چهارشنبه
(تغییرمسیر از روز چهارشنبه)
چهارشَنْبِه، پنجمین روز هفته در گاهشماری هجری، پس از سه‌شنبه و پیش از پنجشنبه قرار دارد. برای چهارشنبه، اعمال و ذکرهایی در مکتب اهل بیت ، توصیه شده است.
واژه چهارشنبه
چهارشنبه، عبارتی دو بخشی از چهار و شنبه است. شنبه یا شنبد و شنبذ [۱] یا همان شامپت و شانپت در ایران باستان یا شبات در زبان عبری که معرب آن سبت است،[۲] در فرهنگ اسلامی، روز پنجم هفته و پس از سه‌شنبه قرار دارد. برای همین با شماره چهار نامگذاری شده است.
این روز در عربی «یوم الاربعاء»، در انگلیسی «Wednesday» خوانده می‌شود. همچنین در گاهشماری آریایی، شنبه «تیرشید» نام داشته است.
چهارشنبه در فرهنگ اسلامی یک روز کاری به‌شمار می‌رود.
اعمال
- دعای مخصوص چهارشنبه [یادداشت ۱]
- نماز روز چهارشنبه: از امام حسن عسکری(ع) روايت شده: هركس روز چهارشنبه چهار ركعت نماز بجاى آورد و در هر ركعت پس از سوره حمد يك مرتبه قل هو اللّه احد و انّا انزلناه بخواند، خدا توبه او را از هر گناهى كه باشد مى‌پذيردو تزویج فرماید به او حوریه دربهشت.[۳]
- نماز شب پنجشنبه: از پیامبر(ص) روایت شده: رَكْعَتَيْنِ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ بِالْحَمْدِ مَرَّةً وَ آيَةِ الْكُرْسِيِّ وَ الْقَلَاقِلِ خَمْساً خَمْساً هرکس شب پنج شنبه، بین نماز مغرب و عشا، دو رکعت نماز بخواند، در هر رکعت یک بار حمد، آیة الکرسی، سوره های (قلاقل)کافرون، توحید، فلق و ناس را پنج بار بخواند، فَإِذَا سَلَّمَ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً وَ جَعَلَ ثَوَابَهَا لِوَالِدَيْهِ فَقَدْ أَدَّى حَقَّهُمَا يَوْمَهُ: كَلَيْلَةِ الْإِثْنَيْنِ وَ كَذَا لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ وَ يَوْمَهَا و بعد از اتمام نماز، پانزده بار استغفار نماید و ثواب این نماز را به پدر و مادرش تقدیم کند، حقّ والدین را ادا نموده است. همانند شب دوشنبه و شب جمعه و روز آنها.[۴]
- زیارتامام کاظم(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع) و امام هادی(ع) در روز چهارشنبه [یادداشت ۲]
- تسبیح روز چهارشنبه [یادداشت ۳]
- استعاذه روز چهارشنبه: [یادداشت ۴] [۵]
- سفر کردن: در روایت آمده است: شايسته است روز چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه را روزه بدارى و براى سفر كردن، روز شنبه يا روز سه‌شنبه يا روز پنجشنبه را اختيار كنى و از سفر كردن در روز دوشنبه و چهارشنبه و پيش از ظهر روز جمعه اجتناب كن.[۶]
- استخاره: محدّث كاشانى در كتاب «تقويم المحسنين» براى استخاره به قرآن مجيد، در ايام هفته ساعاتى را نقل كرده و گفته است: اختيار اين ساعات، بنا بر مشهور بين اهل ايمان است، اگرچه حديثى از اهل بيت بر آن يافت نشده است. بنابر این نظر، استخاره در روز چهارشنبه: تا ظهر خوب است، آنگاه از عصر تا عشاء آخر.[۷]
همچنین در روایت آمده که روز جمعه برای برپایی نماز جعفر طیار، روز چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه، روزه گرفته شود و صدقه داده شود.[۸]
شیخ عباس قمی از سید بن طاووس نقل می‌کند که شب چهارشنبه به مسجد سهله وارد شو و برای آن نیز آداب و اذکاری نقل می‌کند.[۹]
برپاکردن مجالس دعای توسل به صورت گروهی نیز از آیین‌های فراگیر شیعیان است که معمولاً شب‌های چهارشنبه و در مساجد، حرم امامان و حتی در منازل انجام می‌شود.
معروف است كه ماه صفر به خصوص چهارشنبه آخر آن نحس است، ولی در اين مورد روايتى نداريم.[۱۰]
مردم مصر، چهارشنبه را روز زیارتی سیده نفیسه می‌دانند.[۱۱]
وقایع تاریخی
- زید بن علی در چهارشنبه ۱ صفر سال ۱۲۲ هجری قمری قیام کرد.[۱۲]
- بنا به روایتی از امام صادق(ع) روز وقوف در عرفات در حجة الوداع چهارشنبه ۹ ذیحجه
بوده است.[۱۳]
- دینوری روز ورود امام حسین(ع) به کربلا را چهارشنبه ۱ محرم عنوان کرده است،[۱۴]
- سید عبدالعزیز حکیم، فرزند سیدمحسن حکیم، از فعالان عرصه سیاست در عراق، چهارشنبه ۴ شهریور ۱۳۸۸ به علت ابتلای به سرطان ریه در تهران درگذشت.
پانویس
- ↑ لغتنامه دهخدا، شنبه
- ↑ فلسفه تقسیم و نامگذاری روزهای هفته، دكتر محمدتقی یونسی رستمی، وبگاه همای گیلان
- ↑ مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، نمازهای ایام هفته
- ↑ البلد الامین، کفعمی، ادعیه و اعمال ایام هفته
- ↑ ر.ک: وبگاه موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت علیهم السلام
- ↑ مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، آداب سفر
- ↑ مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ساعات استخاره
- ↑ مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، نماز جعفر طیار
- ↑ مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، اعمال مسجد سهله
- ↑ سایت عرفان و حکمت
- ↑ عطاردی، ص۶۲
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۷۷م، ج۳، ص۲۴۴.
- ↑ رک: شیخ صدوق، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۹۴
- ↑ دینوری، اخبارالطوال، ص۵۳.
یادداشت
- ↑ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ اللَّيْلَ لِبَاساً وَ النَّوْمَ سُبَاتاً وَ جَعَلَ النَّهَارَ نُشُوراً لَكَ الْحَمْدُ أَنْ بَعَثْتَنِي مِنْ مَرْقَدِي وَ لَوْ شِئْتَ جَعَلْتَهُ سَرْمَداً حَمْداً دَائِماً لا يَنْقَطِعُ أَبَدا وَ لا يُحْصِي لَهُ الْخَلائِقُ عَدَدا اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ أَنْ خَلَقْتَ فَسَوَّيْتَ وَ قَدَّرْتَ وَ قَضَيْتَ وَ أَمَتَّ وَ أَحْيَيْتَ وَ أَمْرَضْتَ وَ شَفَيْتَ وَ عَافَيْتَ وَ أَبْلَيْتَ وَ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَيْتَ وَ عَلَى الْمُلْكِ احْتَوَيْتَ أَدْعُوكَ دُعَاءَ مَنْ ضَعُفَتْ وَسِيلَتُهُ وَ انْقَطَعَتْ حِيلَتُهُ وَ اقْتَرَبَ أَجَلُهُ وَ تَدَانَى فِي الدُّنْيَا أَمَلُهُ وَ اشْتَدَّتْ إِلَى رَحْمَتِكَ فَاقَتُهُ وَ عَظُمَتْ لِتَفْرِيطِهِ حَسْرَتُهُ وَ كَثُرَتْ زَلَّتُهُ وَ عَثْرَتُهُ وَ خَلُصَتْ لِوَجْهِكَ تَوْبَتُهُ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِيِّينَ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ وَ ارْزُقْنِي شَفَاعَةَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ لا تَحْرِمْنِي صُحْبَتَهُ إِنَّكَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ اللَّهُمَّ اقْضِ لِي فِي الْأَرْبَعَاءِ أَرْبَعا اجْعَلْ قُوَّتِي فِي طَاعَتِكَ وَ نَشَاطِي فِي عِبَادَتِكَ وَ رَغْبَتِي فِي ثَوَابِكَ وَ زُهْدِي فِيمَا يُوجِبُ لِي أَلِيمَ عِقَابِكَ إِنَّكَ لَطِيفٌ لِمَا تَشَاءُ (مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، دعاهای ایام هفته)
- ↑ السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَوْلِيَاءَ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا حُجَجَ اللَّهِ السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا نُورَ اللَّهِ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ السَّلامُ عَلَيْكُمْ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ عَلَى آلِ بَيْتِكُمْ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ بِأَبِي أَنْتُمْ وَ أُمِّي لَقَدْ عَبَدْتُمُ اللَّهَ مُخْلِصِينَ وَ جَاهَدْتُمْ فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ حَتَّى أَتَاكُمُ الْيَقِينُ فَلَعَنَ اللَّهُ أَعْدَاءَكُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ أَجْمَعِينَ وَ أَنَا أَبْرَأُ إِلَى اللَّهِ وَ إِلَيْكُمْ مِنْهُمْ يَا مَوْلايَ يَا أَبَا إِبْرَاهِيمَ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ يَا مَوْلايَ يَا أَبَا الْحَسَنِ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى يَا مَوْلايَ يَا أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ يَا مَوْلايَ يَا أَبَا الْحَسَنِ عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ أَنَا مَوْلًى لَكُمْ مُؤْمِنٌ بِسِرِّكُمْ وَ جَهْرِكُمْ مُتَضَيِّفٌ بِكُمْ فِي يَوْمِكُمْ هَذَا وَ هُوَ يَوْمُ الْأَرْبِعَاءِ وَ مُسْتَجِيرٌ بِكُمْ فَأَضِيفُونِي وَ أَجِيرُونِي بِآلِ بَيْتِكُمُ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ(مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی؛ زیارات).
- ↑ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ سُبْحَانَ مَنْ تُسَبِّحُ لَهُ الْأَنْعَامُ بِأَصْوَاتِهَا يَقُولُونَ سُبُّوحاً قُدُّوساً سُبْحَانَ الْمَلِكِ الْحَقِّ الْمُبِينِ سُبْحَانَ مَنْ تُسَبِّحُ لَهُ الْبِحَارُ بِأَمْوَاجِهَا سُبْحَانَكَ رَبَّنَا وَ بِحَمْدِكَ سُبْحَانَ مَنْ تُسَبِّحُ لَهُ مَلَائِكَةُ السَّمَاوَاتِ بِأَصْوَاتِهَا سُبْحَانَ اللَّهِ الْمَحْمُودِ فِي كُلِّ مَقَالَةٍ سُبْحَانَ الَّذِي يُسَبِّحُ لَهُ الْكُرْسِيُّ وَ مَا حَوْلَهُ وَ مَا تَحْتَهُ سُبْحَانَ الْمَلِكِ الْجَبَّارِ الَّذِي مَلَأَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ الْأَرَضِينَ السَّبْعِ سُبْحَانَ اللَّهِ بِعَدَدِ مَا سَبَّحَهُ الْمُسَبِّحُونَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِعَدَدِ مَا حَمِدَهُ الْحَامِدُونَ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بِعَدَدِ مَا هَلَّلَهُ الْمُهَلِّلُونَ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ بِعَدَدِ مَا كَبَّرَهُ الْمُكَبِّرُونَ وَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ بِعَدَدِ مَا اسْتَغْفَرَهُ الْمُسْتَغْفِرُونَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ بِعَدَدِ مَا قَالَهُ الْقَائِلُونَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ مَا صَلَّى عَلَيْهِ الْمُصَلُّونَ سُبْحَانَكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ تُسَبِّحُ لَكَ الدَّوَابُّ فِي مَرَاعِيهَا وَ الْوُحُوشُ فِي مَظَانِّهَا وَ السِّبَاعُ فِي فَلَوَاتِهَا وَ الطَّيْرُ فِي وُكُورِهَا سُبْحَانَكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ تُسَبِّحُ لَكَ الْبِحَارُ بِأَمْوَاجِهَا وَ الْحِيتَانُ فِي مِيَاهِهَا وَ الْمِيَاهُ عَلَى مَجَارِيهَا وَ الْهَوَامُّ فِي أَمَاكِنِهَا سُبْحَانَكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْجَوَادُ الَّذِي لَا يَبْخَلُ الْغَنِيُّ الَّذِي لَا يَعْدِمُ الْجَدِيدُ الَّذِي لَا يَبْلَى الْحَمْدُ لِلَّهِ الْبَاقِي الَّذِي تَسَرْبَلَ بِالْبَقَاءِ الدَّائِمِ الَّذِي لَا يَفْنَى الْعَزِيزِ الَّذِي لَا يَذِلُّ الْمَلِكِ الَّذِي لَا يَزُولُ سُبْحَانَكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْقَائِمُ الَّذِي لَا يَعْيَا الدَّائِمُ الَّذِي لَا يَبِيدُ الْعَلِيمُ الَّذِي لَا يَرْتَابُ الْبَصِيرُ الَّذِي لَا يَضِلُّ الْحَلِيمُ الَّذِي لَا يَجْهَلُ سُبْحَانَكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْحَكِيمُ الَّذِي لَا يَحِيفُ الرَّقِيبُ الَّذِي لَا يَسْهُو الْمُحِيطُ الَّذِي لَا يَلْهُو الشَّاهِدُ الَّذِي لَا يَغِيبُ سُبْحَانَكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْقَوِيُّ الَّذِي لَا يُرَامُ الْعَزِيزُ الَّذِي لَا يُضَامُ السُّلْطَانُ الَّذِي لَا يُغْلَبُ الْمُدْرِكُ الَّذِي لَا يُدْرَكُ الطَّالِبُ الَّذِي لَا يَعْجِزُ.(البلد الامین، کفعمی، ذکر تسابیح الایام.)
- ↑ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ أُعِيذُ نَفْسِي بِالْأَحَدِ الصَّمَدِ (مِنْ شَرِّ النَّفَّاثاتِ فِي الْعُقَدِ) وَ مِنْ شَرِّ ابْنِ قِتْرَةَ وَ مَا وَلَدَ أَسْتَعِيذُ بِاللَّهِ الْوَاحِدِ الْأَعْلَى مِنْ شَرِّ مَا رَأَتْ عَيْنِي وَ مَا لَمْ تَرَهُ أَسْتَعِيذُ بِاللَّهِ الْوَاحِدِ الْفَرْدِ الْكَبِيرِ الْأَعْلَى مِنْ شَرِّ مَنْ أَرَادَنِي بِأَمْرٍ عَسِيرٍ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنِي فِي جِوَارِكَ وَ حِصْنِكَ الْحَصِينِ الْعَزِيزِ الْجَبَّارِ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ الْقَهَّارِ السَّلَامِ الْمُؤْمِنِ الْمُهَيْمِنِ الْغَفَّارِ (عَالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهَادَةِ الْكَبِيرِ الْمُتَعَالِ) هُوَ اللَّهُ هُوَ اللَّهُ هُوَ اللَّهُ لَا شَرِيكَ لَهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ كَثِيراً
منابع
- دینوری، احمد بن داوود، الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال‌الدین شیال، قم: منشورات رضی، ۱۳۶۸ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، کتاب الخصال، قم، چاپ علی‌اکبر غفاری، ۱۳۶۲ش.
- عطاردی، عزیزالله، گوهر خاندان امامت یا زندگی‌نامه سیده نفیسه، انتشارات عطارد، پاییز ۷۳ش.