ابطح
اَبْطَح یا مُحَصّب ناحیهای بین مکه و منا در مسیر مدینه است. طبق روایات اسلامی، حضرت آدم در این مکان شیطان را با سنگ رانده است. عبدالمطلب، جدّ پیامبر اکرم(ص) به دلیل سکونت در این منطقه به ابوالبطحاء و سیدالبطحاء شناخته میشود.
موقعیت
ابطح، ناحیهای بین مکه و منا، در مسیر مدینه و حدود یک فرسخ از شهر مکه است. این منطقه از یک سو به کوه حُجون و بطن وادی و از سوی دیگر به مسجد سلسبیل محدود میشود[۱] و منزلگاه (خَیف) بنیکنانه بوده است.[۲]
این ناحیه هموار و بستر سیل بوده و در منابع تاریخی به صورت اَباطِح و بَطحاء و همچنین به عنوان محصّب، به دلیل فراوانی سنگریزه و شن شناخته شده است.[۳]
انتساب عبدالمطلب به ابطح
طبق روایات، در این مکان حضرت آدم به دستور جبرئیل، شیطان را با سنگریزه زد.[۴] عبدالمطّلب، جدّ رسول خدا(ص)، که ابوالبطحاء و سید البطحاء نامیده شده، به دلیل انتساب به قصّی و سکونت در بطحاء نامیده شد.[۵] پیامبر اسلام نیز به دلیل انتساب به عبدالمطلب و سکونت در بطحاء «ابطحی» نامیده شده است.[۶]
سابقه تاریخی
ابطح محل پرورش پیامبر اکرم بود[۷] و نخستین آشکارسازی دعوت او نیز در این منطقه صورت گرفت.[۸] پیامبر در ابطح پس از صلح حدیبیه برای عمره مفرده و در فتح مکه اقامت کرد و در آنجا با مردم بیعت شد[۹] و با قبیله هوازن نبرد کرد.[۱۰]
در دوره جاهلیت، قُصی بن کلاب خاندان پراکنده قریش را در ابطح گرد آورد و برای ریاست بر کعبه و مکه با قبایل خزاعه و بنیبکر جنگ کرد. پس از داوریِ یعمر بن کعب بن لیث، سیادت مکه به قصّی واگذار شد و قبایل خزاعه و بنیبکر از مکه کوچ کردند. قصّی خاندان قریش را به دو دسته تقسیم کرد: دستهای در ابطح که به قریش بِطاح مشهور شدند، شامل تیرههای عدی، جُمَح، تَیم، سَهم، مخزوم، اسد، زُهره، عبدمناف، عبدالدار، عبدالعزی، امیه و هاشم بودند و دستهای در ظَهر مکه که به قریش ظواهر معروف شدند.[۱۱] بوستانها و چاههای متعدد آبادانی منطقه را تضمین کرده و رفاه حُجاج را فراهم میکرد.[۱۲]
در جریان واقعه کربلا، برخی از شهدای کربلا در این مکان به امام حسین پیوستند.
پانویس
- ↑ ازرقی، اخبار مکة، ج۲، ص۱۲۹
- ↑ ازرقی، اخبار مکه، ج۲، ص۱۳۰
- ↑ ابن ، تقویم البلدان، صص۸۰-۸۱
- ↑ یعقوبی، تاریخ، ج۱، ص۶
- ↑ نویری، تقویم البلدان، ج۱۶، صص۴۰-۴۲
- ↑ حمیری، الرّوض المعطار، ص۷
- ↑ ابن سعد، ج۱، ص۷۶
- ↑ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۲۴
- ↑ ابن سعد، ج۱، ص۱۲۲؛ ج۸، ص۲۳۶
- ↑ ابن سعد، ج۲(۱)، ص۱۱۱ و ۱۱۲
- ↑ دمشقی، ص۴۲۷؛ عبدالمؤمن، ج۱، ص۲۰۳؛ ابن عبدالمنعم، ص۷؛ ابن سعد، طبقات الکبری، ج۱، ص۷۱.
- ↑ ازرقی، ج۲، ص۱۷۶ و ۲۲۴؛ ابن عبدالمنعم، ۲۲۱؛ علی، ج۴، ص۶۵
منابع
- ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، به کوشش احسان عباس، بیروت
- دارصادر؛ ابن کثیر، تقویم البلدان، به کوشش رنو و دسلان، پاریس، ۱۸۴۰م
- ازرقی، محمد، اخبار مکة، به کوشش رشدی صالح ملحس، مکه، ۱۳۵۷ق
- حمیری، محمد، الرّوض المعطار، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۸۰م
- نویری، شهاب الدین احمد، نهایة الارب، قاهره، ۱۳۷۴ق
- یاقوت، بلدان، بیروت، ۱۳۷۴ق / ۱۹۵۵م
- یعقوبی، احمد، البلدان، به کوشش محمد صادق بحر العلوم، نجف، ۱۳۳۷ق
- یعقوبی، تاریخ، بیروت، ۱۳۷۹ق
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی