روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات (کتاب)

مقاله قابل قبول
رده ناقص
عدم رعایت شیوه‌نامه ارجاع
شناسه ناقص
نیازمند خلاصه‌سازی
از ویکی شیعه
روضات الجنات
اطلاعات کتاب
نویسندهسید محمدباقر خوانساری
موضوعدایرة المعارف اعلام
زبانعربی
مجموعه۸ جلد
اطلاعات نشر
ناشرمکتبة اسماعیلیان
نسخه الکترونیکیhttps://lib.eshia.ir/10983


رَوضاتُ الجَنّات فی اَحوالِ العُلماء و السادات کتابی در شرح حال بزرگان و به‌ویژه علمای شیعه، نوشته سید محمدباقر خوانساری به زبان عربی. کتاب شامل معرفی علما، فلاسفه، عرفا، ادبای گذشته تا زمان نویسنده و همه مشاهیر و اعلام در هر صنفی بوده و ترتیب آن برحسب حروف الفبا در حروف اول و دوم نام افراد است. دسته‌بندی کلی کتاب به دو بخش فقهای شیعه و اعلام غیر از فقهای شیعه (شامل علمای غیرفقیه از هر دو فرقه شیعه و سنی) است. ذیل هر نامی، نام، نسب، کتابها و نیز جرح و تعدیل و توثیقات وی ذکر شده است. بر این اساس کتاب روضات از نام ابراهیم بن محمد سعید بن هلال ثقفی (در ابتدای جلد اول) آغاز و به یوسف بن عبدالله (در پایان جلد هشتم) ختم می‌شود.

درباره مؤلف

نسب سید محمدباقر خوانساری به خاندان روضاتی می‌رسد. تحصیلات خود را در خوانسار، نزد جدش جعفر بن حسین خوانساری آغاز کرد و در اصفهان از محضر سید محمد باقر شفتی و در کربلا از سید ابراهیم موسوی قزوینی کسب دانش کرد. او از پدر و برخی بزرگان و استادانش اجازه روایت و اجتهاد گرفت.

مهمترین اثر وی روضات الجنات است که به سبب نگارش آن به صاحب روضات معروف گردید.

شریعت اصفهانی، ابوتراب خوانساری و سید محمد کاظم طباطبائی یزدی از مهمترین شاگردان او به شمار می‌آیند و از برجسته‌ترین فرزندان او می‌توان به میرزا محمد مسیح و میرزا احمد اشاره کرد.

خوانساری در ۱۳۱۳ق در اصفهان درگذشت و در تخت فولاد به خاک سپرده شد.

موضوع کتاب

علم تاریخ در اسلام شاخه‌های بسیاری دارد از جمله شامل مغازی(جنگ‌ها)، سیره‌ها، علم رجال، الملل و النحل و.. است. عالمان نیز در این زمنیه‌ها تألیفات گوناگونی دارند، بعضی شرح‌حال روات (راویان) را جمع کرده‌اند و بعضی ادبا و... ولی نادرند کسانی که در یک کتاب جامع، بین همه این طبقات جمع کرده باشند از جمله کتاب وفیات الاعیان اثر ابن خَلِّکان، الوافی بالوفیات نوشته صَفَدی و نیز روضات الجنات سید خوانساری است.[۱]

موضوع و محتوا

موضوع کتاب شرح حال و معرفی علما، حکما، عرفا، ادبای گذشته و همه مشاهیر و اعلام شیعه و سنی تا زمان نویسنده است. کتاب برحسب حروف الفبا در حروف اول و دوم نام افراد، مبوب و مرتب شده و بیشتر ابواب شامل ۲۸ قسمت است.[۲]

مطالب کتاب در دو بخش کلی دسته‌بندی شده است: فقهای شیعه و اعلام غیر از فقهای شیعه (شامل علمای غیرفقیه از هر دو فرقه شیعه و سنی). مثلاً اسامی فقهای شیعه که نام آنان با همزه شروع شده، اسامی حکمایی که نامشان با همزه شروع شده، اسامی دیگر فضلای شیعه و سنی که نامشان با همزه شروع شده، اسامی ادبا و ... .

غالبا ذیل هر نام، نام، نسب، آثار و نیز جرح و تعدیل و توثیقی ذکر شده است.

این کتاب فهرست اعلام نیز دارد.

انگیزه تألیف

مؤلف می‌گوید ۳۰ سال عمر خود را روی این کتاب گذاشته تا بتواند درباره شرح حال صاحبان تصنیف، این اطلاعات را در ۸ جلد ارائه نماید.

نگارش کتاب در ۲ ذی‌الحجه ۱۲۸۶ق به پایان رسیده است.[۴] مؤلف می‌نویسد: به مناسبت شرح حال هر بزرگی در خصوص عقیده و مسلکی که داشته بحث دقیقی به عمل آورده و مسائل بسیاری را بر خلاف سایر کتب تراجم در مورد شهرها بیان کرده است.

شروح و تعلیقات

  • نفحات الروضات این کتاب تلخیص و مختصر روضات الجنات و تألیف محمدباقر الفت اصفهانی آن را نوشته است. نفحات الروضات در مکتب القرآن تهران در ۱۴۱۳ق، به تحقیق و تعلیق سید احمد روضاتی منتشر شده است.
  • کلمات علی ساحل البحر أو حواشی الروضات این کتاب حاشیه ای بر روضات نوشت. محمدباقر الفت اصفهانی است و در مکتب القرآن تهران در ۱۴۱۳ق، به تحقیق و تعلیق سید احمد روضاتی منتشر شده است.
  • اغلاط الروضات تعلیقه‌ای است بر روضات الجنات. این کتاب تقریر دروس شیخ محمدرضا نجفی اصفهانی مسجدشاهی است و به سعی عبدالحجه بلاغی نگاشته شده که در چاپخانه مظاهری قم، در جمادی الثانی ۱۳۶۸ق به چاپ رسیده است.

جستار های وابسته

پانویس

  1. دایرةالمعارف تشیع، ج۷، ص۳۱۷.
  2. خوانساری، روضات الجنات، ج۱، بخش۱، ص۳.
  3. خوانساری، روضات الجنات، ج۱، بخش۱، ص۴.
  4. خوانساری، روضات الجنات، ج۱، بخش۱، ص۳.

یادداشت

  1. أبو اسحق إبراهيم بن محمّد سعيد بن هلال بن عاصم بن سعيد بن مسعود الثقفىّ‌ الإصفهانىّ نویسنده الغارات (کتاب) و اصالتاً کوفی است و سعیدبن مسعود که جد اوست برادر عموی مختار بن ابی عبیده ثقفی است.
  2. ابو عمر يوسف بن عبد اللّه بن محمد بن عبد البر القرطبى الاندلسى معروف به ابن عبد البر نویسنده كتاب «الإستيعاب» فى بيان ترجمة الآل و الأصحاب، دارای مقامی والای علمی و اجتماعی و سنی متعصب و اشعری مذهب بوده است.

منابع

  • امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۱ ق.
  • میرزا محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، انتشارات خیام

پیوند به بیرون