محمد بن علی اردبیلی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمد بن علی اردبیلی غَرَوی حائری |
| نسب | محمد بن علی بن حسین بن موسی قمی اردبیلی |
| محل زندگی | اصفهان، نجف، کربلا |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | علامه مجلسی، جعفر بن عبدالله حویزی |
| محل تحصیل | اصفهان |
| اجازه روایت از | علامه مجلسی |
| تألیفات | جامع الرواة، تصحیح الاسانید |
محمد بن علی اردبیلی (زنده در ۱۱۰۰ق) مُحَدِّث و رجال‌شناس شیعه و نویسنده کتاب جامع الرواة است. او در این کتاب، برای نخستین بار بین رجال‌شناسان شیعه، بعد از ذکر هر راوی، نام همه کسانی را آورده است که از آن راوی روایت کرده‌اند، و نیز همه کسانی که راوی مذکور از آنان روایتی نقل کرده است. بر این اساس، راوی مشترک و ناشناخته در بیشتر موارد از همدیگر تشخیص داده می‌شود.
محمد اردبیلی از شاگردان علامه مجلسی و جعفر بن عبدالله حویزی است. تصحیحُ الاَسانید اثر دیگر او نیز، در علم رجال نگاشته شده است.
زندگی‌نامه
محمد بن علی اردبیلی معروف به حاج محمد اردبیلی[۱] اهل اردبیل و از عالمان نیمه دوم قرن یازدهم قمری است. از تاریخ و مکان ولادت او اطلاعاتی در درست نیست.[۲] با این حال بر اساس تاریخ تألیف یکی از کتاب‌هایش، او تا سال ۱۱۰۰ق زنده بوده است.[۳] اردبیلی را غَرَوی حائری نیز خوانده‌اند.[۴]
محمد اردبیلی در اصفهان، نجف و پس از آن در کربلا ساکن بود و به گمان سید حسن صدر، شرح‌حال‌نویس، در کربلا درگذشت.[۵] از تاریخ دقیق درگذشت او اطلاعاتی در دست نیست.[۶] عمر رضا کَحّاله، شرح‌حال‌نویس، وفات او را حدود سال ۱۱۰۰ق دانسته است.[۷]
فعالیت علمی
محمد اردبیلی در اصفهان، شاگرد علامه مجلسی بود و در سال ۱۰۹۸ق از او اجازه روایت دریافت کرد.[۸] دیگر استادان وی عبارتند از: جعفر بن عبدالله حویزی قاضی و شیخ الاسلام اصفهان (درگذشت ۱۱۱۵ق)،[۹] محمدعلی بن احمد استرآبادی (متولد ۱۰۱۰ق) داماد محمدتقی مجلسی[۱۰] و سید قوام‌الدین محمد بن محمدمهدی حسینی قزوینی، فقیه و شاعر.[۱۱]
محمد اردبیلی را در علوم رجال و حدیث ماهر دانسته[۱۲] و فقیهان[۱۳] و رجال‌شناسانِ بعد از او، از اقوال رجالی وی بهره برده‌اند.[۱۴]
آثار
اردبیلی دو کتاب جامع الرواة و تصحیح الاسانید را در علم رجال نگاشته است.
جامع الرواة
جامعُ الرُّواة یا رافعُ الاشتباهات کتابی در علم رجال است.[۱۵] نویسنده در این کتاب، برای نخستین بار بین رجال‌شناسان شیعه، بعد از ذکر هر راوی، همه کسانی که از راوی روایت کرده‌اند و همه کسانی که او از آنها روایت کرده آورده است؛ طوری که راوی مشترک و مجهول در بیشتر موارد از همدیگر تشخیص داده می‌شود.[۱۶]
جامع الرواة بهترین کتاب در مشخص کردن راویانِ مشترک[۱۷] و از مهمترین جوامع رجالی[یادداشت ۱] دانسته شده است.[۱۸]
تصحیح الاسانید
کتاب تصحیحُ الاَسانید درباره سندهای روایاتِ دو کتاب تهذیب الاَحکام و الاستبصار نوشته شیخ طوسی است. در این کتاب، بسیاری از سندهای روایاتِ تهذیب و استبصار که بر اساس مشیخه[یادداشت ۲] و الفهرستِ طوسی غیرصحیح شمرده می‌شود، تصحیح شده است.[۱۹]
پانویس
- ↑ صدر، تکملة امل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۱۰.
- ↑ اردبیلی، جامع الرواة، مقدمه محقق، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱.
- ↑ صدر، تکملة امل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۱۰.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۶، ص۲۹۴.
- ↑ صدر، تکملة امل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۱۲.
- ↑ اردبیلی، جامع الرواة، مقدمه محقق، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱.
- ↑ کحاله، معجم المؤلفین، ۱۳۷۶ق، ج۱۰، ص۳۲۰.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۶، ص۲۹۴ و ۲۹۵.
- ↑ مؤسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۲، ص۸۷.
- ↑ مؤسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۱، ص۳۳۶.
- ↑ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۹۱.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۴۴۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به اشتهاردی، مدارک العروة، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۱۴۳؛ مکارم شیرازی، انوار الفقهاهه، ۱۳۷۷ش، ص۲۲۷.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۶، ص۵۱؛ استرآبادی، لب اللباب، ۱۳۸۸ش، ص۱۷۸.
- ↑ اردبیلی، جامع الرواء، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۵.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۴۴۲.
- ↑ صدر، تکملة امل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۱۰.
- ↑ مرعی، منتهی المقال، ۱۴۱۷ق، ص۱۸۵ و ۱۸۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۹۳.
یادداشت
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، احمد بن محمد حسینی، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۰۳ق.
- اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۰۳ق.
- اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۰۳ق.
- استرآبادی، محمدجعفر بن سیف‌لدین، لب اللباب فی علم الرجال، به تصحیح محمدباقر ملکیان، تهران، اسوه، ۱۳۸۸ش.
- اشتهاردی، علی‌پناه، مدارک العروة، تهران، منظمة الاوقاف و الشؤون الخبیریة، تهران، دار الاسوة للطباعة و النشر، ۱۴۱۷ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعة، به تحقیق حسن امین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، قم، مرکزنشر الثقافة الاسلامیة فی العالم، ۱۴۱۳ق.
- زرکلی، خیرالدین، الأعلام (قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین)، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۹م.
- صدر، حسن، تکملة أمل الآمل، به تحقیق حسینعلی محفوظ، و دیگران، دار المؤرخ العربی، ۱۴۲۹ق.
- قمی، شیخ عباس، الکنی و الألقاب، با مقدمه محمدهادی امینی، تهران، مکتبة الصدر، ۱۳۶۸ش.
- کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۷۶ق.
- مؤسسه امام صادق(ع)، گروه علمی، موسوعة طبقات الفقهاء، زیر نظر سبحانی تبریزی، جعفر، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق.
- مرعی، حسین عبدالله، منتهی المقال فی الدرایة و الرجال، بیروت، موسسة العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهه، مدرسة الامام علی بن ابی‌طالب(ع)، قم، ۱۳۷۷ش.