سید صادق روحانی قمی
| فقیه و عالم شیعه • سرسلسله خاندان روحانی | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | روحانی قمی |
| تاریخ تولد | ۱۲۵۵ق |
| تاریخ وفات | ۵ ربیع‌الاول سال ۱۳۳۸ق |
| محل دفن | قبرستان شیخان |
| شهر وفات | قم |
| خویشاوندان سرشناس | سید محمدصادق روحانی (نوه) • سید مهدی روحانی (نوه) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | شیخ محمدتقی اصفهانی • شیخ محمدحسن نجفی |
| شاگردان | شیخ حسن فاضل • شیخ محمد کبیر قمی • شیخ ابوالقاسم صغیر قمی • محمدعلی حائری قمی |
| محل تحصیل | قم • اصفهان • نجف • سامرا |
| تألیفات | شرح کتاب الزکاة از محموعه شرائع الاسلام |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مخالفت با مشروطه |
| اجتماعی | ساخت مسجد و مدرسه • حل و فصل دعاوی مردم |
سید صادق روحانی قمی (۱۲۵۵-۱۳۳۸ق) یا سید صادق قمی از عالمان و مجتهدان قرن سیزدهم و چهاردهم قمری و پایه‌گذار خاندان روحانی در قم. او تحصیلات حوزوی خود را در حوزه‌های قم، اصفهان، نجف و سامرا گذراند و از شاگردان شیخ انصاری و میرزای شیرازی بود. روحانی پس از بازگشت به قم سال‌ها مرجع امور دینی و محل حل و فصل دعاوی مردم بود و به اقامه جماعت و تدریس اشتغال داشت. مسجد و مدرسه حاج سید صادق در قم از یادگارهای به‌جامانده از اوست. فرزندان و نوادگان او از اهل علم و مراجع تقلید قم به‌شمار می‌روند که می‌توان به سید محمد روحانی، سید محمدصادق روحانی و سید مهدی روحانی اشاره کرد. سید صادق روحانی در سال ۱۳۳۸ق درگذشت و در قبرستان شیخان قم مدفون است.
جایگاه سید صادق روحانی
سید صادق روحانی قمی از عالمان دینی قم در قرن سیزدهم و چهاردهم قمری است که سرسلسله خاندان روحانی[۱] و مؤسس مسجد و مدرسه سید صادق در قم بوده است.[۲] فرزندان و نوادگان او همه در زمره عالمان، مراجع تقلید و شخصیت‌های شناخته‌شده قم بودند.[۳] او به‌مدت چهل سال تصدی امور دینی مردم قم را بر عهده داشت و قمی‌ها به وی ارادت فراوان داشتند[۴] تا جایی که در بسیاری از وقف‌نامه‌ها و مصالحه‌نامه‌ها مهر و امضای سید صادق روحانی دیده می‌شود.[۵]
زندگی‌نامه
سید صادق قمی در سال ۱۲۵۵ق در قم متولد شد.[۶] پدرش میرزا زین‌العابدین از اهل علم بود[۷] و در وادی‌السلام نجف مدفون است.[۸]
ازدواج و فرزندان
سید صادق روحانی دو همسر داشت. یکی از لبنان که دخترعموی سید محسن امین‌عاملی صاحب کتاب اعیان الشیعه بود و دیگر همسرش هم از نوادگان میرزای قمی شمرده می‌شد.[۹] از مجموع دو عیال، صاحب ۵ فرزند پسر و ۸ دختر شد که سید محمود و سید ابوالحسن، فرزندان خانم عرب بودند و سید ابوالقاسم، سید فخرالدین و سید احمد از مادر قمی متولد شدند.[۱۰]
از دامادهای او هم می‌توان به محمدعلی شاه‌آبادی، شیخ مهدی حرم‌پناهی، سید حسن برقعی و میرزا محمدقمی حجةالاسلامی اشاره کرد.[۱۱]
وفات
روحانی در ۵ ربیع‌الاول سال ۱۳۳۸ق از دنیا رفت و در قبرستان شیخان، دفن شد.[۱۲] [[پرونده:قبر سید صادق روحانی قمی.jpg|200px|بندانگشتی|سنگ مزار سید صادق روحانی قمی در قبرستان شیخان
تحصیلات حوزوی
سید صادق روحانی تا سن ۱۸ سالگی در قم مشغول تحصیل ادبیات و مقدمات علوم حوزوی بود و همراه با دوست و هم‌بحثش ملا غلامرضا قمی به اصفهان رفت و دو سال در حوزه اصفهان بود. وی سپس به تهران بازگشت و نزد آقا علی مدرس زنوزی به تحصیل حکمت و فلسفه پرداخت.[۱۳]
روحانی در سال ۱۲۷۹ق راهی نجف شد و در درس شیخ مرتضی انصاری به‌مدت دو سال شرکت کرد و در همان زمان به‌تصحیح کتاب رسائل انصاری پرداخت.[۱۴] او پس از درگذشت شیخ انصاری در دروس فقه و اصول میرزا محمدحسن شیرازی و میرزا حبیب‌الله رشتی حاضر شد[۱۵] و به اجتهاد رسید.[۱۶]
سید صادق روحانی پس از ۱۷ سال اقامت در نجف در سال ۱۲۹۶ق به سامرا رفت و به‌مدت دو سال هم از میرزای شیرازی در حوزه سامرا با مکتب فقهی و اصولی آنجا آشنا شد.[۱۷]
سید صادق روحانی در سال ۱۲۹۸ق به ایران و زادگاه خویش بازگشت و مورد توجه عموم مردم و عالمان شهر قم گرفت[۱۸] و چند تن از مجتهدان وقت قم مثل ملا محمدصادق قمی (۱۲۹۸ق) و سید جواد قمی (۱۳۰۳ق) او را از نظر علم و تقوا تأیید کردند.[۱۹]
شرح «کتاب الزکاة» از کتاب شرایع الاسلام اثر محقق حلی از جمله آثار تألیفی اوست.[۲۰]
شاگردان
از شاگردان سید صادق روحانی می‌توان شیخ حسن فاضل، شیخ محمد کبیر قمی، ملا علی‌اکبر قمی، شیخ ابوالقاسم صغیر قمی، محمدعلی حائری قمی، سید فخرالدین قمی و ابوالفضل زاهدی قمی را نام برد.[۲۱][۲۲]
خدمات اجتماعی و سیاسی
روحانی پس از وفات سید جواد قمی از عالمان و مجتهدان قم، وصی او گردید و مرجع مرافعات و حل و فصل دعاوی و رفع خصومات مردم بود و تمام عقود و اسناد به مهر و امضای او می‌رسید.[۲۳]
ساخت مسجد و مدرسه
سید صادق قمی در سال ۱۳۱۱ق اقدام به ساخت مسجد و مدرسه نزدیک خانه‌اش کرد و در سال ۱۳۱۳ق تمام شد.[۲۴] این مسجد و مدرسه در محله سلطان‌شریف[۲۵] به‌نام سید صادق بود و خودش در آن نماز جماعت و کلاس درس داشت.[۲۶] پس از خودش هم فرزندش سید محمود و سپس سید مهدی روحانی فرزند سید ابوالحسن و نوه سید صادق در مسجد امام جماعت بودند.[۲۷]
نامه سید صادق روحانی به ملا غلامرضا قمی درباره مشروطه:
«بر احدی از ارباب بصیرت و متدین به شریعت، مخفی و مستور نمانده که در مدت دو سال که کلمۀ مشئومۀ مشروطه تولید شد، چه مفاسد ظاهر و چه مهالک پدیدار گشت. جماعتی از حرّیت‌طلبان و طبیعی‌مذهبان، به‌عنوان ازدیاد ثروت... نزدیک بود که شریعت مقدسۀ محمدیه (علی مشرعها آلاف الصلوات و التحیه) و سلطنت اسلامیه (ادامها الله ربّ البریه) منهدم و مضمحل نمایند و قانون حریت را برای اعمال مقاصد فاسده و اغراض کاسدۀ خود که، منافی با دین منیف اسلام است، اجرا بدارند»[۲۸] |
سید محمدصادق روحانی نوه سید صادق، سال‌ها بعد آن را تعمیر کرد.[۲۹] این مسجد و مدرسه، هم‌اکنون به‌نام مسجد آقا و مدرسه امام صادق(ع) در خیابان چهارمردان قم مشهور است.[۳۰]
مخالفت با مشروطه
سید صادق روحانی از مخالفان مشروطه و از حامیان شیخ فضل‌الله نوری در این ماجرا بود.[۳۱] او در واقعه مشروطه و تأسیس مجلس شورای ملی و در ماجرای رویارویی مخالفان و طرفداران آن مجلس، با صدور اعلامیه‌ای در ۱۲۸۷ش، موافقت خود را با انحلال مجلس اعلام کرد و چند ماه بعد همراه با چند تن از عالمان قم در تلگرافی خطاب به شیخ فضل‌الله نوری از لغو مشروطه حمایت کرد.[۳۲]
پانویس
- ↑ سعیدی، خاندان روحانی، دانشنامه جهان اسلام، ج۲۰، ص۴۴۴.
- ↑ انصاری قمی، عالم ربانی «یادنامه آیت‌الله سید مهدی روحانی»، سایت تبیان.
- ↑ انصاری قمی، عالم ربانی «یادنامه آیت‌الله سید مهدی روحانی»، سایت تبیان.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۷۰۲.
- ↑ کشفی، حدیث نصر، ۱۳۹۷ش، ص۶۹.
- ↑ آشنایی با مرحوم آیت‌الله‌العظمی حاج سید صادق قمی، پایگاه اطلاع‌رسانی سید محمدصادق روحانی.
- ↑ سعیدی، خاندان روحانی، دانشنامه جهان اسلام، ج۲۰، ص۴۴۴.
- ↑ جعفریان، صد سالگی حوزه قم، ۱۴۰۱ش، ج۳، ص۱۲.
- ↑ کشفی، حدیث نصر، ۱۳۹۷ش، ص۷۸.
- ↑ کشفی، حدیث نصر، ۱۳۹۷ش، ص۷۹.
- ↑ کشفی، حدیث نصر، ۱۳۹۷ش، ص۷۹.
- ↑ کشفی، حدیث نصر، ۱۳۹۷ش، ص۷۵.
- ↑ انصاری قمی، عالم ربانی «یادنامه آیت‌الله سید مهدی روحانی»، سایت تبیان.
- ↑ آشنایی با مرحوم آیت‌الله‌العظمی حاج سید صادق قمی، پایگاه اطلاع‌رسانی سید محمدصادق روحانی.
- ↑ سعیدی، خاندان روحانی، دانشنامه جهان اسلام، ج۲۰، ص۴۴۴.
- ↑ انصاری قمی، عالم ربانی «یادنامه آیت‌الله سید مهدی روحانی»، سایت تبیان.
- ↑ انصاری قمی، عالم ربانی «یادنامه آیت‌الله سید مهدی روحانی»، سایت تبیان.
- ↑ کشفی، حدیث نصر، ۱۳۹۷ش، ص۷۹.
- ↑ آشنایی با مرحوم آیت‌الله‌العظمی حاج سید صادق قمی، پایگاه اطلاع‌رسانی سید محمدصادق روحانی.
- ↑ سعیدی، خاندان روحانی، دانشنامه جهان اسلام، ج۲۰، ص۴۴۴.
- ↑ کشفی، حدیث نصر، ۱۳۹۷ش، ص۶۹.
- ↑ آشنایی با مرحوم آیت‌الله‌العظمی حاج سید صادق قمی، پایگاه اطلاع‌رسانی سید محمدصادق روحانی.
- ↑ ستارگان حرم، ۱۳۷۷ش، ج۴، ص۲۶۰و۲۶۱..
- ↑ آشنایی با مرحوم آیت‌الله‌العظمی حاج سید صادق قمی، پایگاه اطلاع‌رسانی سید محمدصادق روحانی.
- ↑ قریشی کرین، قم از ابتدای دوره قاجاریه تا مشروطه، ۱۳۸۹ش، ص۲۳۲.
- ↑ کشفی، حدیث نصر، ۱۳۹۷ش، ص۶۹.
- ↑ سعیدی، خاندان روحانی، دانشنامه جهان اسلام، ج۲۰، ص۴۴۴.
- ↑ قریشی کرین، قم از ابتدای دوره قاجاریه تا مشروطه، ۱۳۸۹ش، ص۲۳۳.
- ↑ کشفی، حدیث نصر، ۱۳۹۷ش، ص۷۵.
- ↑ سعیدی، خاندان روحانی، دانشنامه جهان اسلام، ج۲۰، ص۴۴۴.
- ↑ قریشی کرین، قم از ابتدای دوره قاجاریه تا مشروطه، ۱۳۸۹ش، ص۲۳۳.
- ↑ سعیدی، خاندان روحانی، دانشنامه جهان اسلام، ج۲۰، ص۴۴۴.
منابع
- آشنایی با مرحوم آیت‌الله‌العظمی حاج سید صادق قمی، پایگاه اطلاع‌رسانی سید محمدصادق روحانی.
- انصاری قمی، عالم ربانی «یادنامه آیت‌الله سید مهدی روحانی»، سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۱۳۷۹ش.
- جعفریان، رسول، صد سالگی حوزه قم، قم، مورخ، ۱۴۰۱ش.
- حداد عادل، غلامعلی، فریده سعیدی، خاندان روحانی، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی.
- شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، انتشارات مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، چاپ سوم، ۱۳۹۲ش.
- قریشی کرین، حسن، قم از ابتدای دوره قاجاریه تا مشروطه، قم، زائر، ۱۳۸۹ش.
- کشفی، سید حسین، حدیث نصر «خاطرات فقیه مجاهد مرحوم آیت‌الله حاج‌آقا نصرالله شاه‌آبادی، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، ۱۳۹۷ش.
- گروهی از نویسندگان، ستارگان حرم، قم، زائر، ۱۳۷۷ش.