ویکی شیعه:شیوه‌نامه/فهرست‌ها
 | این صفحه یکی از سیاست‌ها و رهنمودهای ویکی‌شیعه است. کاربران بر محتوای این صفحه تفاهم دارند و همهٔ کاربران ملزم به پیروی از آن هستند. قبل از انجام هرگونه تغییری در این صفحه باید بر روی آن اجماع شده باشد. |
از فهرست‌ها در ویکی‌شیعه برای مرتب کردن اطلاعات استفاده می‌شود. فهرست‌ها می‌توانند بخشی از یک مقاله باشند، یا خودشان یک مقالهٔ جدا باشند. این رهنمود توضیح می‌دهد که چه زمان و به چه شکل باید از فهرست‌های استفاده کرد. کاربرد فهرست‌ها باید بیشتر از رده‌ها باشد و الا می‌توان به رده مورد نظر اکتفا کرد.
انواع فهرست‌ها
فهرست‌ها می‌توانند بخشی از یک مقاله باشند، یا خودشان یک مقالهٔ جدا باشند.
مقاله‌های فهرست
مقاله‌های فهرست صفحه‌هایی در دانشنامه هستند که شامل یک بخش آغازین و پس از آن یک فهرست هستند (این فهرست می‌تواند شامل بخش‌هایی باشد). مواردی که در این فهرست هستند شامل پیوندهایی به مقاله‌های مرتبط با آن موضوع خاص هستد، و ممکن است که اطلاعات بیشتری راجع به آن مورد را هم شامل شوند. عنوان مقاله‌های فهرست معمولاً با عباراتی نظیر «فهرست ...» شروع می‌شود و پس از آن موضوع مقاله در عنوان می‌آید، نظیر: فهرست آثار شیخ مفید. موارد فهرست می‌توانند به صورت الفبایی، بر اساس طبقه‌بندی موضوعی و به صورت عرضی یا به شکل سلسله مراتبی مرتب شوند.
فهرست‌های توکار
فهرست توکار فهرستی است که به عنوان بخشی از یک مقاله آورده می‌شود و اطلاعاتی را نمایش می‌دهد که مکمل محتوای مقاله است.
نکته: استفاده از بخش‌های حاوی فهرست‌های گلوله‌ای روش رایجی برای ایجاد مقاله‌های فهرست است. ویکی‌شیعه از فهرست‌نویسی در بخش‌های «جستارهای وابسته»، «منابع»، و «پیوند به بیرون» استفاده می‌کند.
هدف از ایجاد فهرست‌ها
فهرست‌ها در ویکی‌شیعه با سه هدف ساخته می‌شوند:
اطلاع‌رسانی آسان‌تر
فهرست‌ها منبع خوبی برای اطلاعات می‌توانند باشند. به عنوان صفحهٔ فهرست آثار یک نویسنده، می‌تواند اطلاعات کلی مانند حجم فعالیت‌های علمی یک نویسنده، موضوعات تخصصی او و یا میزان تاثیرگذاری او در نظریه‌پردازی‌هایش را به مخاطب منتقل کند. یا فهرست وقایع، می‌تواند با مرتب شدن به ترتیب زمانی، به درک توالی رخدادها در ذهن خواننده کمک شایانی بکند.
نکته: یکی از اهداف فهرست‌های مستقل ارائه محتواهایی است که ممکن است صفحه مستقلی در ویکی‌شیعه نداشته باشند و برخی از آنها قابلیت مدخل شدن در این سامانه را ندارند.
دسته‌بندی
فهرست‌های توکار کمک می‌کنند تا کاربران ویکی‌شیعه بتوانند به راحتی در میانه متون مقالات، مطالب را به صورت دسته‌بندی مشاهده کنند.
توسعه محتوا
وقتی فهرستی از موضوعات مرتبط با هم، شامل چند پیوند قرمز (پیوند به مقالاتی که هنوز ساخته نشده‌اند) باشد، می‌تواند زمینه‌ای باشد تا کاربران علاقه‌مند، با الگو گرفتن از مقالاتی از این فهرست که ایجاد شده‌اند، مقالات ساخته نشده را ایجاد کنند. به این ترتیب، ساخت مقالات ساده‌تر و نظام‌مندتر می‌شود.
نکته: تفاوت مهمی که فهرست‌ها با رده‌ها دارند آن است که هر بار که مقاله‌ای به یک فهرست اضافه یا از آن حذف می‌شود، تمام کسانی که آن فهرست را تعقیب می‌کنند، متوجه این تغییر خواهند شد. به همین خاطر، امکان این که مقاله به اشتباه به یک فهرست اضافه یا از آن حذف شود، و کسی متوجه این اشتباه نشود، کمتر خواهد بود. این موضوع در رده‌ها چندان قابل دستیابی نیست.
نامگذاری
اگر نام یک فهرست کاملاً نوع محتوایی را که در آن باید قرار بگیرد مشخص نمی‌کند، در ابتدای فهرست یک بخش آغازین (شناسه) اضافه کنید و توضیح لازم را بنویسید. توقع نداشته باشید که سایر کاربران ویکی‌شیعه خودشان کاربرد یک فهرست را حدس بزنند.
عنوان فهرست
عنوان مقالات فهرست باید جامع و مانع و شامل کلمه فهرست باشد. از نامهای کلی مانند «فهرست کتاب‌های شیعه» بهتر است استفاده نکنید. بهتر آن است که «فهرست کتاب‌های شیعه» فقط در ساختار رده‌بندی استفاده شود؛ به عنوان مثال، این فهرست، خود پیوندی به «فهرست کتاب‌های شیعه در قرن هشتم قمری»، «فهرست کتاب‌های حدیثی شیعه» و نظایر آن داشته باشد، و هر کدام از آن فهرست‌ها شامل پیوندی به مقالات مرتبط آن کتاب‌ها باشد.
- مثال‌هایی برای عنوان فهرست‌های نامناسب در ویکی‌شیعه: فهرست کتاب‌های شیعه (به خاطر عنوانی کلی)، فهرست شیعیان (به خاطر عنوانی کلی).
- مثال‌هایی برای عنوان فهرست‌های مناسب در ویکی‌شیعه: فهرست کتاب‌های کلامی شیعه، فهرست فقیهان شیعه اهل بعلبک.
نکته: عناوین فهرست‌ها باید از سیاست سرشناسی ویکی‌شیعه پیروی کنند. بر این اساس فهرست‌ها باید سرشناسی مستقل داشته باشند. برای مثال، صرف اینکه تمام افراد حاضر در آن فهرست، سرشناس باشند و یا صفحه مستقل خود را دارند، دلیلی برای ساخت آن فهرست نیست و باید آن فهرست به صورت فهرست (ولو ناقص) در یک منبع معتبر، آمده باشد تا بتوان سرشناسی آن را ثابت کرد.
نکته: محتوای هر فهرست همانند مقالات باید از سیاست کلی انشعاب محتوا و حداکثرهای حجمی مقالات پیروی کند. برخی از فهرست‌های از جهت انشعاب محتوا از مقاله اصلی آنها صورت گرفته است و از این بابت سرشناس تلقی می‌شوند.
نمایش فهرست‌ها
متداول‌ترین نحوهٔ نمایش فهرست‌ها در ویکی‌شیعه، نمایش آنها به صورت فهرست گلوله‌ای است. به عنوان مثال در فهرستی که برای آثار شیخ صدوق ایجاد می‌کنید، استفاده از چنین دستوری:
* [[من لایحضره الفقیه]] * [[الخصال شیخ صدوق]] * [[صفات الشیعه شیخ صدوق]]
چنین نتیجه می‌دهد:
همان‌طور که بالاتر ذکر شد، در بند توضیحات اول یک فهرست، می‌توانید موضوع آن فهرست را توضیح دهید، که این کار با اضافه کردن پیوندی به مقالات مرتبط، یادکرد از منابع، و اضافه کردن تصاویر در صورت لزوم، می‌تواند بسیار کامل‌تر و پربارتر باشد.
نکته: استفاده از فهرست عددی در ویکی‌شیعه بلامانع است اما توصیه نمی‌شود. مگر در مواردی که نیاز به نشان‌دادن سیر تاریخی یا رتبه‌بندی موارد فهرست باشد.
فهرست‌های جدولی
برای ساخت فهرست‌ها در ویکی‌شیعه می‌توان از جدول استفاده کرد. اینطور می‌توان اطلاعات بیشتر، منظم‌تر و با قابلیت‌های مختلفی همچون رنگ‌آمیزی، استفاده از الگوهای جدولی و مرتب‌سازی بر اساس حروف الفبا در پارامترهای مختلف استفاده کنید. برای مثال، الگوی فهرست آثار شیخ صدوق در بالا می‌تواند به این صورت باشد:
| ردیف | نام کتاب | موضوع کتاب |
|---|---|---|
| ۱ | من لایحضره الفقیه | حدیث (فقه) |
| ۲ | الخصال شیخ صدوق | حدیث (اخلاق) |
| ۳ | صفات الشیعه شیخ صدوق | حدیث (اخلاق) |
نکته: پارامترهای ذکر شده در فهرست‌ها، بر اساس موضوع مورد بحث آن فهرست قطعاً متفاوت خواهد بود. کاربر باید سعی کند، پارامترها و شاخص‌هایی که در جداول ذکر می‌کند، در عین اینکه پرشمار نباشد، به خوبی اطلاعات موردنیاز را در اختیار خواننده قرار دهد و تفاوت‌های مطلوب (مورد نظر خواننده) که منجر به مقایسه بین اشخاص مذکور می‌شود را به خوبی بیان کند.
محتوای فهرست‌ها
شناسه
در ابتدای فهرست‌ها می‌توانید یک پاراگراف اضافه کنید که توضیح بدهد چه مقالاتی باید در آن فهرست گنجانده شوند. این حتی شامل فهرست‌هایی که عنوانشان کاملاً مشخص کننده آنچه شامل چه مقالاتی هستند، نیز می‌شود. بهتر است در همان بند ابتدایی، شرایطی که یک مقاله باید داشته باشد تا به آن فهرست اضافه شود را توضیح دهید.
ذکر منبع
رعایت سیاست استناددهی ویکی‌شیعه در فهرست‌ها نیز الزامی است. به‌ویژه در شرایطی که معیارهای ورود محتواها به یک فهرست از تعریفی مشخص پیروی می‌کنند. مثال سادهٔ این مطلب آن می‌شود که در ابتدای فهرست آثار شیخ مفید بگوییم «تنها آثاری که آقابزرگ آنها را از نوشته‌های مسلم وی دانسته است تلقی می‌شوند».
تعلق‌پذیری یک محتوا به آن فهرست نیز باید با کمک منابع معتبر قابل اثبات باشد. برای فهرست‌ها هم، درست مثل مقالات، درخواست {{مدرک}} کنید.
محتوای فهرست‌ها
سیاست دیدگاه بی‌طرفانه، تاییدپذیری و سیاست ممنوعیت تحقیق دست اول در ویکی‌شیعه، در مورد فهرست‌ها هم کاملاً مصداق دارد. به عنوان مثال نام هیچ شخصی نباید به «فهرست مراجع تقلید» اضافه شود، مگر آن که منابع مستقل و متعددی، وی را جزو مراجع تقلید تلقی کرده باشند.
سیاست‌هایی برای یکسان‌سازی ویرایش‌ها و نگارش فهرست‌ها وجود دارد، به عنوان مثال، زمانی که فهرست‌ها جنبه مقایسه‌ای داشته باشند، می‌بایست از ساختن آنها استقبال کرد، چون کاربردش با رده‌ها فرق دارد؛ ولی زمانی که فهرست‌ها صرفاً یک فهرست مقالات بود می‌توان آن را حذف کرد چون کاربردش مشابه رده‌ها می‌باشد.
عناوینی که درون یک فهرست قرار می‌گیرند، لزومی به رعایت قاعده سرشناسی ندارند ولی باید توجه داشت که پیوند به مقالات غیرسرشناس در ویکی‌شیعه ایجاد نشود.
بکار بردن عمدی کلمات طفره‌آمیز، ابهام‌آمیز در بزرگ نشان دادن یا کوچک نشان دادن فعالیت‌ها، تخصص‌ها و … افراد مورد اشاره در فهرست‌ها، نقض قوانین ویکی شیعه است و قابل پذیرش نیست و کاربر واردکننده این قسم اطلاعات مخدوش، متخلف محسوب می‌شود.
فهرست‌ها بر اساس نوع محتوایشان به چند دسته تقسیم می‌شوند:
فهرست افراد
فهرست افراد، شامل فهرستی است که موضوع آن، افراد است. برای مثال، فهرست مراجع تقلید و فهرست اصحاب امام علی. نامگذاری مقالات فهرست مشاهیر و همچنین اشخاص مذکور در آن یکی از مهمترین اجزای هر مقاله فهرست است. برای نامگذاری این مقالات، علاوه بر آنکه می‌بایست با قواعد عمومی نامگذاری آشنا باشیم، باید با توجه به اینکه بستر و اساس این مقالات که برپایه بیوگرافی‌نویسی است و گاه مشتمل بر اطلاعاتی از افراد زنده، می‌بایست دقت نظر را در تطبیق نامهای انتسابی افزایش داد.
فهرست کتابشناسی و آثار
فهرست کتابشناسی یا آثار، شامل فهرستی است که موضوع آن، کتاب‌های متعدد، با وجود یک نقطه اشتراک واحد است. برای مثال، فهرست آثار شیخ طوسی که نقطه اشتراک آنها نویسنده آن کتاب‌هاست و کتابشناسی امام رضا(ع) که نقطه اشتراک آن، موضوع امام رضا است و شامل کتاب‌هایی می‌شود که امام رضا موضوع آنها است. این فهرست‌ها باید موارد زیر را رعایت نمایند:
- در فهرست کتاب‌شناسی‌ها، می‌توان از شناسنامه آثار منتشر شده، به عنوان منبع برای ساخت آن فهرست استفاده کرد.
- در کتابشناسی، استفاده از خود اثر، بلامانع است و مخالف اصل بی‌طرفی و خودنوشته نیست.
- به هیچ عنوان نباید کتاب‌شناسی‌ها و فهرست آثار، تنها شامل نام کتاب‌ها باشد و باید اطلاعات بیشتری از نام آنها ارائه دهد. توصیه می‌شود ویژگی‌های خاص هر اثر همچون جوایز، تجدید چاپ متعدد و همینطور پارامترهای زبان، موضوع و ترجمه‌ها در فهرست‌ها به کار برده شوند.
فهرست اماکن
فهرست اماکن، شامل فهرستی است که موضوع آن، اماکن است. برای مثال، فهرست مدارس علمیه نجف. این فهرست‌ها باید موارد زیر را رعایت نمایند:
- در فهرست اماکن، نیاز به سرشناسی فهرست همانند آنچه در فهرست افراد گفته شد، لازم نیست.
- فهرست اماکن نباید صرفا نام بردن از آن اماکن باشد و این کار را رده‌ها انجام می‌دهد. توصیه می‌شود که ویژگی‌های خاص هر مکان همچون موقعیت جغرافیایی، سال تاسیس، وضعیت فعلی، تاریخ ثبت ملی یا جهانی، نوع کاربری و موسس مکان، مورد اشاره قرار گیرد.
رده‌بندی
می‌توانید هر فهرستی را که ایجاد می‌کنید با نوشتن [[رده:فهرست‌ها]] در انتهای فهرست، به ردهٔ فهرست‌ها اضافه کنید. با این حال، اگر این فهرست در یکی از زیر‌رده‌های ردهٔ یادشده می‌گنجد، بهتر است آن را به آن زیر رده اضافه کنید، نه به ردهٔ مادر.