پرش به محتوا

دارالقرآن

از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از مؤسسات قرآنی)
دارالقرآن شهر زنجان

دارالقرآن مرکزی آموزشی است، برای فعالیت‌های قرآنی مانند روخوانی، حفظ، تجوید و تفسیر قرآن. در دارالقرآن‌ها، مسابقات قرآنی، نشر و ترجمه قرآن و ترویج فرهنگ قرآنی نیز انجام می‌شود.

تاریخچه اصطلاح دارالقرآن به قرن هشتم قمری برمی‌گردد. نخستین دارالقرآن در ایران، در سال ۱۳۵۲ش، به‌دستور آیت‌الله گلپایگانی تأسیس شد. قبل از تأسیس مراکز دارالقرآن، فعالیت‌های قرآنی در مساجد و مکتب‌خانه‌ها انجام می‌گرفت.

دارالقرآن‌ها در کشورهای اسلامی مختلفی مانند ایران، عراق و لبنان فعالیت دارند. در دیگر کشورها، از جمله انگلیس و آمریکا نیز دارالقرآن وجود دارد.

جایگاه و کارکرد

دارالقرآن نهادی اجتماعی است، برای آموزش قرآن[۱] و دیگر فعالیت‌های قرآنی همچون روخوانی، روان‌خوانی، تجوید، حفظ، قرائت و تفسیر قرآن.[۲] همچنین برگزاری محافل و مسابقات قرآنی،[۳] نشر و ترجمه قرآن،[۴] انتشار مجلات قرآنی،[۵] تربیت معلّم قرآن[۶] و ترویج فرهنگ قرآنی در جامعه[۷] از دیگر فعالیت‌های دارالقرآن‌هاست. گفته شده به همت دارالقرآن‌ها برخی روستاهای ایران، تبدیل به روستای قرآنی شده‌اند.[۸]

در کشورهای مختلفی همچون ایران، عراق، لبنان،[۹] مالزی،[۱۰] اندونزی، اسپانیا، انگلیس و آمریکا فعالیت دارند. براساس گزارش سازمان دارالقرآن الکریم، در سال ۱۴۰۳ش، در ایران، حدود ۳۲۰۰ مؤسسه قرآنی با عناوینی همچون دارالقرآن، مهد قرآن، خانه قرآن، جامعةالقرآن، مکتب‌القرآن و دارالتَّحفیظ (مرکز حفظ قرآن) وجود داشته است.[۱۱]

این مراکز عمدتاً توسط خیّران،[۱۲] مساجد،[۱۳] حرم‌های ائمه[۱۴] و برخی نهادها مانند بسیج،[۱۵] و آموزش و پرورش[۱۶] احداث و مدیریت می‌شوند.

تاریخچه شکل‌گیری دارالقرآن‌ها

واژه دارالقرآن، در کتب قرن هشتم قمری، در معنای مکانی برای آموزش قرآن ذکر شده است.[۱۷] ابن‌کثیر دمشقی (درگذشت: ۷۷۴ق) تاریخ‌نگار اهل‌سنت از مدارسی با عنوان «دار القرآن و الحدیث» یاد کرده است.[۱۸]

با تغییر سبک آموزش، مؤسسات قرآنی با عناوین مختلفی همچون دارالْقرآن و دارالتَّحفیظ تأسیس شدند.[۱۹] اولین مرکز قرآنی در ایران با نام «دارالقرآن الکریم» در سال ۱۳۵۲ش تأسیس شد.[۲۰]

آموزش قرآن در مساجد و مکتب‌خانه‌ها

اولین مرکز آموزش قرآن در اسلام مسجد بوده است.[۲۱] برخی از نویسندگان احتمال داده‌اند که قسمتی از مسجدالنبی که اصحاب صُفَه در آن سکونت داشتند، مکان آموزش قرآن بوده است؛ به همین دلیل، از این مکان با عنوان نخستین دارالقرآن در تاریخ اسلام یاد کرده‌اند.[۲۲] در قرن‌های ششم تا نهم قمری، در برخی از سرزمین‌های اسلامی مانند مصر و شامات، مکان‌های مشخصی برای تعلیم قرآن در مدارس ایجاد شد.[۲۳]

در قرن دهم قمری، عثمانیان از مراکز آموزش قرآن، با عنوان «دارُالْقُرّاء» یاد می‌کردند.[۲۴] پس از آن، تا اوایل قرن پانزدهم قمری علاوه‌بر مساجد، در مکتب‌خانه هم، آموزش قرآن به کودکان و نوجوانان انجام می‌شد.[۲۵]

دارالقرآن‌های مشهور ایران

  • دار القرآن الکریم: نخستین دارالقرآن در ایران است که در سال ۱۳۵۲ش به‌دستور آیت‌الله گلپایگانی، از مراجع تقلید شیعه (درگذشت: ۱۴۱۴ق) و به‌همت فرزندش سید مهدی گلپایگانی تأسیس شد. سید مهدی گلپایگانی، پس از مواجهه با شبهات مخالفان شیعه که به اهمیت‌ندادن شیعه به قرآن اشاره می‌کردند، این مرکز را تأسیس کرد. مهم‌ترین اقدامات این دارالقرآن این موارد بیان شده است: چاپ و نشر قرآن و کتب مرتبط با قرآن، انتشار مجلات قرآنی، ترجمه قرآن و تصحیح ترجمه‌های موجود، گردآوری قرآن‌های خطی و نفیس، و تأسیس کتابخانه تخصصی قرآنی.[۲۰]
  • سازمان دار القرآن الکریم: مرکزی قرآنی در ایران است که مهم‌ترین وظایف آن چنین معرفی شده است:‌ تصحیح قرآن و نظارت بر چاپ و نشر آن، برگزاری دوره‌های تربیت معلم قرآن، اعزام قاریان به کشورهای مختلف، استانداردسازی آموزش قرآن در همه سطوح، و اجرای گسترده قرآن‌آموزی در ایران.[۲۶] از نظر ابعاد و حجم کاری، دارالقرآن شهر خمینی‌شهر و دارالقرآن شهر زنجان را از بزرگ‌ترین دارالقرآن‌های ایران شمرده‌اند.[۲۷]

تأسیس دارالقرآن در کشورهای غیراسلامی

  • دارالقرآن اروپا (DarulQuran): این مرکز فعالیت خود را از سال ۲۰۱۲م، با محوریت آموزش قرآن به زبان انگلیسی در کشور انگلیس آغاز کرده است.[۲۸]
  • دارالقرآن و مطالعات اسلامیِ ویرجینیا: این مرکز در زمینه آموزش قرآن، تربیت مبلغان و آموزش زبان عربی در آمریکا فعالیت دارد.[۲۹]

پانویس

  1. «مقاله دارالقرآن»، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
  2. «آیین‌نامه‌های آموزشی»، سایت دارالقرآن الکریم.
  3. «محفل»، پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان دارالقرآن الکریم؛ «مسابقات»، پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان دارالقرآن الکریم.
  4. «اولین مؤسسه قرآنی به دست کدام مرجع تقلید ساخته شد؟» خبرگزاری حوزه.
  5. «المجلات القرآنیه»، دارالقرآن الکریم فی العتبة الحسینیة المقدسه.
  6. «تاریخچه سازمان»، پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان دارالقرآن الکریم.
  7. «معرفی مراکز دار القرآن آموزش و پرورش»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
  8. «روستای سار کاشان، اولین دهکده قرآن ایران»، خبرگزاری صدا و سیما؛ «قرآن آباد ایران، روستایی نمونه در کشور»، پایگاه اطلاع‌رسانی بیت الأحزان.
  9. «مقرأة دارالقرآن الکریم الإلکترونية _ لبنان»، سایت دارالقرآن لبنان.
  10. «جاکیم سازمانی با هدف همسو کردن سیاست‌های مالزی با آموزه‌های اسلامی»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن ایکنا.
  11. «تعداد مؤسسات قرآنی فعال دارای مجوز در کشور حداکثر ۳۲۰۰ مورد است»، پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان دارالقرآن الکریم.
  12. «مشارکت دو هزار میلیارد ریالی خیرین خراسان رضوی در ساخت دارالقرآن‌ها و نمازخانه مدارس»، خبرگزاری پانا.
  13. به عنوان نمونه: «دارالقرآن _ جامع الجزائر»، الجمهوریة الجزائریة الدیموقراطیة الشعبیة _ رئاسة الجمهوریة _ عمادة جامع الجزائر؛ «راه‌اندازی دارالقرآن‌های مساجد با همراهی مؤسسات قرآنی»، پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان دارالقرآن الکریم.
  14. «المشاریع و البرامج القرآنیه»، دارالقرآن الکریم فی العتبة العلویة المقدسه؛ «المشاریع التعلیمیه»، دارالقرآن الکریم فی العتبة الحسینیة المقدسه.
  15. «دارالقرآن بسیج»، سایت دارالقرآن بسیج.
  16. «معرفی مراکز دار القرآن آموزش و پرورش»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
  17. شهید اول، الدروس الشرعیه، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۶۹.
  18. ابن‌کثیر، البدایة و النهایه، ۱۴۰۸ق، ج۱۴، ص۲۱۱ و ۲۶۲.
  19. «نگاهی به برنامه‌های حفظ قرآن در مصر، مهد تلاوت»، پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان دارالقرآن الکریم.
  20. پرش به بالا به: ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ «اولین مؤسسه قرآنی به دست کدام مرجع تقلید ساخته شد؟» خبرگزاری حوزه.
  21. نگاه کنید به: سبکی، فتاوی، بی‌تا، ج۲، ص۱۰۸_۱۰۹؛ محبی، خلاصة الآثار، ۱۲۸۴ق، ج۱، ص۱۴۹.
  22. «مقاله دارالقرآن»، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
  23. نگاه کنید به ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۱۴، ص۲۶۹؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۲۰ق، ج۱۰، ص۲۶۲.
  24. ابن‌عماد، شذرات الذهب، بی‌تا، ج۸، ص۳۰۸.
  25. «نگاهی به برنامه‌های حفظ قرآن در مصر، مهد تلاوت»، پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان دارالقرآن الکریم؛ قنبری، «نگاهی به مکتب‌خانه در ایران»، ص۱۲۰.
  26. «تاریخچه سازمان»، پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان دارالقرآن الکریم.
  27. «از اجرای ۳۰۰برنامه فرهنگی و آموزشی تا ثبت نام بیش از ۱۰ هزار قرآن آموز»، خبرگزاری حوزه؛ «نگاهی به تاریخچه ۲۹ ساله بزرگترین مجموعه دارالقرآن کشور در زنجان»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن ایکنا.
  28. «دارالقرآن اروپا پیشگام در آموزش معارف قرآنی»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن ایکنا.
  29. «مراسم افطار و سخنرانی در شب‌های ماه رمضان در دارالقرآن ویرجینیای آمریکا»، خبرگزاری تسنیم.
  30. «المدرسة الإسلامیة الوحیدة لتحفیظ القرآن فی إسبانیا»، وکالة الأنباء القرآنیة الدولیه.

منابع

دانشنامه_ویکی_شیعه