سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی

سید عبدالعزیز طباطبایی

اطلاعات فردی
لقب	محقق طباطبایی
تاریخ تولد	‏۳ آذر ۱۳۰۸ش
تاریخ وفات	۸ بهمن سال ۱۳۷۴ش
محل دفن	قم، حرم حضرت معصومه(س)
شهر وفات	قم
خویشاوندان سرشناس	سیدمحمدکاظم طباطبایی یزدی
اطلاعات علمی
استادان	سید رضا صدر، سید ابوالقاسم خوئی، عبدالهادی شیرازی، عبدالاعلی سبزواری، سید هاشم حسینی تهرانی، محمد علی اردوبادی.
محل تحصیل	نجف • قم
تألیفات	مستدرک الذریعه، اهل البیت فی مکتبة العربیة، الغدیر فی التراث الاسلامی، معجم اعلام الشیعه.
سایر	تحقیق و شناسایی کتاب‌ها و نسخ خطی
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
وبگاه رسمی	http://mtif.org/p/mohaqiq

سید عبدالعزیز طباطبائی یزدی (۱۳۰۸-۱۳۷۴ش) مشهور به محقق طباطبایی و آقا عزیز، کتاب‌شناس، نسخه‌شناس و صاحب‌نظر شیعه در علم تاریخ، رجال و تراجم بود. تسلط وی در علوم تخصصی خود به حدی بود که عنوان «محقق طباطبائی» را در محافل و مجامع علمی به خود اختصاص داد. سید عبدالعزیز آثار پژوهشی و نسخه‌های خطی را از کتابخانه‌های جهان شناسایی نمود که همه این آثار در بنیاد محقق طباطبایی در قم نگهداری می‌شود.

زندگی‌نامه

ابوجواد، سید عبدالعزیز بن جواد بن اسماعیل طباطبائی یزدی، در ۳ آذر سال ۱۳۰۸ش (مطابق ۲۱ جمادی‌الثانی سال ۱۳۴۸ق) در نجف متولد شد. پس از فراگیری دروس مقدماتی علوم دینی و در ۱۵ سالگی همراه پدر به ایران آمد.

محقق طباطبایی در دوران نوجوانی

وی نوه سید محمدکاظم طباطبایی یزدی (متوفای سال ۱۳۳۷ق) صاحب کتاب العروه الوثقی است.

تحصیلات

سید عبدالعزیز پس از درگذشت پدر، به قم رفت و از درس سید رضا صدر استفاده کرد. یک سال بعد به نجف بازگشت و از سید ابوالقاسم خوئی، عبدالهادی شیرازی، عبدالاعلی سبزواری، سید هاشم حسینی تهرانی، میرزا محمدعلی اردوبادی بهره برد و از آیت الله خویی، سید عبدالهادی شیرازی و آقا بزرگ تهرانی اجازه روایت گرفت.

وفات

محقق طباطبایی، به علت نارسایی قلبی در ۷ رمضان سال ۱۴۱۶ق مطابق ۸ بهمن سال ۱۳۷۴ش درگذشت. در حجره ۱۴ صحن بزرگ حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

علاقه به کتاب‌شناسی و احیای میراث کهن

به دلیل علاقه وی به کتاب‌شناسی و بررسی و احیای میراث کهن شیعه، در نجف از دو شخصیت مشهور، آقا بزرگ تهرانی و علامه امینی تأثیر پذیرفت. وقتی که علامه امینی کتابخانه امیرالمؤمنین (ع) را تأسیس کرد، محقق طباطبایی در آنجا مشغول تحقیق و تدوین فهرست کتابخانه شد. در همین سال‌ها برای شناسایی نُسَخ خطی، کتابشناسی و سایر ظرایف و دقایق این رشته، با آقا بزرگ مراوده مستمر داشت.

در اسفند سال ۱۳۴۹ش و ذی‌الحجه ۱۳۸۹ق برای شرکت در کنگره هزاره شیخ طوسی از طرف دانشگاه مشهد دعوت شد و از نجف به ایران آمد. وی بنا به درخواست کتابخانه آستان قدس رضوی حدود یک سال در مشهد نسخه‌های خطی فقه و اصول را نوشت و سپس به نجف بازگشت. وی در سال ۱۳۵۶ش که با فشار رژیم عراق به ایران بازگشت، در قم اقامت گزید. مراکزی همچون: مؤسسه آل البیت، مرکز الغدیر، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، بنیاد بعثت و انتشارات جامعه مدرسین با او ارتباط داشتند و آثار زیادی با نظارت و همکاری مستقیم وی تحقیق و چاپ شد. ضمن اینکه در مجامع و همایش‌های علمی مختلف داخل و خارج کشور شرکت می‌کرد. تعداد ۹۴ عنوان کتاب با استفاده از راهنمایی‌ها و یادداشت‌های او به ثمر رسید و فهرست‌های زیادی را از نُسَخ خطی داخل و خارج کشور تهیه کرد.

عبدالعزیز طباطبایی در اواخر عمر

آثار

مقالهٔ اصلی: فهرست آثار محقق طباطبایی

آثار ایشان فراوان است که بخشی از آن‌ها را در تکمیل تألیفات دو استادش آقا بزرگ و علامه امینی تألیف نمود مانند:

• مستدرک الذریعه
• اضواء علی الذریعه
• معجم اعلام الشیعه
• تعلیقات علی طبقات اعلام الشیعه
• تنظیم و تصحیح نقباء البشر
• علی ضفاف الغدیر
• انباء السماء برزیة کربلا

بخش دیگر تحقیق و تصحیح آثار بزرگان است مانند:

• الفهرست منتجب الدین
• الاربعون المنتقی من مناقب المرتضی
• عقدالدرر فی اخبار المهدی المنتظر
• مقتل امیرالمؤمنین(ع) از ابن ابی دنیا
• مناقب امیرالمؤمنین(ع) از ابن حنبل
• ترجمه امیرالمؤمنین(ع) از تاریخ دمشق
• ترجمه امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از طبقات ابن سعد

طباطبائی فهرست‌هایی از نُسَخ خطی نیز تهیه کرده است مانند:

• فهرست کتابخانه امیرالمؤمنین نجف
• فهرست نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی
• فهرست نسخ کتابخانه‌هایی در بغداد، حجاز، ترکیه، شیراز و تبریز

دیگر آثار وی عبارتند از:

• اهل البیت فی المکتبة العربیة
• الغدیر فی التراث الاسلامی
• نهج البلاغه عبر القرون
• مخطوطات اللغة العربیة
• فهرست تصانیف کراجکی
• الحسین(ع) و السنة
• المهدی(ع) فی السنة النبویة
• حیاة الشیخ یوسف بحرانی
• شخصیت علمی و مشایخ شیخ طوسی

و مقالات متعددی نیز از ایشان در مجله «تراثنا».

بزرگداشت

در پانزدهمین دوره همایش کتاب سال حوزه که در سال ۱۳۹۲ش در قم برگزار گردید، سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی به عنوان شخصیت برجسته علمی حوزه معرفی شد و به پاس خدمات علمی، فرهنگی، تدریس و تألیفات مورد تقدیر در این دوره از همایش قرار گرفت.

همچنین کتاب «مختارات من مخطوطات ترکیا» نوشته سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی در بیستمین همایش کتاب سال حوزه در سال 1397ش به عنوان کتاب شایسته تقدیر شناخته و معرفی شد.

شرکت در اجلاسیه و کنگره‌ها

ارجنامه درباره محقق طباطبایی و آثارش

محقق طباطبایی در کنگره‌های مختلفی چون کنگره هزاره شیخ طوسی در مشهد در سال ۱۳۸۹ق، کنگره‌ای از سوی مؤسسه محمدی تراست در سال ۱۴۰۴ق، کنگره امام علی در سال ۱۴۱۰ق در لندن، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید در سال ۱۴۱۳ق در قم، کنگره هزاره نهج البلاغه در سال ۱۳۹۹ق و کنگره هزاره شریف رضی در سال ۱۴۰۶ق در بنیاد نهج البلاغه در تهران و کنگره کتاب و کتابخوانی در تمدن اسلامی مشهد شرکت نمود.

تک‌نگاری

کتاب ارجنامه علامه محقق سید عبدالعزیز طباطبایی اثر عبدالحسین طالعی و محسن صادقی: کتاب مذکور برای سیزدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی که در سال ۱۳۹۲ش برگزار شد، نوشته شده و سازمان اسناد و مدارک کتابخانه ملی ایران آن را در سال ۱۳۹۲ش منتشر کرده است. در این کتاب محقق طباطبایی و آثارش معرفی شده است.

جستارهای وابسته

• بنیاد محقق طباطبایی

پیوند به بیرون

• وبگاه بنیاد محقق طباطبایی.
• آثار موجود در کتابخانه محقق طباطبایی.
• نامه‌‌های محقق طباطبایی.
• فهرست و متن مقالات درباره محقق طباطبایی.
• محقق طباطبایی در نگاه دانشوران/ عبدالحسین طالعی
• سایت تبیان.
• سالشمار حیات محقق طباطبایی