محمود شلتوت
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمود شلتوت |
| تاریخ تولد | ۱۸۹۳م |
| محل زندگی | مصر |
| تاریخ وفات | ۱۳ دسامبر ۱۹۶۳م |
| شهر وفات | قاهره |
| اطلاعات علمی | |
| محل تحصیل | اسکندریه |
| تألیفات | تفسیر القرآن الکریم، مقارنة المذاهب فی الفقه، الاسلام عقیدة و الشریعة و... |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | شرکت در انقلاب مردمی ۱۹۱۹ مصر، اعتراض به واقعه ۱۵ خرداد در ایران، محکومیت به رسمیت شناختن اسرائیل توسط حکومت ایران |
| اجتماعی | مشارکت در تأسیس دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة، ارتباط با علمای شیعه، صدور فتوای جواز عمل بر اساس مذهب شیعه |
محمود شَلْتوت(۱۳۱۰-۱۳۸۳ق) مشهور به شیخ شلتوت عالم و مفسر اهل سنت حنفی‌مذهب و از اساتید و رؤسای دانشگاه الازهر در مصر بود. او مدافع تقریب و از مؤسسان دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة بود و فتوای جوازِ عمل بر اساس مذهب شیعه را صادر کرد. کرسی تدریس فقه مقارن و ارتباط با علمای شیعه از دیگر اقدامات تقریبی او بود.
حضور در انقلاب مردم مصر در سال ۱۹۱۹م، اعتراض به واقعه ۱۵ خرداد در ایران و مخالفت با اقدام دولت ایران در به رسمیت شناختن اسرائیل در سال ۱۳۲۶ش، از موضع‌گیری‌های سیاسی وی به شمار می‌رود.
زندگینامه
محمود شلتوت حنفی‌مذهب[۱] در سال ۱۳۱۰ق برابر با ۱۸۹۳م در یکی از بخش‌های بحیره مصر متولد شد. وی در دانشگاه اسکندریه تحصیلات خود را شروع و بعد از فراغت از تحصیل در ۲۵ سالگی به عنوان استاد در این دانشگاه شروع به تدریس کرد.[۲] شلتوت در سال ۱۹۱۹م هم‌زمان با انقلاب مصر با نوشتن مقالات و سخنرانی با مردم همراه شد.[۳] وی در سال ۱۳۴۶ق به دعوت شیخ مصطفی المراغی رئیس وقت دانشگاه الازهر به تدریس در این دانشگاه مشغول شد؛ ولی بعد از کناره‌گیری المراغی از ریاست الازهر به دلیل اختلاف با دربار مصر، شلتوت نیز از تدریس در این دانشگاه کناره گرفت و به وکالت در محاکم شرعی پرداخت. شیخ شلتوت در سال ۱۳۵۵ق با بازگشت شیخ مصطفی المراغی به دانشگاه الازهر دوباره به تدریس فراخوانده شد. وی در سال ۱۳۷۷ق توسط رئیس جمهور مصر به عنوان ریاست دانشگاه الازهر برگزیده شد[۴] و تا زمان وفاتش در سال ۱۳۸۳ق در قاهره در این منصب باقی ماند.[۵]
اقدامات تقریبی
شیخ شلتوت در زمینه تقریب و وحدت بین مذاهب اسلامی فعالیت‌هایی داشت که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- مشارکت در تأسیس دارالتقریب بین المذاهب الاسلامی: شیخ شلتوت به همراهی مصطفی المراغی، محمدتقی قمی، مصطفی عبدالرزاق و عبدالمجید سلیم جماعت تقریب مذاهب اسلامی را با هدف وحدت بین مذاهب اسلامی در سال ۱۳۶۷ق در قاهره تأسیس کردند.[۷]
- صدور فتوای جواز عمل بر اساس مذهب شیعه: شیخ شلتوت در ۱۷ ربیع‌الاول سال ۱۳۷۸ق (۹ مهر ۱۳۳۷ش) با حضور نمایندگان مذاهب مختلف اسلامی فتوایی مبنی بر جواز پیروی از مذهب شیعه را صادر کرد.[۸] وی در جواب استفتایی در مورد قرار دادن مکاتب شیعه اثناعشری و زیدیه در بین مکاتب اسلامی، معتقد است که اسلام در پیروی از مکتب خاصی منحصر نیست و می‌توان از یک مکتب به مکاتب دیگر منتقل شد.[۹]
- برای اطلاعات بیشتر، اینها را هم ببینید: فتوای شلتوت در جواز عمل به فقه شیعه
- ارتباط با علمای شیعه: شیخ شلتوت برای تقریب بین شیعه و اهل سنت با عالمان شیعه ارتباط برقرار کرد. نامه‌نگاری‌های او با آیت الله بروجردی، سفر به ایران و دیدار با آیت‌الله بروجردی و اقتدا در نماز جماعت به امامت محمدحسین کاشف الغطا در کنفرانس قدس از جمله این اقدامات بود.[۱۰]
- تأسیس کرسی فقه مقارن: شیخ شلتوت با هدف مطالعه و تحقیق در فقه مذاهب اسلامی اقدام به تأسیس کرسی فقه مقارن در دانشگاه الازهر کرد.[۱۱] از دیگر اقدامات تقریبی شیخ شلتوت تأسیس مجله رسالة الاسلام،[۱۲] نوشتن مقدمه بر تفسیر مجمع البیان از تفاسیر شیعه و برگزاری مراسم روز عاشورا در دانشگاه الازهر بود.[۱۳]
- مخالفت با تکفیر: شیخ شلتوت با تکفیر پیروان مذاهب اسلامی مخالف بود. او صلاح و خیر مذاهب اسلامی را در این می‌دانست که به جای مشرک خواندن و تکفیر مردم، اهانت به روح بزرگان دین و اطلاق بت به ضریح شخصیت‌های بزرگ اسلام، باید افراد عوام و ناآگاه را آگاه کرد.[۱۴]
مواضع سیاسی
شیخ شلتوت نسبت به وقایع سیاسی، به‌ویژه در جهان اسلام، حساس بود و موضع‌گیری‌هایی داشت، از جمله:
- صدور اعلامیه درباره قیام ۱۵ خرداد: شلتوت در قیام ۱۵ خرداد در سال ۱۳۴۲ش در ایران نسبت به دستگیری امام خمینی و کشته شدن عده‌ای از مردم ایران اعتراض کرد. او در نامه‌ای از مسلمانان خواست که از علمای مجاهد ایران پشتیبانی کنند. همچنین طی تلگرافی از محمدرضا شاه خواست که از تجاوز به «حریم روحانیت» خوداری کند.[۱۵]
- محکومیت به رسمیت شناختن اسرائیل: شیخ شلتوت در اعتراض به اقدام دولت ایران در به رسمیت شناختن اسرائیل در سال ۱۳۲۶ش، ضمن رد ارتباط کشورهای اسلامی با اسرائیل، با نوشتن نامه‌ای به آیت الله بروجردی و آیت الله سید محسن حکیم این اقدام دولت محمدرضا شاه را محکوم کرد.[۱۶]
آثار علمی
شیخ شلتوت آثاری در تفسیر، فقه و علوم دیگر نوشته است که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- تفسیر القرآن الکریم: جمع‌آوری شده مقالاتی است که طی چهارده سال در مجله رسالة الإسلام درج شده است. این کتاب ضمن پرداختن به بحث‌های سنتی تفسیر، نیازهای جدید و مقتضیات زمان و مکان را مورد توجه قرار داده است و فراهم کردن زمینه‌های وحدت اسلامی و تقریب از اهداف آن است. این کتاب در سال ۱۳۷۹ش توسط مجمع التقریب بین المذاهب الاسلامیة چاپ شده است.[۱۷]
- مقارنة المذاهب فی الفقه: درباره فقه مقارن است که دیدگاه‌های مذاهب مختلف درباره مسئله‌ای فقهی را ذکر کرده سپس به ارائه نظر متناسب با زمان و مکان و ادله می‌پردازد.[۱۸]
وی آثار دیگری چون الاسلام عقیدة و الشریعة، من توجیهات الاسلام، الفتاوی، من هدی القرآن، المسئولیة المدنیة و الجنائیة فی الشریعة الاسلامیة و فقه القرآن و السنة نیز دارد.[۱۹]
تک‌نگاری
درباره شیخ محمود شلتوت آثاری نوشته است برخی از آنها عبارتند از:
- کتاب شیخ محمود شلتوت طلایه‌دار تقریب نوشته عبدالکریم بی‌آزار شیرازی است که توسط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در ۱۳۷۶ش منتشر شده است.
- شیخ محمود شلتوت آیت شجاعت، اثر علی احمدی است که مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی آن را در ۱۳۸۳ش منتشر کرده است.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ خبرگزاری رسا، «آشنایی با زندگینامه شیخ تقریب، شیخ شلتوت و صدور فتوای تاریخی».
- ↑ سلهب، الشیخ محمود شلتوت، ۲۰۰۸م، ص۲۱.
- ↑ سلهب، الشیخ محمود شلتوت، ۲۰۰۸م، ص۲۱.
- ↑ احمدی، شیخ محمود شلتوت آیت شجاعت، ۱۳۸۳ش، ص۱۹-۳۰.
- ↑ سلهب، الشیخ محمود شلتوت، ۲۰۰۸م، ص۲۳.
- ↑ بی‌آزار شیرازی، همبستگی مذاهب اسلامی، ۱۳۷۷ش، ص۳۴۴.
- ↑ خسروشاهی، سرگذشت تقریب، ۱۳۸۹ش، ص۳۳-۳۷.
- ↑ سلهب، الشیخ محمود شلتوت، ۲۰۰۸م، ص۱۵۴.
- ↑ بی‌آزار شیرازی، همبستگی مذاهب اسلامی، ۱۳۷۷ش، ص۳۴۴.
- ↑ احمدی، شیخ محمود شلتوت، ۱۳۸۳ش، ص۷۵-۷۸.
- ↑ احمدی، شیخ محمود شلتوت آیت شجاعت، ۱۳۸۳ش، ص۸۵.
- ↑ سلهب، الشیخ محمود شلتوت، ۲۰۰۸م، ص۹۳.
- ↑ احمدی، شیخ محمود شلتوت آیت شجاعت، ۱۳۸۳ش، ص۳۰، ۹۰.
- ↑ بی‌آزار شیرازی، شیخ محمود شلتوت طلایه دار تقریب، ۱۳۸۵ش، ص۳۰-۳۱.
- ↑ احمدی، شیخ محمود شلتوت آیت شجاعت، ۱۳۸۳ش، ص۳۷-۴۲.
- ↑ احمدی، شیخ محمود شلتوت آیت شجاعت، ۱۳۸۳ش، ص۴۲-۴۸.
- ↑ کریمی، «شخصیت علمی شیخ شلتوت و روش تفسیری وی»، ص۳۷، ص۳۸.
- ↑ احمدی، شیخ محمود شلتوت آیت شجاعت، ۱۳۸۳ش، ص۱۱۰.
- ↑ سلهب، شیخ محمود شلتوت، ۲۰۰۸م، ص۵۷-۷۱.
منابع
- «آشنایی با زندگینامه شیخ تقریب، شیخ شلتوت و صدور فتوای تاریخی»، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: ۲۳اسفند۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۸آذر۱۴۰۲ش.
- احمدی، علی، شیخ محمود شلتوت آیت شجاعت، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۸۳ش.
- بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، همبستگی مذاهب اسلامی (مقالات دارالتقریب)، تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، ۱۳۷۷ش.
- بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم، محمود شلتوت طلایه دار تقریب عقائد ...، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۸۵ش.
- خسروشاهی، سید هادی، سرگذشت تقریب، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۸۹ش.
- سلهب، حسن، الشیخ محمود شلتوت قراءة فی تجربة الاصلاح و الوحدة الاسلامیة، بیروت، ۲۰۰۸م.
- کریمی، محمود، «شخصیت علمی شیخ شلتوت و روش تفسیری وی»، در مجله مطالعات قرآن و حدیث، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، سال اول، شماره دوم، ۱۳۸۷ش.
پیوند به بیرون