نَضْر بن حارِث (متوفی ۲ق) پسرخاله حضرت محمد(ص) و از بزرگان قریش بود که پیامبر(ص) را بسیار آزرد. نضر یکی از پرچمداران قریش در جنگ بدر بود که پس از اسارت به دستور رسول اکرم(ص) کشته شد.
| از سرسخت‌ترین دشمنان پیامبر اکرم(ص) | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام کامل | نضر بن حارث بن علقمة بن کَلَدة بن عبدمناف |
| نسب | قریش |
| خویشاوندان سرشناس | پسرخاله حضرت محمد(ص) |
| محل زندگی | مکه |
| وفات | رمضان سال دوم هجری، کشته شده در غزوه بدر |
| اطلاعات دیگر | |
| فعالیت‌ها | آزار و دشمنی علیه پیامبر(ص) • از طراحان و هم‌پیمانان قریش در نقشه ترور پیامبر اکرم(ص) • نویسنده پیمان‌نامه شعب ابی‌طالب |
| مرتبط | نزول چندین آیه از قرآن در نکوهش وی |
به گفته ابن عباس، صحابی پیامبر، همه آیاتی که در آن لفظ «أَساطِیرُ الْأَوَّلِینَ» (افسانه‌های پیشینیان) آمده است اشاره به نضر بن حارث دارد.
زندگی‌نامه
نضر بن حارث بن علقمة بن کَلَدة بن عبدمناف (متوفی ۲ق) پسرخاله حضرت محمد(ص)[۱]، از بزرگان قریش و از سرسخت‌ترین دشمنان رسول خدا(ص) در مکه محسوب می‌شد.[۲] او آگاهی‌هایی درباره کتاب‌های ایرانیان و دیگر اقوام داشت و تاریخ آنان را در حیره (در نزدیکی شهر نجف کنونی) خوانده بود و با مسیحیان و یهودیان نیز ارتباط داشت.[۳] ابن کثیر، از مفسران قرن هشتم قمری، نوشته است نضر بن حارث با نقل داستان‌های رستم و اسفندیار ادعای هماوردی با قرآن کرد.[۴]
وی پس از اسارت در جنگ بدر، در محلی به نام «صفراء»[۵] و یا در «اثیل» (جایی بین بدر و صفراء)[۶] با دستور پیامبر(ص) و به دست امام علی(ع) کشته شد.[۷]
آزار و دشمنی علیه پیامبر(ص)
نضر بن حارث، از متعصب‌ترین افراد قریش در دشمنی و تکذیب حضرت محمد(ص) بود.[۸] در مخالفت او با پیامبر اکرم آمده است که هرگاه پیامبر(ص)، تبلیغ رسالت می‌نمود و کلام خدا را بر مردم می‌خواند، او نیز در مقابله با ایشان قصه رستم و اسفندیار و داستان‌ها و حکایت‌های پادشاهان ایران را بازگو می‌کرد.[۹]
دیگر اقدامات نضر علیه پیامبر عبارتند از:
- تحریک و تغییر موضع دیگران علیه پیامبر(ص).[۱۰]
- از جمله طراحان و هم‌پیمانان قریش در نقشه قتل پیامبر اکرم(ص) در لیلة المبیت.[۱۱]
- نویسنده پیمان‌نامه شعب ابی‌طالب، در محاصره مسلمانان و بنی‌هاشم.[۱۲]
به گفته «ابوسعد خرگوشی»، از صوفیان و نویسندگان شافعی مذهب مشهور در قرن چهارم هجری، نضر بن حارث در جریانی قصد جان پیامبر(ص) را کرده بود؛ اما با عنایت پروردگار، ترس و وحشت بر او مستولی گشته و نتوانست نیت خود را به اجرا درآورد.[۱۳]
شأن نزول آیات درباره نضر
به اعتقاد بعضی از مفسران چند آیه از قرآن در مذمت نضر بن حارث نازل شده است. از جمله آیه ۳ سوره حج، آیه ۴۲ سوره فاطر و آیه ۷ سوره جاثیه که بیانگر سرکشی و عناد کافران در برابر وحی است،[۱۴] آیه ۵ سوره فرقان مربوط به اتهام «بَشَری خواندن قرآن»،[۱۵] آیه ۳۱ سوره انفال و ۵ سوره فرقان مربوط به اتهام «افسانه پیشینیان بودن داستان‌های قرآن»[۱۶] و آیه ۳۲ سوره انفال و آیه ۱۶ سوره ص درباره «درخواست عذاب نضر بن حارث از خدا».[۱۷]
به گفته ابن عباس، صحابی پیامبر، هشت آیه از آیات سوره قلم درباره نضر بن حارث نازل شده است، به ویژه آیه پانزدهم این سوره که می‌فرماید: «إِذا تُتْلی عَلَیهِ آیاتُنا قال أَساطِیرُ الْأَوَّلِینَ» (در حالی که هرگاه آیات ما بر او خوانده شود می‌گوید: اینها افسانه‌های پیشینیان است.) و همه آیاتی که در آن لفظ «أَساطِیرُ الْأَوَّلِینَ» آمده است، اشاره به نضر دارد.[۱۸]
جنگ بدر
ابن حارث از آتش‌افروزان جنگ بدر و یکی از پرچمداران قریش در این جنگ بود.[۱۹] او به همراه عقبة بن ابی‌مُعَیط و ابوجهل با نسبت ترس دادن به افرادی که از حضور در جنگ بدر اکراه داشتند، آنان را ناگزیر به شرکت در این جنگ نمودند.[۲۰]
پانویس
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۰م، ج۸، ص۳۳.
- ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۳۹۸ق، ج۳، ص۸۸.
- ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۷۳؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۰م، ج۸، ص۳۳.
- ↑ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۴۱.
- ↑ الحمیری، السیرة النبویه، ۱۳۸۳ق، ج۲، ص۵۲۷؛ ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۲۱؛ طبری، تاریخ طبری، بی‌تا، ج۲، ص۴۵۹.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۴۹؛ بلاذری، جُمل من انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۱، ص۱۴۱؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۳؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۰م، ج۸، ص۳۳.
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۳۰۱؛ طبری، تاریخ طبری، بی‌تا، ج۲، ص۴۵۹.
- ↑ بلاذری، جُمل من انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۱، ص۱۴۱.
- ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۳۹۸ق، ج۳، ص۸۸.
- ↑ بلاذری، جُمل من انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۱، ص۱۴۱.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، بی‌تا، ج۲، ص۳۷۰؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۳۹۸ق، ج۳، ص۱۷۶.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۳؛ سهیلی، الروض الأنف، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۲۸۲.
- ↑ خرگوشی، شرف النبی، ۱۳۶۱ش، ص۱۷۴-۱۷۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۱۱۳؛ التفسیر الکبیر، فخر رازی، ۱۴۲۰ق، ج۲۳، ص۲۰۲؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۱۴، ص۱۲؛ بلاذری، جُمل من انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۱، ص۱۳۹؛ واعظ کاشفی، تفسیر حسینی، بی‌تا، ص۱۱۱۹؛ کاشانی، منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۸، ص۲۹۲.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بی‌تا، ج۷، ص۴۷۲.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۴۲۸؛ شیخ طوسی، التبیان، بی‌تا، ج۷، ص۴۷۲.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۶۰؛ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۳؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۲، ص۱۶۶؛ هاشمی رفسنجانی، فرهنگ قرآن، ۱۳۸۳ش، ج۳۰، ص۵۰۲.
- ↑ الحمیری، السیرة النبویه، ۱۳۸۳ق، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۰۰؛ بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۱، ص۲۹۳؛ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۸.
- ↑ بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۱، ص۲۹۲؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۸۸.
منابع
- ابن اثیر، أسدالغابة فی معرفة الصحابة، به تحقیق علی محمد معوض، عادل أحمد عبدالموجود، بی‌جا، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۳، ص۱۲۱، دار الکتب العلمیه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، به تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، ۱۳۹۸ق.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمدحسین شمس الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه منشورات محمدعلی بیضون، ۱۴۱۹ق.
- امین، نصرت بیگم، تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن، اصفهان، کتابفروشی ثقفی، بی‌تا.
- آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، با گردآوری ابراهیم شمس‌الدین، سناء بزیع شمس‌الدین، به تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، ۱۴۱۵ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، به تحقیق محمدباقر محمودی، احسان عباس، عبدالعزیز دوری، محمد حمید الله، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۷ق.
- حمیری، ابن هشام، السیرة النبویه، به تحقیق محمد محی‌الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۸۳ق.
- زرکلی، خیرالدین، الأعلام، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۰م.
- سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله، الروض الأنف في شرح السيرة النبوية لابن هشام، به تحقیق عبدالرحمن وکیل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
- طبری، تاریخ طبری، تاريخ الأمم و الملوك، بیروت، بی‌نا، بی‌تا.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، به تصحیح احمد حبیب عاملی، با مقدمه محمد محسن آقابزرگ تهرانی، بیروت، دار احياء التراث العربی، بی‌تا.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم، دارالقرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامی)، چاپ دوم، ۱۳۷۳ش.
- کاشانی، ملا فتحالله، تفسیر كبیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، به تصحیح ابوالحسن شعرانی و علیاکبر غفاری، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۳۶ش.
- مقریزی، احمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبي من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، به تحقیق محمد عبدالحمید نمیسی، بیروت، دار الکتب العلميه، منشورات محمد علي بیضون، ۱۴۲۰ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، با همکاری جمعی از نویسندگان، تهران، ۱۳۸۰ش.
- واعظ کاشفی، حسین بن علی، تفسیر حسینی، به اهتمام احمد بن عبدالرحیم شاه ولی‌الله، سراوان، کتابفروشی نور، بی‌تا.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، به تحقیق مارزدن جونز، بیروت، دار الاعلمی، چاپ سوم، ۱۴۰۹ق.
- هاشمی رفسنجانی، اکبر، فرهنگ قرآن، قم، بوستان کتاب قم، چاپ دوم، ۱۳۸۳ش.