احمد بن علی نجاشی
| مشهورترین رجالشناس شیعه | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | احمد بن على بن احمد نجّاشى اسدی |
| لقب | نجّاشی، اسدی و صیرفی |
| نسب | عبدالله بن نجاشی، والی اهواز در زمان امام صادق(ع) |
| تاریخ تولد | صفر سال ۳۷۲ق |
| محل زندگی | بغداد و کوفه |
| تاریخ وفات | جمادی الاولی سال ۴۵۰ق یا ۴۶۳ق |
| شهر وفات | مطیرآباد (اطراف سامرا) |
| خویشاوندان سرشناس | عبدالله بن نجاشی |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | شیخ مفید، تلعکبری، ابننوح سیرافی، حسین بن عبیدالله، ابنعبدون، ابنجندی |
| شاگردان | ابوصمصام و علی بن احمد (فرزند نجاشی) |
| اجازه روایت از | شیخ مفید، حسین بن عبیدالله غضائری، سید مرتضی و ابنشاذان قمی |
احمد بن علی نَجاشی (۳۷۲ق-۴۵۰ق یا ۴۶۳ق) مشهورترین رجالی شیعه و نویسنده کتاب فهرست اسماء مصنفی الشیعة، معروف به «رجال نجاشی» است. او، عالمترین رجالشناس شیعه دانسته شده، و در منابع رجالی با عناوین ثقه، راستگو و مورداعتماد شناخته میشود.
گفته شده که نجاشی، از ۳۰ تا ۵۰ محدث، حدیث نقل کرده است؛ از جمله از شیخ مفید و ابنغضائری. او پنج نفر از اینان را صریحاً ثقه خوانده است.
نجاشی، کتابهای متعددی را نزد عالمان زمانش به شیوه قرائت حدیث (یکی از شیوه های تحمل حدیث) قرائت کرده و اجازه نقل آنها را نیز گرفته است. محدثانی از جمله ابوصمصام و علی بن احمد (فرزندش)، از او حدیث نقل کردهاند. همچنین، او دارای پنج تالیف بوده و برخی کتابها را نیز نسخهبرداری کرده است.
شخصیتشناسی و جایگاه
احمد بن على بن احمد، یا احمد بن عباس نجّاشى اسدی[۱] صیرفى[۲] نویسنده کتاب «فهرست اسماء مصنفی الشیعة (کتاب)|فهرست اسماء مصنفی الشیعة» معروف به رجال نجاشی است. نجاشی، به «ابنالکوفی» نیز شناخته میشود[۳] و نزد اهلسنت به «ابنالنجاشی» معروف است.[۴] به گفته نجاشی، جدّ هشتم او، عبدالله بن نجاشی، در دوران امام صادق(ع) و خلافت منصور دوانیقی، والی اهواز بود، و امام صادق(ع)، رسالة الاهوازیه را در جواب نامه او نوشت.[۵]
گفته شده در صفر سال ۳۷۲ق متولد و در جمادی الاولی سال ۴۵۰ قمری[۶] در مطیرآباد (روستایی در اطراف سامرا)[۷] از دنیا رفت. محل زندگی او، بغداد[۸] یا کوفه[۹] ذکر شده است.
اعتبار و وثاقت
نجاشی در منابع رجالی با عناوین «ثقه» (بهفارسی: مورداعتماد)،[۱۰] «فاضل جلیلالقدر»[۱۱] «اضبط الجماعة» (دقیقتر در نقل روایت)،[۱۲] «مورد اعتماد عالمان»،[۱۳] «راستگو نزد موافق و مخالف»[۱۴] و «عالم نقّاد بصیر»[۱۵] توصیف شده است. همچنین عالمترین[۱۶] و مشهورترین رجالی شیعه[۱۷] دانسته شده است.
به گفته سید محمدمهدی بحرالعلوم (۱۱۵۵-۱۲۱۲ق)، نجاشی از ارکان جرح و تعدیل است.[۱۸] برخی از رجالیان شیعه، مانند شهید ثانی و بحرالعلوم، در مواردی که بین قول نجاشی و شیخ طوسی در جرح و تعدیل راویان اختلاف وجود داشته، سخن نجاشی را پذیرفتهاند.[۱۹]
اساتید و شاگردان
بحرالعلوم در الفوائد الرجالیة، گفته که نجاشی از ۳۰ محدث روایت کرده،[۲۰] و همچنین گفته شده که این تعداد ۵۰ نفر بوده است.[۲۱] به گفته بحرالعلوم، نجاشی پنج تن از اساتیدش همچون شیخ مفید،[۲۲] تلعکبری،[۲۳] ابننوح سیرافی،[۲۴] ابوالفرج قنائی[۲۵] و حسن بن هیثم عجلی[۲۶] را صریحاً توثیق و بقیه آنها را مدح و تعظیم کرده است.[۲۷] نجاشی، بیشترین روایت را از شیخ مفید، حسین بن عبیدالله، ابنعبدون، ابنجندی، ابننوح سیرافی و ابوالفرج قنائی نقل کرده است.[۲۸]
به گفته نجاشی، او برخی کتابها را نزد عالمان معاصرش به شیوه قرائت حدیث (یکی از شیوه های تحمل حدیث)، قرائت کرده،[۲۹] و همچنین تعدادی از کتابهای شیخ صدوق را نزد پدرش (علی بن احمد نجاشی)[۳۰] و اکثر کتابهای ابنقولویه را نزد شیخ مفید و حسین بن عبیدالله غضائری قرائت کرده است.[۳۱]
به گفته سید محمدباقر خوانساری در روضات الجنات، نجاشی بیشتر کتابها را نزد سید مرتضی قرائت کرده است.[۳۲] بر اساس گزارش نجاشی، برخی از بزرگان به وی اجازه نقل همه یا بعضی از کتابهایشان را دادهاند؛ از جمله ابنغضائری،[۳۳] ابنشاذان قمی،[۳۴] محمد بن علی بن أبیقرة،[۳۵] أبوعبدالله بن خمری[۳۶] و ابوشجاع ارجانی.[۳۷]
گفته شده که ابوصمصام (ذوالفقار بن معبد)[۳۸] و علی بن احمد (فرزند نجاشی)[۳۹] شاگرد نجاشی بودند و از وی روایت نقل کردهاند، و همچنین بحرالعلوم معتقد است که نجاشی از اساتید شیخ طوسی بوده؛[۴۰] در حالی که محمدتقی شوشتری آن را نپذیرفته است.[۴۱]
آثار و تألیفات
به گفته نجاشی، او پنج تالیف داشته[۴۲] که از بین این کتابها، فقط کتاب رجال او چاپ شده است.[۴۳]
- فهرست اسماء مصنفی الشیعه، معروف به رجال نجاشی، مشهورترین اثر نجاشی است. نجاشی خود تصریح کرده که این کتاب را در پاسخ به طعنه اهلسنت که اعتقاد داشتند شیعیان نویسندهای ندارند نوشته، و اطلاعات بسیاری از نویسندگان شیعه را جمعآوری و بر اساس حروف الفبا تنظیم کرده است.[۴۴]
- الجمعة وما ورد فیها من الاعمال
- الکوفة وما فیها من الآثار والفضائل
- انساب بنی نضر بن قعین وأیامهم وأشعارهم
- مختصر الأنوار ومواضع النجوم التی سمتها العرب.[۴۵]
آقابزرگ تهرانی، در فهرست آثار او، کتاب تفسیر را هم برای او ذکر کرده است.[۴۶] به گفته نجاشی، وی برخی از کتابها را نسخهبرداری کرده است؛ از جمله «کتاب الحج» نوشته علی بن عبدالله میمونی، محدث قرن پنجم قمری،[۴۷] و «کتاب مسند أبی نؤاس وحجى وأشعب وبهلول وجعیفران وما رووا من الحدیث»، نوشته ابوشجاع ارجانی.[۴۸]
پانویس
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۷۶ش، ص۱۰۱.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، مطبعة المرتضویة، ج۱، ص۶۹.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۱، ص۱۷۲.
- ↑ ذهبی، سیر اعلامالنبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۱۷، ص۳۲۸.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۱۰۱.
- ↑ علامهحلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ۱۴۱۷ق، ص۷۳؛ شبیری زنجانی، «ابوالعباس نجاشی و عصر وی (۲)»، ص۲۵.
- ↑ بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۶، پانویس محمدصادق و حسین بحرالعلوم.
- ↑ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۵۲۳.
- ↑ بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۴۹.
- ↑ علامهحلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ۱۴۱۷ق، ص۷۲؛ بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۵.
- ↑ میرداماد، الرواشح السماویة فی شرح احادیث الامامیة، ۱۳۸۰ش، ص۱۲۷.
- ↑ شهید ثانى، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۴۶۷.
- ↑ بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۵ و ۴۶؛ جزایری، حاوی الاقوال فی معرفة الرجال، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۴۳۸.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۳۶۲ش، ج۹۱، ص۳۲.
- ↑ محدثنوری، خاتمة مستدرك الوسائل، ۱۴۲۹ق، ج۳، ص۱۴۶.
- ↑ بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۵؛ محدث نوری، خاتمة مستدرك الوسائل، ۱۴۲۹ق، ج۳، ص۱۴۶.
- ↑ شبیری زنجانی، «ابوالعباس نجاشی و عصر وی»، ص۱۱.
- ↑ بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۵ و ۴۶.
- ↑ شهید ثانى، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۴۶۷؛ بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۴۶.
- ↑ بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۵۰-۸۵.
- ↑ ملکیان، «مقدمه»، ص۳۳-۳۹.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۷۶ش، ص۳۹۹.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۷۶ش، ص۴۳۹.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۷۶ش، ص۸۶.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۷۶ش، ص۳۹۸.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۷۶ش، ص۶۵.
- ↑ بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۸۴-۸۵.
- ↑ بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۸۶.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۷۶ش، ص۳۱ و ۴۸ و ۶۳ و ۶۸ و ۷۵ و ۱۴۵ و ۲۹۷ و ۳۱۰ و ۴۵۱.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۹۲.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۷۶ش، ص۱۲۴.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، ۱۳۴۹ش، ج۱، ص۶۳.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۷۱.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۸۸.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۹۸.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۶۸.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۱۰.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ۱۳۴۹ش، ج۱، ص۶۳.
- ↑ صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص۱۲۴.
- ↑ بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۸.
- ↑ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۵۲۰.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۱۰۱.
- ↑ ملکیان، «مقدمه»، ص۴۵.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۷۶ش، ص۳.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۱۰۱.
- ↑ آقابزرگ، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۳۱۷.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۷۶ش، ص۲۶۸.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۷۶ش، ص۳۱۰.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۰۳ق.
- بحرالعلوم، سید محمدمهدی، الفوائد الرجالیه، قم، مکتبة الصادق(ع)، ۱۳۶۳ش.
- جزایری، عبدالنبی، حاوی الاقوال فی معرفة الرجال، قم، ریاض الناصری، ۱۴۱۸ق.
- خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات، قم، اسماعیلیان، ۱۳۴۹ش.
- ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بیروت، موسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق.
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام: قاموس تراجم لأشهر الرجال والنساء من العرب والمستعربین والمستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۹م.
- شبیری زنجانی، سید موسی، «ابوالعباس نجاشی و عصر وی»، مجله نور علم، شماره ۱۱، مرداد ۱۳۶۴ش.
- شبیری زنجانی، سید موسی، «ابوالعباس نجاشی و عصر وی (۲)»، مجله نور علم، شماره ۱۲، مرداد ۱۳۶۴ش.
- شهید ثانى، زینالدین بن على، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، تحقیق گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلامى، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۸ش.
- صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، شیراز، مرکز حافظشناسی، ۱۴۱۷ق.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، مطبعة المرتضویة، بیتا.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الأئمة الأطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.
- محدث نوری، حسین، خاتمة مستدرك الوسائل، تحقیق مؤسسة آل البيت(ع) لإحياء التراث، قم، مؤسسة آل البيت(ع) لإحياء التراث، چاپ اول، ۱۴۲۹ق.
- ملکیان، محمدباقر، «مقدمه»، رجال النجاشی، تالیف احمد بن علی نجاشی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۴ش.
- میرداماد، محمدباقر، الرواشح السماویة فی شرح احادیث الامامیة، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۰ش.
- نجاشی، احمد بن على، رجال النجاشی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۶ش.
- نجاشی، احمد بن على، رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ ششم، ۱۳۶۵ش.
پیوند به بیرون
- «بازپژوهی حیات علمی ابو العباس نجاشی و بررسی وثاقت وی»، نوشته سعید طاوسی مسرور و رسول جعفریان.