شطرنج: تفاوت میان نسخه‌ها
جز ←حکم فقهی |
جز ←حکم فقهی |
||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
نوشت: در صورتی که شطرنج به عنوان [[آلات قمار]]، شناخته نشود، بازی با آن بدون شرط بندی، حرام نیست.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۲۹.</ref> به باور وی و برخی [[فقیهان]] پس از او مانند [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] و [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]]، این بازی تنها در صورتی حرام است که ابزار قمار شمرده شود.<ref name=":0">[http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa11424 «حکم بازی با شطرنج چیست؟»]، سایت اسلام کوئست.</ref> | |||
بسیاری از فقها همچون [[آیت‌الله سیستانی]]، معتقدند بازی شطرنج جزو آلات قمار بوده و بی‌قید و شرط [[حرام]] است.<ref name=":0" /> [[شیخ انصاری]] نوشته است: بازی با [[نرد]]، حتی اگر ابزار قمار نباشد، حرام است؛ چرا که در برخی از روایات، به این جهت که کاری باطل است، از آن نهی شده است؛ نه به علت ابزار قمار بودن آن.<ref>شیخ انصاری، مکاسب محرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۳ - ۳۷۴.</ref> | بسیاری از فقها همچون [[آیت‌الله سیستانی]]، معتقدند بازی شطرنج جزو آلات قمار بوده و بی‌قید و شرط [[حرام]] است.<ref name=":0" /> [[شیخ انصاری]] نوشته است: بازی با [[نرد]]، حتی اگر ابزار قمار نباشد، حرام است؛ چرا که در برخی از روایات، به این جهت که کاری باطل است، از آن نهی شده است؛ نه به علت ابزار قمار بودن آن.<ref>شیخ انصاری، مکاسب محرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۳ - ۳۷۴.</ref> | ||
نسخهٔ ۴ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۱۴
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
شَطْرَنج، بازی فکری دو نفره‌ای که در فقه، درباره حکم آن بحث می‌شود. این بازی از قرن بیستم میلادی، در زمره رشته‌های ورزشی قرار گرفته است. در کتاب‌های فقهی، از شطرنج در بخش مکاسب محرمه (تجارت‌های حرام)، بحث می‌شود. روایات، شطرنج را قمار و کاری باطل شمرده و از آن نهی کردهاند؛ از این‌رو بسیاری از فقیهان، این بازی را حرام دانسته‌اند؛ اما به باور برخی همچون امام خمینی، اگر شطرنج به عنوان آلات قمار، شناخته نشود، بازی با آن بدون شر‌ط‌بندی، حرام نیست.
موضوع‌شناسی
شطرنج، بازی باستانی است که به گفته برخی در هندوستان و به گفته برخی دیگر در ایران پدیده آمده است.[۱] این بازی از قرن بیستم میلادی در زمره رشته‌های ورزشی قرار گرفته است. امروزه بیشتر کشورهای جهان (از جمله کشورهای اسلامی مصر، ایران، پاکستان، عربستان سعودی و ترکیه[۲]) عضو فدراسیون بین‌المللی شطرنج هستند.[۳] شطرنج ورزشی فکری و دو نفره است و شانزده مهره سفید و شانزده مهره سیاه دارد که میان دو طرف بازی تقسیم می‌شوند. بازی بر روی صفحه‌ای مربع‌شکل انجام می‌شود که به ۶۴ مربع کوچک مساوی سفید و سیاه، تقسیم شده است.[۴]
شطرنج در روایات
احادیث فراوانی درباره شطرنج وجود دارد.[۵] روایات، بازی شطرنج را گونه‌ای قمار و کاری باطل دانسته و از آن نهی کردهاند. به نقل از کلینی، امام صادق(ع) گفته است: شطرنج و نرد از مصادیق قمار هستند.[۶] طبق حدیث دیگری، پیامبر(ص) از بازی با شطرنج و نرد، نهی کرده است.[۷]
در برخی از روایات، عبارت‌های بسیار تندی درباره بازی شطرنج دیده می‌شود؛[۸] از جمله: بازی با شطرنج شرک است؛ سلام‌کردن به بازی‌کننده آن گناه کبیره و موجب خلود در جهنم است؛ دست‌زدن به آن مانند دست‌زدن به گوشت خوک است؛ جایگاه بازی‌کننده آن در جهنم است.[۹]
حکم فقهی
در گذشته، بازی شطرنج به منظور قمار و کسب درآمد انجام می‌شد؛ از این‌رو در کتاب‌های فقهی، از شطرنج در بخش مکاسب محرمه (تجارت‌های حرام)، زیر عنوان آلات قمار بحث شده است.[۱۰] فقیهان گذشته به‌جز شیخ صدوق که بنا بر احتیاط واجب آن را حرام اعلام کرده است، همه، بازی شطرنج را حرام دانسته‌اند.[۱۱]
در سال ۱۳۶۷ش، امام خمینی در پاسخ به استفتائی،
نوشت: در صورتی که شطرنج به عنوان آلات قمار، شناخته نشود، بازی با آن بدون شرط بندی، حرام نیست.[۱۲] به باور وی و برخی فقیهان پس از او مانند آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله مکارم شیرازی، این بازی تنها در صورتی حرام است که ابزار قمار شمرده شود.[۱۳]
بسیاری از فقها همچون آیت‌الله سیستانی، معتقدند بازی شطرنج جزو آلات قمار بوده و بی‌قید و شرط حرام است.[۱۳] شیخ انصاری نوشته است: بازی با نرد، حتی اگر ابزار قمار نباشد، حرام است؛ چرا که در برخی از روایات، به این جهت که کاری باطل است، از آن نهی شده است؛ نه به علت ابزار قمار بودن آن.[۱۴]
پانویس
منابع
- امام خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی‌تا.
- تاریخچه شطرنج، سایت اطلاع‌رسانی هیئت شطرنج استان اردبیل، دیده‌شده در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۶.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- رحمانی، محمد، «مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیة الله سید احمد خوانساری»، فقه اهل بیت، ش۱۷و۱۸، ۱۳۷۸ش.
- رمضانی، مهدی و احمد گلی، «تأملی بر دقایق بازی شطرنج در سبک آذربایجانی و عراقی»، شعرپژوهی، ش۳، ۱۳۹۳ش.
- شیخ انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- ↑ رمضانی و گلی، «تأملی بر دقایق بازی شطرنج در سبک آذربایجانی و عراقی»، ص۱۵۹.
- ↑ پایگاه فیده، اعضای فدراسیون شطرنج.
- ↑ تاریخچه شطرنج، سایت اطلاع‌رسانی هیئت شطرنج استان اردبیل.
- ↑ تاریخچه شطرنج، سایت اطلاع‌رسانی هیئت شطرنج استان اردبیل.
- ↑ رجوع کنید به: حرّ عاملی، وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۷، ص۳۱۸-۳۲۶.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۳۶.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۳۷.
- ↑ رحمانی، «مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیةالله سیداحمد خوانساری»، ص۳۱۳.
- ↑ حرّ عاملی، وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۷، ص۳۲۳.
- ↑ رجوع کنید به: شیخ انصاری، مکاسب محرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۲.
- ↑ رحمانی، «مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیةالله سید احمد خوانساری»، ش۱۷، ۱۸، ص۳۲۰.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۲۹.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ «حکم بازی با شطرنج چیست؟»، سایت اسلام کوئست.
- ↑ شیخ انصاری، مکاسب محرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۳ - ۳۷۴.