احکام تأسیسی

احکام تأسیسی یا ابتدایی،^[۱] در مقابل احکام امضائی، آن دسته از احکامی است که برای نخستین بار و بدون آنکه سابقه‌ای پیش از اسلام داشته باشد در شریعت اسلامی جعل شده است.^[۲]درواقع این احکام از ابداعات و ابتکارات اسلام محسوب می‌گردد.^{[نیازمند منبع]} درباره حکم تأسیسی و حکم امضایی بحث روشنی در کتب فقهی و اصولی وجود ندارد و این دو عنوان با بیان مصداق‌هایی شناخته می‌شوند.^[۳] بسیاری از احکام پنج‌گانه تکلیفی همچون نماز، روزه و ارث و نیز احکام کیفری، همچون قطع انگشتان دست دزد از جمله احکام تأسیسی به حساب می‌‎آیند.^[۴]هم‌چنین پاره‌ای ا ز احکام شریعت‌های سابق که در اسلام با تغییراتی مورد تأیید قرار گرفته و امضا شده نیز از احکام تأسیسی برشمرده شده‌اند.^[۵] تمايز حكم تأسيسى از حكم امضايى به اين است كه در حكم تأسيسى، شرايط، قلمرو و مفاد حكم، مستخرج از ادله شرعى است؛ در حالى كه در حكم امضايى با رجوع به عرف و سيره عقلا و نحوه اجراى حكم توسط آنان در زمان امضاى آن، مى‌توان به مفاد و شرايط حكم دست يافت. ^[۶]

پانویس

↑ نوری، «تأسیسی»، ص۲۶۹.
↑ جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۰۴؛ محقق داماد یزدی، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۶.
↑ مکارم شیرازی، دائرة المعارف فقه مقارن،۱۴۲۷ق، ج۱، ص۵۶۱.
↑ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۳۹۲–۱۳۹۵ش، ج۳، ص۳۵۴.
↑ مکارم الشیرازی، موسوعة الفقه الاسلامي المقارن، تهيه و تنظيم جمعى از فضلاء، ج۱، ص۵۲۵.
↑ مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامى، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۳۵۵.

جستارهای وابسته

احکام امضائی

منابع

نوری، سید مسعود، «تأسیسی»، دانشنامه جهان اسلام(ج۶)، تهران، مؤسسه دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۸۸ش.
جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه اصول فقه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۹ش.
محقق داماد یزدی، سید مصطفی، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی‌، ۱۴۰۶ق.
مکارم شیرازی، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، قم، مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۴۲۷ق.
مکارم الشیرازی، ناصر، موسوعة الفقه الاسلامي المقارن‌، تهيه و تنظيم جمعى از فضلاء، چاپ قم، بی تا، بی نا.
مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بيت(ع)، ۱۳۹۲–۱۳۹۵ش.

پیوند به بیرون

دانشنامه جهان اسلام، تأسیسی، https://rch.ac.ir/article/Details/7289

[1] نوری، «تأسیسی»، ص۲۶۹.

[2] جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۰۴؛ محقق داماد یزدی، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۶.

[3] مکارم شیرازی، دائرة المعارف فقه مقارن،۱۴۲۷ق، ج۱، ص۵۶۱.

[4] مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۳۹۲–۱۳۹۵ش، ج۳، ص۳۵۴.

[5] مکارم الشیرازی، موسوعة الفقه الاسلامي المقارن، تهيه و تنظيم جمعى از فضلاء، ج۱، ص۵۲۵.

[6] مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامى، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۳۵۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

ن ب و اصطلاحات فقهی
اجتهاد و تقلید	فقه فتوایی • فقه استدلالی • تکلیف شرعی • تقلید از مجتهد • اجتهاد • مجتهد • فقیه جامع‌الشرائط • مرجع تقلید • فتوا • تقلید از اعلم • بلوغ • احتیاط واجب • احتیاط مستحب • احتیاط • حاکم شرع • تغییر فتوا
احکام تکلیفی	واجب • واجب عینی • واجب تعبدی • واجب توصلی • واجب کفایی • واجب تعیینی • واجب تخییری • واجب فوری • حرام • مستحب • مکروه • مباح
سایر	اختلاف الفقها • آیات الاحکام • فهرست آیات الاحکام • ابواب فقه • تقیه • منطقة الفراغ • ولایت فقیه • قیاس • احکام عملی • احکام وضعی • احکام اولیه • احکام ثانویه • حکم حکومتی • احکام شرعی • ضروری دین • ضروری مذهب • جاهل قاصر • جاهل مقصر • احکام تأسیسی • احکام امضائی • مسائل مستحدثه • اجماع • اجماع محصل • اجماع منقول • فریضه • فقه سیاسی • فقه امنیت • فقه مقاومت • اسیر • فقه مقارن • معاملات • اجتهاد در مقابل نص • اداء و قضاء • درهم شرعی • دینار شرعی • مباهته • کنیز • ما فی الذمه • اکراه • شارع • ایجاب و قبول • روزه وصال • عیدین • حق اختصاص • سن رشد • بیع الخیار • امانت شرعی • امانت مالکی • خیانت در امانت • نبش قبر • ذمه • مستبصر • ابراء • نیابت در عبادت • تعبد • حلال‌زادگی • روزه سکوت • ارشاد جاهل • حسبه • امور حسبه • تترس • برده‌داری • تعرب بعد الهجرة • تشریع احکام • فقه معاصر • قصد رجا • قصد ورود • اخذ اجرت بر واجبات • مستثنیات دین
ابواب فقه