ویکی شیعه:شیوه‌نامه/شناسه
 | این صفحه یک پیشنویس از سیاستهای ویکی‌شیعه فارسی شمرده می‌شود. این سیاست هنوز الزامی نشده است. |
| این صفحه در یک نگاه: بخش آغازین یا همان شناسه باید چکیده‌وار اهمیت و جایگاه موضوع را روشن و مهم‌ترین نکات و جدل‌های موجود (در صورت وجود) را ذکر کند. این باید به گونه‌ای باشد که در پایان، بخش آغازین به صورت چکیده‌ای از مقاله روی پای خویش بایستد. سبک نوشتن باید آسان‌فهم و به گونه‌ای باشد که خواننده به خواندن بقیهٔ متن ترغیب شود. |
در یک مقالهٔ ویکی شیعه، بخش آغازین (که پیش‌درآمد، دیباچه، شناسه و لید هم نامیده می‌شود) بخشی است که پیش از عنوان نخست می‌آید. فهرست مندرجات در صورت نمایش داده شدن بین بخش آغازین و نخستین عنوان قرار می‌گیرد.
تعریف
هر مقاله با توضیحی آغازین (که در اصطلاح ویکی شیعه، شناسه نامیده می‌شود) در یک یا چند بند (بسته به طول کل مقاله) شروع می‌شود. در مقاله‌های بلندتر مقاله به زیرعنوان‌هایی/بخش‌هایی کوچکتر تقسیم می‌شود. چیدمان یک مقالهٔ عادی به صورت زیر است.
اهمیت
بخش آغازین باید به عنوان بخشی که مروری کلی از مقاله ارائه می‌دهد و اهمیت و جایگاه موضوع را روشن و مهم‌ترین نکات و جدل‌های موجود (در صورت وجود) را ذکر می‌کند، قائم به خود باشد. بسیاری از کاربران تنها بخش آغازی را می‌خوانند؛ بنابراین، این بخش باید بی‌نیاز از سایر بخش‌ها باشد و نکات اصلی را پوشش دهد. همچنین نباید کاربر رابه لب چشمه برد و تشنه بازگرداند به این معنا که تلویحاً بگوید که اطلاعات مهمی هست که در بخش‌های آتی مقاله خواهد آمد. جهت پوشش کافی مقاله در بخش آغازین اطمینان کسب کنید که در ازای هر بخش اصلی مقاله، چند جمله در بخش آغازین به آن اختصاص داده شده‌است. سبک نوشتن باید آسان‌فهم و به گونه‌ای باشد که خواننده به خواندن بقیهٔ متن ترغیب شود.
قوانین مهم در شناسه‌نویسی
ابتدا یک بند (پاراگراف) به عنوان مقدمه می‌آید که کلیت مقاله در آن می‌آید. این بخش می‌تواند به تناسب حجم مقاله اصلی، بیشتر یا کمتر باشد و حتی می‌تواند از چند پاراگراف تشکیل شود. این بخش باید ضوابط زیر را رعایت کند:
- عنوان مقاله در بند اول مقاله و اولین بار به صورت پررنگ می‌آید.
- عنوان های تغییر مسیر شده به مقاله که از اهمیت بالایی برخوردار هستند نیز برای اولین بار در مقاله در بخش شناسه (لید) به صورت پررنگ می‌آیند.
- در آن حتما خلاصه‌نویسی رعایت شود و اهم مطالب مقاله را در خود جای دهد. باید بتواند به مخاطب، آنچه در ادامه می‌تواند ببیند را توصیف کند.
- نباید هیچ منبعی در آن استفاده شود. شناسه گزارش مطالب منبع‌دار مقاله خواهد بود و تکرار منبع در این بخش، توجیهی ندارد.
عنوان پررنگ
موضوع مقاله باید در نخستین جای طبیعی‌ای که توان آمدن دارد، بیاید. ترجیحاً اینجا، در نخستین جمله‌است و هنگامی که موضوع مقاله نخستین بار ذکر می‌شود باید پررنگ شود. نام موضوع معمولاً دقیقاً همان عنوان صفحه‌است گرچه ممکن است تفاوت‌هایی جزئی هم داشته باشد:
- جمهوری اسلامی ایران یا چنان‌که در عرف معمول است ایران...
الگوی به فلان زبان
الگوهایی مانند {{به انگلیسی}} و زبان‌های دیگر، محلی برای افزودن ترجمهٔ عنوان مقاله‌ها یا آوانگاری نام‌ها نیستند. برای آوانگاری نام‌ها بهتر از است از اعراب (-َ و -ِ و -ُ) استفاده شود یا آوای لغت با استفاده از الفبای آوانگاری بین‌المللی از طریق {{پانویس}} به بخش یادداشت در انتهای مقاله منتقل شود.
به‌کاربستن الگوهای زبان‌های دیگر تنها برای نمونه‌هایی مانند موارد زیر مجاز است:
- نام‌های جغرافیایی (کوه‌ها، رودها، دره‌ها، شهرها، خطه‌ها و…) در کشورهایی که زبان‌شان فارسی نیست
استثناء: نام‌های بین‌المللی که در مالکیت سرزمینیِ کشور خاصی نیستند، از این قاعده مستثنا هستند، مثال: اقیانوس آرام، دریای مدیترانه، قطب شمال، کرهٔ ماه
- شخصیت‌ها با نام غیر فارسی
- پدیده‌های جهان‌شمول که در جهان غیر فارسی‌زبان ساخته شده‌اند و بدون ترجمه و فارسی‌سازی در زبان فارسی رایج هستند
- کلیهٔ آثار هنری و رسانه‌ای، شامل فیلم‌ها، ترانه‌ها، نماهنگ‌ها، کتاب‌ها و روزنامه‌ها و غیره
در مورد پدیده‌های جهان‌شمول که واژهٔ برابر فارسی برای آنها وجود دارد، نوشتن برابر انگلیسی یا زبان‌های دیگر مناسب نیست. همین که معادل فارسی در عنوان و/یا بخش آغازین مقاله به کار برود کافی است.
مشخص کردن زمینه
بخش آغازین باید چکیده‌وار نکات مهمی را که در مقاله به آنها اشاره شده‌است، ذکر کند. این باید به گونه‌ای باشد که در پایان، بخش آغازین به صورت چکیده‌ای از مقاله روی پای خویش بایستد. آسان‌فهمی متن در اینجا نسبت به جاهای دیگر مقاله مهم‌تر است. باید توجه داشت که اشتیاق کاربر به خواندن تمام مقاله انگیخته شود. جملهٔ نخست بخش آغازین باید تعریف مختصری از موضوع باشد مگر اینکه به‌تلویح در عنوان مقاله تعریف شده باشد (مثلاً «تاریخِ …»).
در صورت امکان باید از آوردن اصطلاحات تخصصی در مقدمه پرهیخت. اگر پرهیز از آنها ممکن نباشد، باید همراه با زمینه‌ای که خیلی مختصر تعریفشان می‌کند آورده شوند و به مقالهٔ مربوط پیوند داده شوند. بهتر است زمینهٔ ارائه شده به گونه‌ای باشد که برای اکثر خوانندگان آشنا باشد؛ مثلاً در مورد یک شهرک، گفتن اینکه حومهٔ کدام شهر یا از توابع کدام بخش است از دادن طول و عرض جغرافیایی آن بهتر است.
نوشتن پیرامون مفاهیم
هنگام نوشتن بخش آغازین مقاله‌های پیرامون نظرات و مفاهیم (از قبیل «حقیقت») معرفی مبحث به صورت زیر می‌تواند مفید افتد:
- زمینه - توضیح توضیح مقوله یا رشته‌ای که مفهوم متعلق به آن است
- صورت‌بندی - اصطلاح در این زمینهٔ خاص اشاره به چه دارد
- توضیح - معنای ژرف‌تر و پیش‌زمینه
- مقایسه - رابطه‌اش با موضوعاتی دیگر چیست (اگر نیاز است)
- انتقاد - اگر انتقاد برجسته و قابلی از آن شده‌است ذکر کنید
پیشنهادها
بخش آغازین باید به شکلی خلاصه، محتویات کلی مقاله را بازتاب دهد. پیشنهادهای زیر می‌توانند برای نوشتن این بخش در بسیاری از مقاله‌ها راه‌گشا باشند:
- سعی کنید هریک از عنوان‌های اصلی مقاله را با یک جمله، یک گزاره یا حداقل یک کلمه تعریف کنید.
- ارزش و وزنی که به هریک از نکات می‌دهید، در تناسب با ارزش و وزنی باشد که در ادامهٔ مقاله به آنها داده‌اید.
- استدلال مهمی که در بخش‌های آتی ذکر نشده‌است را در بخش آغازین نیز نیاورید.
- از نوشتن بندهای طولانی و مملو از جزئیات بپرهیزید.
درازا
درازای مناسب بخش آغازین بستگی به درازای کل مقاله دارد. به عنوان یک توصیهٔ کلی بخش آغازین نباید طولانی‌تر از سه تا چهار بند باشد. مسلماً، مقاله‌های خیلی دراز پیرامون موضوعات مهم می‌توانند که پیش‌درآمدهای طولانی‌تری هم بدارند. در این خصوص، این پیشنهادها مطرح شده‌است:
| اندازهٔ مقاله | طول بخش آغازین |
|---|---|
| کمتر از ۱۵٬۰۰۰ نویسه | یک یا دو بند |
| از ۱۵٬۰۰۰ تا ۳۰٬۰۰۰ نویسه | دو یا سه بند |
| بیشتر از ۳۰٬۰۰۰ نویسه | سه یا چهار بند |