آدم بن محمد قلانسی

آدم بن محمد قَلانَسی بلخی

اطلاعات فردی
تولد	قرن سوم هجری قمری
محل زندگی	بلخ
مذهب	شیعه
اطلاعات حدیثی
راویان از او	محمد بن عمر کشی • محمد بن مسعود عیاشی
اعتبار	اختلافی
موضوع روایات	علم امام • امام زمان(عج) • سلمان فارسی

آدم بن محمد قَلانَسی بلخی از راویان شیعه در قرن سوم هجری قمری است. او از مشایخ محمد بن عمر کشی بود و محمد بن مسعود عیاشی نیز از او حدیث نقل کرده است. قلانسی بلخی به‌واسطه علی بن حسن بن هارون دَقّاق، علی بن محمد قمی و محمد بن شاذان بن نعیم از امام صادق(ع)، امام رضا(ع)، امام حسن عسکری(ع) و امام مهدی(عج) روایت کرده است.

مشخصات فردی

آدم بن محمد در سده سوم قمری در بلخ به‌دنیا آمد. شهرت قلانسی از آن رو است که مدتی به فروش قَلَنْسُوَه (نوعی کلاه) اشتغال داشته است. ابن‌حجر عَسقَلانی (۷۷۳–۸۵۲ق)، تاریخ‌نویس و عالم سنی، در کتاب لسان المیزان، کنیه قلانسی را ابومحمد ذکر کرده است.

راویان مشابه

در کتاب‌های رجالی راویانی که در نام شبیه آدم بن محمد قلانسی هستند نیز ذکر شده‌اند. شیخ طوسی (۳۸۵-۴۶۰ق) در کتاب رجال خود، فردی را ‌به‌نام علی بن محمد قلانسی، جزء اصحاب امام جواد(ع) ذکر کرده و شیخ کلینی دو روایت از او آورده است.

همچنین کلینی از شخصی به نام جعفر قلانسی یک روایت از امام صادق(ع) نقل کرده است. در اثبات الوصیة نیز یک حدیث به‌واسطه جعفر بن محمد قلانسی از امام حسن عسکری(ع) ثبت شده است. محمدباقر بهبهانی در حاشیه کتاب منهج المقال، اثر محمد بن علی استرابادی ، جعفر بن محمد قلانسی را از اصحاب امام حسن عسکری(ع) شمرده است.

اعتبار

شیخ طوسی، آدم بن محمد قلانسی را در شمار افرادی آورده که از هیچ امامی، مستقیما روایت نکرده و نوشته: «گفته شده او معتقد به تفویض است»؛ ولی منبع آن را ذکر نکرده است. در برابر، به گفته عبدالله مامقانی رجالی معاصر (۱۲۵۲ـ۱۳۱۱ش)، روایت و اعتماد دو عالم معروف شیعه، کشی و عیاشی، نسبت به قلانسی، اعتبار او را نشان می‌دهد و اتهام عقیده به تفویض، مجهول و بی‌اثر است.

محمد بن مسعود عیاشی (درگذشت:۳۲۰ق)، عالم شیعه، ۳ روایت از قلانسی بلخی و شاگردش محمد بن عمر کشی (درگذشت:حدود ۳۴۰ق)، محدث و رجالی شیعه، از او ۶ روایت نقل کرده‌اند.

روایات

احادیثی که از آدم بن محمد قلانسی روایت شده عبارتند از:

• از امام صادق(ع). محمد بن عمر کشی از قلانسی بلخی و او از طریق علی بن حسن بن هارون دقاق نیشابوری یک روایت درباره سلمان فارسی نقل کرده است.
• از امام رضا(ع). در کتاب رجال کشی، محمد بن عمر کشی ۵ روایت از آدم بن محمد نقل کرده است. این موارد از طریق علی بن حسن دقاق، علی بن محمد قمی و محمد بن شاذان بن نعیم نقل شده است. موضوع این گزاره‌ها، بدگویی یا تعریف یونس بن عبدالرحمن، علم امام و تفسیر آیه به ظهور آخرین امام است.
• از امام حسن عسکری(ع). شیخ صدوق در کتاب کمال‌ الدین یک روایت از امام عسکری(ع) در بیان ولادت و امامت امام زمان(عج) به‌واسطه مظفر بن جعفر بن مظفر علوی سمرقندی نقل کرده که در راویان آن، محمد بن مسعود عیاشی از آدم بن محمد بلخی و وی از علی بن حسن بن هارون دقاق شنیده است.
• از حضرت مهدی(عج). هم‌چنین در کتاب کمال‌الدین شیخ صدوق، یک روایت و یک توقیع از امام مهدی(ع) با همان راویان بالا آورده شده است. این دو حدیث‌ درباره عطسه و نشانه امان از مرگ و پرهیز از بردن نام حضرت مهدی در محافل عمومی است.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله: دایره المعارف بزرگ اسلامی