آیه ۳۲ سوره فرقان
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | فرقان |
| شماره آیه | ۳۲ |
| جزء | ۱۹ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مکه |
| درباره | بهانه‌جویی کافران در عدم نزول دفعی قرآن |
آیه ۳۲ سوره فرقان نقل بهانه‌ای است از کافران که چرا تمامِ قرآن یکباره نازل نشده است. این آیه، اطمینان و محکم‌شدن قلب پیامبر را دلیل نزول تدریجی قرآن ذکر می‌کند.[۱]
شیعیان به «نزول دفعی» در شب قدر بر قلب پیامبر و همچنین نزول تدریجی در طول حیات پیامبر اعتقاد دارند اما آنچه جنبه رسمیت داشته و پیامبر و مردم با آن روبه‌رو بوده‌اند، نزول تدریجی قرآن بوده است.[۲]
وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً ۚ کَذَٰلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَکَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِیلًا
کافران گفتند: چرا این قرآن به یکباره بر او نازل نمی‌شود؟ این بخاطر آن است که قلب تو را بوسیله آن محکم داریم، و (از این رو) آن را به تدریج بر تو خواندیم.
آیه ۳۲ سوره فرقان
کافران انواع بهانه‌جویی‌ها و لجاجت‌ها را برای ایمان نیاوردن به قرآن، اسلام و پیامبر(ص) استفاده می‌کردند. از این بهانه‌جویی‌ها این‌که چرا قرآن یک مرتبه به پیامبر نازل نشده است؟[۳] آنها شنیده بودند که سه کتاب آسمانی تورات، زبور و انجیل[۴] یکباره نازل شده‌اند.[۵]
نزول قرآن از چهل سالگی تا ۶۳ سالگی پیامبر اسلام ادامه داشت.[۶] آیه ۳۲ فرقان علت نزول تدریجی قرآن را چنین می‌گوید: «لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ؛ قلب تو را بوسیله آن محکم داریم»؛ زیرا نزول تدریجی قرآن موجب استمرار و تقویت ملکه نفسانی پیامبر گردید.[۷] پیرامون علت نزول تدریجی قرآن گفته شده قرآن براساس نیازها و حوادث مختلف در طول زمان بوده است.[۸] در هر جنگی آیات مرتبط با قضایا و مشکلات همان جنگ نازل شده و در موقعیت‌های دیگر، آیات دیگر نازل شده است.[۹]
همچنین در قرآن ناسخ و منسوخ وجود دارد که هر کدام براساس شرایط، نازل شده و وجود این امر با نزول دفعی سازگار نیست.[۱۰] برخی مفسران به این نکته توجه داده‌اند که قرآن همه برنامههای خود، حتی قوانین کلی را در صحنههای زندگی مردم تبیین و اجرا می‌کند.[۱۱]
رَتَّلْناهُ تَرْتِیلا
در انتهای آیه ۳۲ فرقان تعبیر «رَتَّلْناهُ تَرْتِیلًا» وجود دارد که چنین معنا شده، قرآن را جدا جدا بر تو نازل کرده‌ایم.[۱۲] برخی مفسران از این بخشِ آیه استفاده کرده و سزاوار دانسته‌اند که وقتی مسلمانان قرآن را تلاوت میکنند، آن‌را آهسته، با تأمُّل و تدبر بخوانند.[۱۳]
برخی مفسران شیعه[۱۴] و اهل‌سنت[۱۵] معنای دیگری را برای این بخش از آیه ارائه داده‌اند آنها گفته‌اند: خداوند در اینجا مسلمانان را به ترتیل خواندن قرآن دستور می‌دهد. یعنی خواندن آیات قرآن همراه با نظم، ادای صحیح حروف، تبیین کلمات، دقّت و تأمّل در مفاهیم آیات و اندیشه در نتایج آنها. [۱۶]
پانویس
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۹، ص۶۱۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۸۱.
- ↑ نجفی خمینی، تفسیر آسان، ۱۳۹۸ق، ج۱۴، ص۲۱۸.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۱۲.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۷، ص۴۸۸.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۴۶۷.
- ↑ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۳۷۴.
- ↑ فضل‌الله، تفسیر من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۷، ص۴۴.
- ↑ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۳۷۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۶۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۸۳.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۱۲.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۸، ص۴۲۸.
- ↑ طبرسی، تفسیر جوامع الجامع، ۱۳۷۷ق، ج۳، ص۱۳۷.
- ↑ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۷۸.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۱، ص۲۶۵؛ سیوطی، الاتقان، ۱۳۹۴ق، ج۱، ص۳۴۶.
منابع
- حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، بیروت، دارالعلوم، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق.
- زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: احمد قصیرعاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
- فضل‌الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.
- فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: حسین اعلمی، تهران، انتشارات الصدر، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
- مدرسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- نجفی خمینی، محمدجواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیة، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.