ویکی شیعه:شیوه‌نامه/فهرست‌ها
 | این صفحه یکی از سیاست‌ها و رهنمودهای ویکی‌شیعه است. کاربران بر محتوای این صفحه تفاهم دارند و همهٔ کاربران ملزم به پیروی از آن هستند. قبل از انجام هرگونه تغییری در این صفحه باید بر روی آن اجماع شده باشد. |
از فهرست‌ها در ویکی‌شیعه برای مرتب کردن اطلاعات استفاده می‌شود. فهرست‌ها می‌توانند بخشی از یک مقاله باشند، یا خودشان یک مقالهٔ جدا باشند. این رهنمود توضیح می‌دهد که چه زمان و به چه شکل باید از فهرست‌های استفاده کرد. کاربرد فهرست‌ها باید بیشتر از رده‌ها باشد و الا می‌توان به رده مورد نظر اکتفا کرد.
انواع فهرست‌ها
فهرست‌ها می‌توانند بخشی از یک مقاله باشند، یا خودشان یک مقالهٔ جدا باشند.
مقاله‌های فهرست
مقاله‌های فهرست صفحه‌هایی در دانشنامه هستند که شامل یک بخش آغازین و پس از آن یک فهرست هستند (این فهرست می‌تواند شامل بخش‌هایی باشد). مواردی که در این فهرست هستند شامل پیوندهایی به مقاله‌های مرتبط با آن موضوع خاص هستد، و ممکن است که اطلاعات بیشتری راجع به آن مورد را هم شامل شوند. عنوان مقاله‌های فهرست معمولاً با عباراتی نظیر «فهرست ...» شروع می‌شود و پس از آن موضوع مقاله در عنوان می‌آید، نظیر: فهرست آثار شیخ مفید. موارد فهرست می‌توانند به صورت الفبایی، بر اساس طبقه‌بندی موضوعی و به صورت عرضی یا به شکل سلسله مراتبی مرتب شوند.
استفاده از بخش‌های حاوی فهرست‌های گلوله‌ای روش رایجی برای ایجاد مقاله‌های فهرست است. ویکی‌شیعه همچنین از ضمیمه‌ها و پانویس‌ها به صورت فهرست‌هایی در بخش‌های «جستارهای وابسته»، «منابع»، و «پیوند به بیرون» استفاده می‌کند و از الگوهای ناوبری نیز بهره می‌برد.
فهرست‌های توکار
فهرست توکار فهرستی است که به عنوان بخشی از یک مقاله آورده می‌شود و اطلاعاتی را نمایش می‌دهد که مکمل محتوای مقاله است.
هدف از ایجاد فهرست‌ها
فهرست‌ها در ویکی‌شیعه با سه هدف ساخته می‌شوند:
اطلاع رسانی
فهرست‌ها منبع خوبی برای اطلاعات می‌توانند باشند. به عنوان صفحهٔ فهرست آثار یک نویسنده، می‌تواند اطلاعات کلی مانند حجم فعالیت‌های علمی یک نویسنده، موضوعات تخصصی او و یا میزان تاثیرگذاری او در نظریه‌پردازی‌هایش را به مخاطب منتقل کند. یا فهرست وقایع، می‌تواند با مرتب شدن به ترتیب زمانی، به درک توالی رخدادها در ذهن خواننده کمک شایانی بکند.
ناوبری
فهرست‌ها کمک می‌کنند تا کاربران ویکی‌شیعه بتوانند به راحتی بین مقالات مرتبط به هم جابه‌جا شوند. به خصوص نقش آنها زمانی پررنگ‌تر می‌شود که کاربری به دنبال یک موضوع خاص می‌گردد، اما نمی‌داند چه کلید واژه‌ای را برای جستجو در ویکی‌شیعه استفاده کند. با کمک ساختار درختی منطقی فهرست‌ها، چنین کاربری، به راحتی موضوع مورد نظر خود و مقالات مرتبط با آن را پیدا خواهد کرد.
توسعه
وقتی فهرستی از موضوعات مرتبط با هم، شامل چند پیوند قرمز (پیوند به مقالاتی که هنوز ساخته نشده‌اند) باشد، می‌تواند زمینه‌ای باشد تا کاربران علاقه‌مند، با الگو گرفتن از مقالاتی از این فهرست که ایجاد شده‌اند، مقالات ساخته نشده را ایجاد کنند. به این ترتیب، ساخت مقالات ساده‌تر و نظام‌مندتر می‌شود.
تفاوت مهمی که فهرست‌ها با رده‌ها دارند آن است که هر بار که مقاله‌ای به یک فهرست اضافه یا از آن حذف می‌شود، تمام کسانی که آن فهرست را تعقیب می‌کنند، متوجه این تغییر خواهند شد. به همین خاطر، امکان این که مقاله به اشتباه به یک فهرست اضافه یا از آن حذف شود، و کسی متوجه این اشتباه نشود، کمتر خواهد بود. این موضوع در رده‌ها چندان قابل دستیابی نیست.
نامگذاری و محتوای فهرست‌ها
اگر نام یک فهرست کاملاً نوع محتوایی را که در آن باید قرار بگیرد مشخص نمی‌کند، در ابتدای فهرست یک بخش آغازین (شناسه) اضافه کنید و توضیح لازم را بنویسید. توقع نداشته باشید که سایر ویرایشگران ویکی‌شیعه خودشان کاربرد یک فهرست را حدس بزنند.
عنوان فهرست
عنوان فهرست باید تا حد امکان جامع و مانع باشد. از نامهای کلی مانند «فهرست کتاب‌های شیعه» بهتر است استفاده نکنید. بهتر آن است که «فهرست کتاب‌های شیعه» فقط به عنوان یک مرحله در ساختار درختی مطرح باشد؛ به عنوان مثال، این فهرست، خود پیوندی به «فهرست کتاب‌های شیعه در قرن هشتم قمری»، «فهرست کتاب‌های حدیثی شیعه» و نظایر آن داشته باشد، و هر کدام از آن فهرست‌ها شامل پیوندی به مقالات مرتبط آن کتاب‌ها باشد. به این ترتیب، هم ساختار منطقی‌تری ایجاد شده‌است، و هم از ایجاد یک فهرست کلی و طولانی اجتناب شده‌است.
بخش آغازین
در ابتدای فهرست‌ها می‌توانید یک بند (پاراگراف) متن اضافه کنید که توضیح بدهد چه مقالاتی باید در آن فهرست گنجانده شوند. این حتی شامل فهرست‌هایی که عنوانشان کاملاً مشخص می‌کند که شامل چه مقالاتی هستند، نیز می‌شود. بهتر است در همان بند ابتدایی، شرایطی که یک مقاله باید داشته باشد تا به آن فهرست اضافه شود را توضیح دهید، یا پیوندی به صفحه‌ای که این شرایط را توضیح می‌دهد ایجاد کنید.
ذکر منبع
در تمام موارد، به خصوص در شرایطی که معیارهای ورود مقالات به یک فهرست از تعریفی که دیگران انجام داده‌اند اقتباس شده‌است، باید برای معیارهای ورود مقالات منابع موثقی ارائه شود. مثال سادهٔ این مطلب آن می‌شود که در ابتدای فهرست آثار شیخ مفید بگوییم «تنها آثاری که آقابزرگ آنها را از نوشته های مسلم وی دانسته است تلقی می‌شوند».
فهرست‌ها نباید سلیقه‌ای ایجاد شوند. عناوینی که درون یک فهرست قرار می‌گیرند، خود باید دارای سرشناسی کافی باشند، و تعلق‌پذیری آنها به آن فهرست نیز باید با کمک منابع معتبر قابل اثبات باشد. می‌توانید برای فهرست‌ها هم، درست مثل مقالات، درخواست {{مدرک}} کنید.
محتوای فهرست‌ها
سیاست دیدگاه بی‌طرفانه در ویکی‌شیعه، در مورد فهرست‌ها هم کاملاً مصداق دارد. نام هیچ شخصی نباید به فهرست جنایتکاران اضافه شود، مگر آن که منابع مستقل و متعددی با دیدگاه بی‌طرفانه، وی را جزو جنایتکاران تلقی کرده باشند، و این دیدگاه عمومیت داشته باشد. پر واضح است که سیاست ممنوعیت تحقیق دست اول در ویکی‌شیعه، در مورد فهرست‌ها هم مصداق دارد.
رده‌بندی
می‌توانید هر فهرستی را که ایجاد می‌کنید با نوشتن [[رده:فهرست‌ها]] در انتهای فهرست، به ردهٔ فهرست‌ها اضافه کنید. با این حال، اگر این فهرست در یکی از زیر‌رده‌های ردهٔ یادشده می‌گنجد، بهتر است آن را به آن زیر رده اضافه کنید، نه به ردهٔ مادر.
نمایش فهرست‌ها
متداول‌ترین نحوهٔ نمایش فهرست‌ها در ویکی‌شیعه، نمایش آنها به صورت فهرست گلوله‌ای است. به عنوان مثال در فهرستی که برای آثار شیخ صدوق ایجاد می‌کنید، استفاده از چنین دستوری:
* [[من لایحضره الفقیه]] * [[الخصال شیخ صدوق]] * [[صفات الشیعه شیخ صدوق]]
چنین نتیجه می‌دهد:
همان‌طور که بالاتر ذکر شد، در بند توضیحات اول یک فهرست، می‌توانید موضوع آن فهرست را توضیح دهید، که این کار با اضافه کردن پیوندی به مقالات مرتبط، یادکرد از منابع، و اضافه کردن تصاویر در صورت لزوم، می‌تواند بسیار کامل‌تر و پربارتر باشد.
فهرست‌های جدولی
توصیه می‌شود برای ساخت فهرست‌ها کمی هنر به خرج داده و از الگوی درج جدول استفاده کنید. اینطور می‌توان اطلاعات بیشتر، منظم‌تر و با قابلیت‌های مختلفی همچون رنگ‌آمیزی، استفاده از الگوهای جدولی و مرتب‌سازی بر اساس حروف الفبا در پارامترهای مختلف استفاده کنید. برای مثال، الگوی فهرست آثار شیخ صدوق در بالا می‌تواند به این صورت باشد:
| ردیف | نام کتاب | موضوع کتاب |
|---|---|---|
| ۱ | من لایحضره الفقیه | حدیث (فقه) |
| ۲ | الخصال شیخ صدوق | حدیث (اخلاق) |
| ۳ | صفات الشیعه شیخ صدوق | حدیث (اخلاق) |
محتوای فهرست‌ها
فهرست‌ها، همچون مقالات، باید شامل محتواهایی باشند که توسط منابع معتبر، تایید شوند. با این وجود برخی سیاست‌ها نگارش برای یکسان‌سازی ویرایش‌ها در فهرست‌ها تدوین شده است. زمانی که فهرست‌ها جنبه مقایسه‌ای داشته باشند، می‌بایست از ساختن آنها استقبال کرد، چون کاربردش با رده‌ها فرق دارد؛ ولی زمانی که فهرست‌ها صرفاً یک فهرست مقالات بود می‌توان آن را حذف کرد چون کاربردش مشابه رده‌ها می‌باشد. فهرست‌ها باید از سیاست‌های اصلی ویکی شیعه از جمله تحقیق دست اول نبودن مطالب، ذکر مطالب اثبات شده یا قابل اثبات و رعایت دیدگاه بی طرفانه در نگارش کلیه بخش‌های فهرست، پروی کنند. فهرست‌ها بر اساس نوع محتوایشان به چند دسته تقسیم می‌شوند:
فهرست افراد
فهرست افراد، شامل فهرستی است که موضوع آن، افراد است. برای مثال، فهرست مراجع تقلید و فهرست اصحاب امام علی. این فهرست‌ها باید موارد زیر را رعایت نمایند:
- نامگذاری: نامگذاری مقالات فهرست مشاهیر و همچنین اشخاص مذکور در آن یکی از مهمترین اجزای هر مقاله فهرست است. برای نامگذاری این مقالات، علاوه بر آنکه می‌بایست با قواعد عمومی نامگذاری آشنا باشیم، باید با توجه به اینکه بستر و اساس این مقالات که برپایه بیوگرافی‌نویسی است و گاه مشتمل بر اطلاعاتی از افراد زنده، می‌بایست دقت نظر را در تطبیق نامهای انتسابی افزایش داد.
- تذکر: از بکاربردن عباراتی مثل فهرست بزرگترین جنایتکاران تاریخ یا فهرست خطرناک‌ترین تروریست‌های صهیونیست یا فهرست منفورترین خلفای اسلامی در انتخاب عناوین فهرست‌ها به ویژه اگر شامل افراد زنده باشد بپرهیزید.
- درج اطلاعات مخدوش: بکار بردن عمدی کلمات طفره‌آمیز، ابهام‌آمیز در بزرگ نشان دادن یا کوچک نشان دادن فعالیت‌ها، تخصص‌ها و … افراد مورد اشاره در فهرست‌ها، نقض قوانین ویکی شیعه است و قابل پذیرش نیست و کاربر واردکننده این قسم اطلاعات مخدوش، متخلف محسوب می‌شود.
- سرشناسی فهرست: فهرست‌ها باید سرشناسی مستقل داشته باشند. صرف اینکه تمام افراد حاضر در آن فهرست، سرشناس باشند و یا صفحه مستقل خود را دارند، دلیلی برای ساخت آن فهرست نیست و باید آن فهرست به صورت فهرست (ولو ناقص) در یک منبع معتبر، آمده باشد تا بتوان سرشناسی آن را ثابت کرد.
- سرشناسی کافی: برای اینکه فهرستی ساخته شود، لازم نیست که آن افراد به صورت تک به تک سرشناسی ویکی شیعه را احراز کند. بلکه ممکن است پیوندهای قرمز در فهرست‌ها قرار بگیرند. اما باید به این نکته توجه داشت که پیوندهای قرمز در یک فهرست، نباید بیشتر از ۵۰ درصد از حجم فهرست را شامل بشود. در این شرایط در ابتدا باید مقالات ساخته شود و سپس فهرست تدوین گردد.
- بهینه‌سازی: پارامترهای ذکر شده در فهرست‌ها، بر اساس موضوع مورد بحث آن فهرست قطعاً متفاوت خواهد بود. ویراستار باید سعی کند، پارامترها و شاخص‌هایی که در جداول ذکر می‌کند، در عین اینکه پرشمار نباشد، به خوبی اطلاعات موردنیاز را در اختیار خواننده قرار دهد و تفاوت‌های مطلوب (مورد نظر خواننده) که منجر به مقایسه بین اشخاص مذکور می‌شود را به خوبی بیان کند.
فهرست کتابشناسی و آثار
فهرست کتابشناسی یا آثار، شامل فهرستی است که موضوع آن، کتاب‌های متعدد، با وجود یک نقطه اشتراک واحد است. برای مثال، فهرست آثار شیخ طوسی که نقطه اشتراک آنها نویسنده آن کتاب‌هاست و کتابشناسی امام رضا علیه السلام که نقطه اشتراک آن، موضوع امام رضا است و شامل کتاب‌هایی می‌شود که امام رضا موضوع آنها است. این فهرست‌ها باید موارد زیر را رعایت نمایند:
- سرشناسی فهرست: در فهرست کتاب‌شناسی‌ها، نیاز به سرشناسی فهرست همانند آنچه در فهرست افراد گفته شد، لازم نیست و می‌توان از شناسنامه آثار منتشر شده، به عنوان منبع برای ساخت یک فهرست استفاده کرد.
- منبع معتبر: در کتابشناسی، استفاده از خود اثر، بلامانع است و مخالف اصل بی‌طرفی و خودنوشته نیست.
- بهینه‌سازی: به هیچ عنوان نباید کتاب‌شناسی‌ها و فهرست آثار، تنها شامل نام کتاب‌ها باشد و باید اطلاعات بیشتری از نام آنها ارائه دهد. در ارائه اطلاعات نیز نباید از نسخه‌های متعدد استفاده کند و صرفا اولین نسخه منتشر شده باید مورد بررسی قرار گیرد.
فهرست اماکن
فهرست اماکن، شامل فهرستی است که موضوع آن، اماکن است. برای مثال، فهرست مدارس علمیه نجف. این فهرست‌ها باید موارد زیر را رعایت نمایند:
- سرشناسی فهرست: در فهرست اماکن، نیاز به سرشناسی فهرست همانند آنچه در فهرست افراد گفته شد، لازم نیست.
- بهینه‌سازی: فهرست اماکن نباید صرفا نام بردن از آن اماکن باشد و این کار را رده‌ها انجام می‌دهد.