نُزولِ دَفْعی یا نُزولِ اِجْمالی، نازل شدن تمام قرآن در شب قدر است. در روایات آمده که قرآن در شب قدر در بیت المعمور فرود آمد و سپس به صورت تدریجی بر پیامبر(ص) نازل شد. بیشتر مفسران به آیه سوم سوره دخان و آیه نخست سوره قدر بر نزول دفعی قرآن استناد می‌کنند. برخی دیگر معتقدند قرآن تنها به صورت تدریجی نازل شد.
معناشناسی
مفسران براساس برخی آیات قرآن: «ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم»؛[۱] «به راستى ما قرآن را در شبى پربركت نازل كردیم»[۲] معتقدند قرآن در شب قدر یکباره بر پیامبر(ص) نازل شد و در اصطلاح به آن نزول دفعی یا اجمالی می‌گویند.[۳]
در روایات
شیخ صدوق نخستین کسی است که نزول دفعی قرآن را از اعتقادات شیعه برشمرده و حکمت این نزول را، آگاهی اجمالی پیامبر(ص) بر محتوای قرآن می‌داند.[۴] در روایات شیعه نیز آمده است که قرآن در شب قدر، بر آسمان چهارم فرود آمد و در بیت المعمور قرار گرفت، سپس در طول ۲۳سال، به صورت لفظی و تفصیلی بر پیامبر(ص) نازل گردید.[۵] همچنین در روایات اهل‌سنت نیز آمده که قرآن از لوح محفوظ بر آسمان اول فرود آمد و در جایگاهی به نام بیت العزه قرار گرفت.[۶] در روایتی از پیامبر است که به دخترش فاطمه پیش از وفاتش فرمود جبرییل هر سال یک بار قران رابرمن می‌خواند و امسال دو مرتبه خواند و این نشانه مرگ من است. [۷]
چگونگی نزول دفعی
در چگونگی نزول دفعی قرآن، تفسیرهای متفاوتی ارائه شده است؛ فیض کاشانی مراد از بیت المعمور را قلب پیامبر(ص) می‌داند.[۸] علامه طباطبایی معتقد است قرآن در شب قدر با وجود باطنی و حقیقی خود نازل شد و در طی ۲۳سال، با وجود ظاهری و تفصیلی خود نازل گشت.[۹] باور عده دیگری این است که هر اندازه از آیات قرآن که در طول سال مورد نیاز بود، در شب قدرِ همان سال بر پیامبر(ص) نازل می‌شد.[۱۰]گروه دیگری نیز می‌گویند بیشتر آیات قرآن، در شب قدر نازل شده است، نه تمام قرآن.[۱۱] گروه دیگری نیز نزول دفعی را نپذیرفته و معتقدند آیاتی که می‌گویند «ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم»،[۱۲] ناظر به شروع نزول تدریجی قرآن است.[۱۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ سوره قدر، آیه۱.
- ↑ سوره دخان، آیه ۳.
- ↑ انصاری، «نزول دفعی قرآن کریم» ص۲۲۲۶.
- ↑ کریمی و دیمه کارگراب، «استدلال روایی شیخ صدوق بر نزول قرآن»، ص۲۴.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۶۲۸، به نقل از ناصحیان و جلالیان، «بررسی دیدگاه آیت‌الله معرفت در نزول قرآن»، ص۱۶۱.
- ↑ انصاری، «نزول دفعی قرآن کریم»، ص۲۲۲۶.
- ↑ صدوق، امالی،۱۴۱۷ق، ص۶۹۲؛ طیالسی، مسند، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵؛ بخاری، صحیح، ۱۴۲۳ق، صص۱۲۷۷-۱۲۷۸.
- ↑ فیض کاشانی، التفسیر الصافی، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۵۷، به نقل از ناصحیان و جلالیان، «بررسی دیدگاه آیت‌الله معرفت در نزول قرآن»، ص۱۷۰.
- ↑ معرفت، تاریخ قرآن، ۱۳۸۳ش، ص۴۱.
- ↑ معرفت، تاریخ قرآن، ۱۳۸۳ش، ص۴۱.
- ↑ معرفت، تاریخ قرآن، ۱۳۸۳ش، ص۳۶-۳۹.
- ↑ سوره قدر، آیه۱ و سوره دخان، آیه۳.
- ↑ رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۹ش، ص۱۹۱.
یادداشت
منابع
- انصاری، مسعود، «نزول دفعی قرآن کریم»، در مجموعه مقالات دانشنامه قرآن، تهران، نشر دوستان، ۱۳۷۷ش.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری،۱۴۲۳ق.
- رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۹ش.
- صدوق، محمد بن علی، الامالی، مؤسسة البعثة، قم، چاپ اول ۱۴۱۷ق.
- فیض کاشانی، محمد حسن، التفسیر الصافی، بیروت، نشر اعلمی، ۱۳۹۹ق.
- کریمی و دیمه کارگراب، محمود و محسن، «استدلال روایی شیخ صدوق بر نزول قرآن»، در مجله علوم قرآن و حدیث، شماره ۶۲، زمستان ۱۳۹۰ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۶۵ش.
- معرفت، محمد هادی، تاریخ قرآن، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۳ش.
- ناصحیان و جلالیان، علی اصغر و علی، «بررسی دیدگاه آیت‌الله معرفت در نزول قرآن»، در مجله الهیات و حقوق، شماره۲۶، زمستان ۱۳۸۶ش.
پیوند به بیرون