ربذه
 نقشه تقریبی منطقه ربذه | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور | عربستان |
| استان | مدینه |
| اطلاعات تاریخی | |
| قدمت | زمان جاهلیت |
| اماکن | |
| زیارتگاه | محل دفن ابوذر غفاری |
رَبَذِه، روستایی تاریخی از توابع مدینه است که بهسبب تبعید و دفن ابوذر غفاری، صحابی پیامبر اسلام، شهرت یافته است.
این مکان در فاصله حدود سه فرسخی مدینه قرار داشته و در منابع بهعنوان چراگاه شتران زکات و یکی از توقفگاههای حاجیان شناخته شده است؛ قدمت آن در برخی گزارشها به دوران جاهلیت بازمیگردد.
این روستا در سال ۳۱۹ق در جریان درگیری با قرامطه تا حد زیادی ویران شد و از آن پس، محل دقیق آن در منابع جدید مورد اختلاف قرار گرفته است.
موقعیت و ویژگیها
ربذه روستایی از توابع مدینه است[۱] که در مسیر مکه و در فاصله حدود سه فرسخی این شهر قرار داشته است.[۲] برخی منابع، قدمت آن را به دوران جاهلیت نسبت دادهاند[۳] و پس از اسلام از توقفگاههای حاجیان به شمار آمده است.[۴]
ربذه دارای آب[۵] و مراتع بود[۶] و پیامبر(ص)[۷] و یا عمر بن خطاب آن را به چراگاهی برای شتران زکات اختصاص دادند[۸] مالکیت بخشی از این منطقه نیز به فرزندان زبیر بن عوام نسبت داده شده است.[۹]
تبعیدگاه ابوذر غفاری
ابوذر غفاری، صحابی پیامبر، در ربذه زندگی میکرده است؛[۱۰] اما شهرت این مکان بیشتر به دلیل تبعید و دفن اوست.[۱۱] بیشتر منابع علت تبعید او را عصبانیت عثمان بن عفان[۱۲] برخی دیگر، انتخاب خود ابوذر میدانند.[۱۳]ماجرای تبعید ابوذر و برخورد عثمان با او در منابع تاریخی ثبت شده است.[۱۴]
گفته شده او در زمان مرگ تنها با همسر و غلامش بود و پس از وفات، گروهی از عراقیان همراه با عبدالله بن مسعود او را دفن کردند.[۱۵]
رخدادهای دیگر
پس از وفات ابوذر غفاری، جمعیتی در ربذه ساکن شدند و مسجدی در آنجا ساخته شد.[۱۶] دفن همسر ابوذر نیز در این مکان گزارش شده[۱۷] و زندگی برخی اصحاب پیامبر در ربذه ذکر شده است؛[۱۸] به همین سبب، عنوان «ربذی» برای کسانی که نسبشان به این مکان میرسد، به کار رفته است.[۱۹]
ربذه همچنین بهعنوان محل تبعید برخی یاران امام حسین(ع) که در واقعه کربلا زنده ماندند، یاد شده است.[۲۰] در این منطقه، جنگی بین لشکریان مروان بن حکم و ابنزبیر درگرفت که به «روز ربذه» مشهور است[۲۱] و گفته شده سعید بن جبیر در نزدیکی آن به شهادت رسید.[۲۲]
وضعیت کنونی
ربذه در سال ۳۱۹ق در خلال جنگهای مردم این منطقه با قرامطه تا حد زیادی ویران شد؛[۲۳] سفرنامهنگاران از مخروبههای به باقیمانده و قبر ابوذر غفاری بدون ضریح و گنبد خبر دادهاند و تنها سالخوردگان و برخی بومیان از محل دقیق آن اطلاع داشتند.[۲۴]
امروزه محل دقیق ربذه مورد اختلاف است[۲۵] و برخی مکانها به اشتباه به عنوان ربذه معرفی شدهاند.[۲۶]
پانویس
- ↑ حمیری، الروض المعطار، ۱۹۸۴ق، ص۲۶۶.
- ↑ بغدادی، مراصد الإطلاع، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۶۰۱.
- ↑ حمیری، الروض المعطار، ۱۹۸۴ق، ص۲۶۶.
- ↑ اسکندری، الأمکنة، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۵۰۰؛ هروی، الإشارات، ۱۴۲۳ق، ص۷۴؛ بغدادی، مراصد الإطلاع، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۶۰۱؛ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۳، ص۲۴.
- ↑ حمیری، الروض المعطار، ۱۹۸۴ق، ص۲۶۶.
- ↑ علی، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۲۹۱.
- ↑ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۳۹؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص۲۵۹.
- ↑ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۳۲؛ حمیری، الروض المعطار، ۱۹۸۴ق، ص۲۶۶؛ ابنکثیر دمشقی، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۷۳.
- ↑ علی، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۲۹۰.
- ↑ حمیری، الروض المعطار، ۱۹۸۴ق، ص۲۶۶.
- ↑ هروی، الإشارات، ۱۴۲۳ق، ص۷۴؛ حمیری، الروض المعطار، ۱۹۸۴ق، ص۲۶۶؛ بغدادی، مراصد الإطلاع، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۶۰۱.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۵۴۳؛ ابناثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۵۷؛ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۵۳؛ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۱۰، ص۶۵.
- ↑ ابنسعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۱۷۱؛ حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۳، ص۲۴.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به: یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۷۱؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۳۹.
- ↑ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱،ص:۲۵۳؛ ابنسیدالناس، عیون الأثر، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۷۰.
- ↑ حمیری، الروض المعطار، ۱۹۸۴ق، ص۲۶۶.
- ↑ هروی، الإشارات، ۱۴۲۳ق، ص۷۴.
- ↑ ابنحجر، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۲۷؛ ج۴، ص۱۰۸؛ ج۶، ص۲۹؛ ابنکثیر دشقی، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۷؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۵، ص۴۱۴.
- ↑ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ش، ج۶، ص۷۲-۷۴.
- ↑ دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۵۹.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۶۱۲؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۶۴.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ش، ج۶، ص۴۸۸.
- ↑ علی، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۲۹۱؛ بغدادی، مراصد الإطلاع، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۶۰۱.
- ↑ فراهانی، سفرنامه میرزا فراهانی، ۱۳۶۲ش، ص۲۴۱.
- ↑ شراب، المعالم الأثیرة، ۱۴۱۱ق، ص۱۲۵.
- ↑ قاضی عسکر، ربذه کجاست؟، تابستان ۱۳۸۳، ص۱۲۹-۱۵۰.
منابع
- ابنأثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عبدالموجود و معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
- ابنسعد، محمد بن منیع، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.
- ابنسیدالناس، أبوالفتح محمد، عیون الأثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۴ق.
- ابنعبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
- ابنکثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
- اسکندری، نصر بن عبدالرحمن، الأمکنة و المیاه و الجبال و الآثار و نحوها المذکورة فی الأخبار و الآثار، ریاض، مرکز الملک فیصل للبحوث و الدراسات الاسلامیه، ۱۴۲۵ق.
- بغدادی، ابنعبدالحق، صفی الدین عبد المومن، مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، دارالجیل، بیروت، ۱۴۱۲ق.
- بلاذری، أحمد بن یحیی، انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- بلاذری، أحمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبة الهلال، ۱۹۸۸م.
- حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.
- حمیری، محمد بن عبدالمنعم، الروض المعطار فی خبر الأقطار، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، چاپ دوم، ۱۹۸۴م.
- دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر، قم، منشورات الرضی، ۱۳۶۸ش.
- ذهبی، شمسالدین محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الأنساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی، حیدرآباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، ۱۳۸۲ق.
- شراب، محمد محمد حسن، المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة، بیروت، دارالشامیه، ۱۴۱۱ق.
- صالحی الشامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، تحقیق عبدالموجود و معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۴ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ش.
- علی، صالح احمد، حجاز در صدر اسلام، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۵ش.
- فراهانی، محمدحسین بن مهدی، سفرنامه میرزا محمد حسین فراهانی، تهران، فردوسی، ۱۳۶۲ش.
- قاضی عسکر، علی، ربذه کجاست؟، مجله میقات حج، تابستان ۱۳۸۳، شماره ۴۸.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم، دارالهجره، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- مقریزی، تقیالدین أحمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.
- هروی، علی بن ابوبکر، الإشارات إلی معرفة الزیارات، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة، ۱۴۲۳ق.
- یعقوبی، احمد بن ابییعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، بیتا.