حمیم: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

نسخهٔ ‏۲۰ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۴۵

حَمیم به معنای حرارت شدید است که در قرآن به معنای آب جوشانی که به جهنمیان خورانده می‌شود و نیز شخص نزدیک به انسان، به‌کار رفته است. این واژه بیست مرتبه در قرآن به‌کار رفته است. حمیم بيست مرتبه در قرآن به‌كار رفته است.^[۱] مفسران و قرآن‌پژوهان بر این باورند که حمیم در قرآن دو معنا دارد:

آب داغ و جوشان^[۲] که به اهل جهنم خورانده می‌شود.^[۳] آیه ۵۷ سوره ص (هَذَا فَلْیَذُوقُوهُ حَمِیمٌ وَ غَساقٌ)^[۴] و آیه ۴ سوره یونس (وَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ شَرَابٌ مِنْ حَمِيمٍ وَ عَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْفُرُونَ)^[۵] بر این معنا دلالت دارند. فخر رازی در مفاتیح الغیب از برخی نقل کرده است که مقصود از حمیم در این آیات، مس ذوب‌شده است.^[۶]
شخصی که به انسان نزدیک است (قریب). آیه ۱۰۱ سوره شعراء (وَ لَا صَدِيقٍ حَمِيمٍ)^[۷] و آیه ۱۰ سوره معارج (وَ لَا يَسْأَلُ حَمِيمٌ حَمِيمًا)^[۸] بر این معنا دلالت دارند. مفسران، حمیم را در این آیات، به معنای قریب،^[۹] قریب دلسوز و مهربان،^[۱۰] قریبی که پیگیر مسائل و مشکلات انسان است^[۱۱] و قریب حمایت‌گر^[۱۲]دانسته‌اند.

به گفته حسن مصطفوی نویسنده کتاب التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حمیم چند معنا دارد: حرارت شدید، سیاه شدن، نزدیکی و حضور، نوعی صدا و قصد که همه این معانی به حرارت شدید بر می‌گردند. به عنوان مثال اگر به برخی چشمه‌ها حمیم می‌گویند به دلیل وجود آبِ دارای حرارت، در آن چشمه‌ها است و اگر به کسی که به انسان نزدیک است حمیم گفته می‌گردد، به خاطر محبت و علاقه شدید به اوست. همچنین اگر درباره ذغال به کار برده می‌شود، به سبب آن است که چوب با حرارت شدید و آتش سیاه شده و تبدیل به ذغال شده است.^[۱۳] بنابراین حمیم به معنای چیز داغ و با حرارت است، چه حرارت مادی مثل آب جوش و چه حرارت معنوی (در مثل دوست و ولیّ انسان).^[۱۴]

جستارهای وابسته

غسلین

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

قرآن کریم
آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت، دار الکتب العربی، ۱۴۲۲ق.
ابن منظور، لسان العرب، بیروت، دار الفکر-دار صادر، ۱۴۱۴ق.
ابن هائم، شهاب الدین احمد بن محمد، التبیان فی تفسیر غریب القرآن، بیروت،دار الغرب الاسلامی، ۱۴۲۳ق.
اندلسی، ابن عطیة، المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۲ق.
اندلسی، ابوحیان، البحر المحیط، بیروت، دار الفکر، ۱۴۲۰ق.
جرجانی، حسین بن حسن، جلاء الاذهان و جلاء الاحزان، تهران،دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
رازی، فخر الدین، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دار العلم، ۱۴۱۲ق.
زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتب العربی، ۱۴۰۷ق.
سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور، قم، مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
شبّر، سید عبدالله، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار البلاغة، ۱۴۱۲ق.
طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، تهران، دانشگاه تهران و مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، ۱۳۷۷ش.
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۱۲ق.
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۵ش.
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
قرشی، سید علی‌ٔاکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ش.
مراغی، احمد بن مصطفی، تفسیر المراغی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
مصطفوی، حسن، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۷۴ش.

↑ قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۸۴.
↑ راغب اصفهانی، المفردات، ۱۴۱۲ق، ص۲۵۴؛طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۶۴۳ و ج۴، ص۴۹۲؛ شیخ طوسی، التبیان، بی‌تا، ج۱۰، ص۲۴۴؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۳۰، ص۹؛ مراغی، تفسیر المراغی، بی‌تا، ج۳۰، ص۱۳؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۵۰.
↑ جرجانی، جلاء الاذهان، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۱۵۴.
↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۳۲۰.
↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۸، ص۲۲۱.
↑ رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳۱، ص۱۷.
↑ ابن جوزی، زاد المسیر، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۳۴۳.
↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲۹، ص۴۶.
↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱۹، ص۵۶؛ ابن هائم، التبیان، ۱۴۲۳ق، ص۳۲۲؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۳۷؛ شبّر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۲ق، ص۵۳۲.
↑ راغب اصفهانی، المفردات، ۱۴۱۲ق، ص۲۵۵؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۵۳۱؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۹۱؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۲، ص۳۱۳.
↑ اندلسی، المحرّر الوجیز، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۲۳۶؛ اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۸، ص۱۳۸؛ طبرسی، جوامع الجامع، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۱۶۳.
↑ شیخ طوسی، التبیان، بی‌تا، ج۸، ص۳۷ و ج۱۰، ص۱۱۷؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۲، ص۳۱۳.
↑ مصطفوی، التحقيق في كلمات القرآن ‌الكريم، ۱۳۶۰ش، ج۲، ص۲۸۷.
↑ مصطفوی، التحقيق، ۱۳۶۰ش، ج۲، ص۲۸۸.

[1] قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۸۴.

[2] راغب اصفهانی، المفردات، ۱۴۱۲ق، ص۲۵۴؛طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۶۴۳ و ج۴، ص۴۹۲؛ شیخ طوسی، التبیان، بی‌تا، ج۱۰، ص۲۴۴؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۳۰، ص۹؛ مراغی، تفسیر المراغی، بی‌تا، ج۳۰، ص۱۳؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۵۰.

[3] جرجانی، جلاء الاذهان، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۱۵۴.

[4] مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۳۲۰.

[5] مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۸، ص۲۲۱.

[6] رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳۱، ص۱۷.

[7] ابن جوزی، زاد المسیر، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۳۴۳.

[8] طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲۹، ص۴۶.

[9] طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱۹، ص۵۶؛ ابن هائم، التبیان، ۱۴۲۳ق، ص۳۲۲؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۳۷؛ شبّر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۲ق، ص۵۳۲.

[10] راغب اصفهانی، المفردات، ۱۴۱۲ق، ص۲۵۵؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۵۳۱؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۹۱؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۲، ص۳۱۳.

[11] اندلسی، المحرّر الوجیز، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۲۳۶؛ اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۸، ص۱۳۸؛ طبرسی، جوامع الجامع، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۱۶۳.

[12] شیخ طوسی، التبیان، بی‌تا، ج۸، ص۳۷ و ج۱۰، ص۱۱۷؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۲، ص۳۱۳.

[13] مصطفوی، التحقيق في كلمات القرآن ‌الكريم، ۱۳۶۰ش، ج۲، ص۲۸۷.

[14] مصطفوی، التحقيق، ۱۳۶۰ش، ج۲، ص۲۸۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

ن ب و جهنم
نام‌ها	جهنم • هاویه • سقر • سعير • جحیم • حطمه • سجین • لظی • اثام
طبقات	اسفل سافلین • درهای جهنم • درکات جهنم
عذاب‌ها	زقوم . آتش • حمیم • غسلین • غساق • ضریع
جهنمیان	مشرکان • کافران • منافقان • ظالمین
وابسته‌ها	احتضار • مرگ • برزخ • قیامت • بهشت • خلود
مرگ • برزخ • قیامت • بهشت