را به اشــغال خــود درآوردند. این اقدام موجــب ورود حزب الله به این مناطق شیعه نشین شد. حزب الله در ابتدا تنها به ارسال سلاح و آموزش نظامی جوانان این منطقه بســنده کــرد، اما پس از اقدام میدانی تروریســتها برای اشــغال کامل این منطقه شیعه نشین، به صورت مستقیم وارد عمل شد و در ابتدای سال 92 در عرض چند ماه، شــهر القصیر و تمام روســتاهای پیرامون این شهر را آزاد کرد و شیعیان به زندگی خود در این منطقه ادامه دادند.

شهر لاذقیه

شــهر ســاحلی لاذقیه یکی دیگر از مناطق سکونت شیعیان ســوریه و دارای مســاجد و حســینیه های بسیار اســت. بخشی از شیعیان این شــهر در زمره ســا کنان اصلــی و بخشــی دیگــر از مهاجریــن شــیعه دیگــر مناطــق ســوریه هستند. شــیعیان روســتاهای زرزور و معــره مصریــن در اســتان ادلــب، روســتای حــوش الصالحیــه و شــهرک الملحیــه در حومه دمشــق، شــهرهای رقه و طبقه در اســتان رقه، شــهرهای منبج، الباب و دیرالجمال در اســتان حلب و شهر الشیخ مسکین در استان درعا آواره و مساجد و حسینیه های آنان ویران شده اند.

اسماعیلیه

جمعیــت شــیعیان اســماعیلی نــزاری ســوریه حــدود 250 هزار نفر اســت . حدودً یک درصد جمعیت کل ســوریه را تشــکیل میدهند. شیعیان که تقریبا اســماعیلی ســوریه در استان حماه این کشــور، بهخصوص در شهرهای مصیاف و سلمیه زندگی میکنند.

شخصیت های شیعی و علمی سوریه

از علمای قدیم

حضور دانشمندان شیعه در این مناطق بیشتر به سبب دولتهای محلی شیعه بود. زیرا آنان به سبب علم دوستی زمینه مهاجرت دانشمندان را از نقاط مختلف به مناطق شام( حلب و برخی از مناطق دیگر) فراهم کردند. از جمله می‌توان به ابو نصر فارابی که در فلسفه و علوم عقلی تبحر داشت اشاره کرد که در سال ۳۳۰ قمری از ماوراءالنهر به حلب مهاجرت کرد و در خدمت سیف الدوله قرار گرفت و تأثیر گسترده‌ای در رشد علوم عقلی و فلسفه داشت. حاکمان بنی عمار از جمله آنان جلال الدین، فقیه معروف شیعه یعنی سعدالدین عبدالعزیز براج طرابلسی را که شاگرد سید مرتضی و ملازم شیخ طوسی بود به منصب قاضی القضات دولت خود منصوب کرد. ابوالصلاح حلبی فقیهی بود که بارها نزد سید مرتضی و شیخ طوسی به بغداد آمد و از آن دو بهره علمی برد پس از مدتی به حلب بازگشت و در حوزه علمیه به تدریس پرداخت و آثاری از جمله الکافی فی الفقه و البدایة فی الفقه را تالیف کرد. ابوعبدالله محمد بن ابراهیم نعمانی و متکلم مفسر و محدث بود که برای تعلیم حدیث به شیراز قم و بغداد رفت و نزد بزرگانی از جمله کلینی حدیث آموخت و سپس به حلب رفته و به نشر حدیث و معارف شیعه پرداخت و کتاب الغیبه به را برای پاسخ به شبهات آنان تالیف کرد بعد از قرن ششم و تسلط دولتهای سنی عده ای از علمای شیعه از شام هجرت کردند. می توان به شهید اول که در قرن هشتم هجری اوج ضدیت اهل تسنن با شیعیان در سوریه بوده است و با سعایت دو تن از عالمان سنی به شهادت رسید. و همچنین شهید ثانی اشاره کرد.

علمای معاصر

در گسترش شیعیان دوازده امامی سوریه،در زمان معاصر، چند نفر نقش مهمی را ایفا کرده اند. یکی از آنان خطیب توانا عبدالمجید المهاجر است کسی که تلویزیون سوریه یک برنامه هفتگی به او اختصاص داده بود. وی که یکی از شاگردان سید محمد شیرازی بود در ۱۹۹۰ به سوریه قدم نهاد و در سال ۲۰۰۱ هیئت خدمه اهل بیت را که شاخه‌ای از موسسه ای به همین نام در کربلا وابسته به محمد شیرازی بود تاسیس نمود. فعالیت این هیئت برگزاری جشن ها و مراسم عزا در سوریه بوده است. یکی دیگر از شخصیت‌ها علی البدری اهل عراق است. با سفر به استان های مختلف مانند حلب،حمص، حسکه، رقه و دیرالزور از طریق توزیع کتاب‌های شیعیان و نوارهای سخنرانی سعی در ترویج تشیع نمود. وی هم اکنون در شهر قم مدفون است. سید حسن شیرازی متوفای سال1980 و همفکران ایشان نیز با تأسیس حوزه علمیه زینبیه دمشق، نقش بسیار مهمی در رونق شیعه در سوریه داشتند. تلاش های فراوان سید حسن شیرازی در وحدت میان علویان و شیعیان اثنی‌عشری معروف است و ایشان علویان را شیعه اهل بیت خواند. هم زمان با او، مبشران و مبلغان دیگری نیز فعالیت کردند که برخی از مهمترین آنها عبارتند از: یک- سید محسن الامین صاحب کتاب اعیان الشیعه، ایشان در احیای شیعه دوازده امامی بسیار تلاش کرد و پایه‌گذار نخستین مدرسه شیعی در سوریه بود که تا عصر حاضر به نام مدرسه محسنیه برقرار است. وی مرجع و عالم لبنانی است که در سال ۱۸۹۸ به سوریه عزیمت کرد و در سال ۱۹۵۲ از دنیا رفت و در زینبیه دمشق مدفون است. نام این منطقه را به احترام وی حی الامین گذاشته اند. آیت الله سید محسن امین در احیای دین و برگزاری صحیح شعائر دینی و رفع خرافات مذهبی در میان شیعیان سوریه تلاش چشمگیری داشته است.<nowiki> دو- محمد جواد مغنیه، ایشان که به دنبال نزدیک سازی علویان به شیعه دوازده امامی بود در سال ۱۹۶۱ از کوههایی که علویان در آن ساکن بودند دیدن کرد تا از نزدیک از این تحول آگاه شود. سه- محمد حسین فضل‌الله: فعالیت ایشان از سال ۱۹۷۵ آغاز شد. ایشان حوزه علمیه المرتضی را تأسیس کرد و مدیریت برخی جلسات فرهنگی را نیز به عهده داشت. ایشان در سال ۱۹۸۵ با حافظ اسد دیدار داشت و اسد نیز تاکید کرد که عقاید علویان کاملاً همانند عقاید شیعیان دوازده امامی است. حامی برجسته شیعیان اثنی‌عشری سوریه، کشور ایران و مرجعیت شیعی است که با اعزام روحانی و ساخت مساجد و همچنین مراکز و حوزه علمیه شیعی، برای نشر مذهب تشیع می کوشد. بر همین اساس، بیشتر شیعیان سوریه یا مقلد مقام معظم رهبری اند یا مقلد آیت الله سیستانی.

مراکز و حوزه های علمیه سوریه

یک-حوزه علمیه زینبیه دمشق: در سال ۱۹۷۵ میلادی امام موسی صدر و شهید حسن شیرازی به کاخ سوریه به کاخ ریاست جمهوری سوریه ورود و نفوذ پیدا کردند و موفق شدند ذهنیت حافظ اسد را درباره تشیع تغییر دهند. به این ترتیب حافظ اسد به شیعیان علاقمند شد و به آنها آزادی عمل داد و اجازه داد که در منطقه زینبیه، حوزه علمیه احداث کنند. در واقع همت شهید حسن شیرازی با حضور برخی از فضلا و اساتید که از حوزه علمیه نجف به سوریه آمده بودند، به همراه این تغییر رویکرد از سوی حافظ اسد، نقطه آغاز حوزه علمیه شیعی در منطقه زینبیه گردید. دو- حوزه علمیه امام خمینی: این حوزه در سال ۱۹۸۱ توسط آیت الله فهری نماینده امام در سوریه، تاسیس شد. حجت‌الاسلام علیرضا بی‌نیاز، مدیر این حوزه است. در این حوزه علمیه، دو نشریه سیاسی- اجتماعی و فرهنگی منتشر می‌شود؛ نشریه مداد متعلق به برادران طلبه،و نشریه ریحانه المصطفی متعلق به خواهران طلبه. در این حوزه حدود ۷۵۰ طلبه از کشورهای مختلف در مقاطع مختلف مشغول تحصیل هستند. سه- حوزه علمیه المرتضی: محمد حسین فضل‌الله بنیانگذار این حوزه در دمشق است که در سال ۱۹۹۵ تاسیس شد. چهار- حوزه علمیه حضرت آیت الله سیستانی: این حوزه در سال ۱۹۹۶ تاسیس شد و تحت اشراف حریم بهبهانی اداره می‌شود. پنج- حوزه علمیه امام قائم : این حوزه با اشراف محمدتقی مدرسی در سال ۱۹۹۶ تاسیس شد. ششم- حوزه اهل البیت: در سال ۱۹۹۶ با اشراف محمد موسوی تاسیس شد. هفت-حوزه علمیه امام علی ع: این حوزه در سال ۲۰۰۱ با اشراف عبدالمنعم حکیم تاسیس شد. هشت- حوزه علمیه آیت الله جواد تبریزی: این حوزه در سال ۲۰۰۳ با نظارت عباس النزاع تاسیس شد. نه- حوزه علمیه فقه ائمه اطهار: این حوزه در سال ۲۰۰۵ توسط آیت‌الله محمد فاضل لنکرانی در منطقه زینبیه شهر دمشق تاسیس گردید. بیشتر طلبه هایی که در حوزه علمیه سوریه درس می‌خوانند؛ سوری اند و بقیه از کشورهایی چون عراق، افغانستان، هند، پاکستان، لبنان، یمن و آذربایجان می باشند. این حوزه های علمیه نقش بسیار مهمی در رونق تشیع در سوریه دارند و فعالیت حوزه‌های علمیه، به ویژه در شهر دمشق، به گونه‌ای بود که نویسنده کتاب البعث الشیعی فی سوریه ، این شهر را به واسطه حوزه های علمیه شیعی قم کوچک می خواند.