محمود شهابی خراسانی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | جمادی‌الاول ۱۳۲۱ق/۱۲۸۲ش |
| زادگاه | تربت حیدریه |
| تاریخ وفات | ۴ مرداد سال ۱۳۶۵ هجری شمسی |
| محل دفن | گورستان تیه، پاریس |
| شهر وفات | فرانسه |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | عبدالجواد ادیب نیشابوری • حاج آقا حسین قمی • رحیم ارباب |
| محل تحصیل | حوزه علمیه مشهد • حوزه علمیه اصفهان • حوزه علمیه قم |
| اجازه اجتهاد از | سید ابوالحسن اصفهانی • سید صدرالدین صدر • سید محمد حجت |
| تألیفات | ادوار فقه • تعلیقات بر شرایع الاسلام • رساله بود و نمود • ترجمه مبدأ و معاد ابن سینا و... |
| سایر | تدریس در مدرسه سپهسالار • تدریس در دانشکده حقوق • عضو هیأت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | عضو شورای عالی فرهنگ • حاکم تجدیدنظر در محاکم شرع |
محمود شهابی (۱۲۸۲-۱۳۶۵ش) فقیه، حقوقدان، فیلسوف و استاد دانشگاه تهران. او در سال ۱۲۸۲ش در تربت حیدریه متولد شد.
شهابی در سال ۱۳۲۰ به عضویت هیئت علمی دانشگاه تهران درآمد و در سال ۱۳۴۲ رئیس گروه فقه و حقوق شد. وی، در شورای عالی فرهنگ عضویت داشت و مدتی نیز حاکم تجدیدنظر در محاکم شرع بود. همچنین او استاد راهنمای رساله دکتری شهید بهشتی و شهید باهنر بوده است. ناصر کاتوزیان، محسن جهانگیری، جعفر سجادی، اکبر ثبوت از شاگردان او بودند.
ادوار فقه، رهبر خرد، رساله بود و نمود، تصحیح الاشارات و التنبیهات و زنده عشق از آثار مشهور اوست.
معرفی
محمود شهابی فرزند عبدالسلام در ۱۲۸۲ش در تربت حیدریه متولد شد.[۱] پدرش عبدالسلام، ملقب به شهاب الدین، از علمای روزگار خود و صاحب آثار منظوم و منثور بود.[۲]
او در سال ۱۳۰۸ش، با راضیه سدیدی دختر دکتر ابوالحسن‌خان معتمدالاطباء ازدواج کرد که حاصل این پیوند، دو پسر و یک دختر بود.[۳]
تحصیلات
شهابی در ادبیات شاگرد میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری، در فلسفه شاگرد آقابزرگ شهیدی معروف به آقابزرگ حکیم و در فقه و اصول شاگرد آقا میرزا محمد آقازاده (فرزند آخوند ملا محمدکاظم خراسانی) و حاج آقا حسین قمی بود. او پس از تکمیل مراحل علمی و اخذ درجه اجتهاد، در سال ۱۳۰۵ش، از مشهد به اصفهان رفت.[۴] شهابی در اصفهان از محضر شیخ محمد گنابادی معروف به حکیم خراسانی و محمدحسن فشارکی و رحیم ارباب استفاده کرد.[۵] همچنین در حوزۀ درسی که بالاتر از «درس خارج» بود و به آن «کمپانی»[یادداشت ۱] می‌گفتند، تحت نظر شیخ محمدصادق خاتون‌آبادی شرکت کرد.[۶]
جایگاه
محمود شهابی در فقه و اصول به مرتبه‌ای رسید که مجتهدان شناخته‌شده آن زمان، مانند سید ابوالحسن اصفهانی، سید صدرالدین صدر و سید محمد حجت بر اجتهاد او مهر تایید زدند.[۷] گفته شده شهابی در اغلب علوم اسلامی تخصص داشت و در کنار آنها، از اخلاق عملی، خودسازی، تقواپیشگی، نوع دوستی، تواضع و خدمت به خلق غفلت نداشت.[۸]
ناصر کاتوزیان حقوقدان درباره شهابی گفته است: «مرحوم استاد شهابی یکی از بهترین و عالم‌ترین استادانی است که من به خود دیدم... کلاس درس ایشان در دوره ما یکی از پررونق‌ترین کلاس‌های درس بود... ایشان با یک شیوه دل‌انگیز مطالب مشکل علم اصول را برای ما تشریح می‌کردند و یکی از کلاس‌هایی که مرا تشویق کرد به حقوق اساسی علاقه پیدا کنم و در این زمینه مطالعه کنم، بیانات ایشان بود». ابوالقاسم گرجی فقیه و حقوقدان، شهابی را شخصیتی بسیار عالم می‌داند و تقوا و پرهیزگاری او را می‌ستاید»[۹]
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس سال‌ها فعالیت علمی و فرهنگی وی، طی برگزاری مراسم بزرگداشتی در ۲ مردادماه ۱۳۹۸ش، شهابی را یکی از مفاخر ایران‌زمین معرفی کرد.[۱۰]
فعالیت‌های علمی
شهابی از سال ۱۳۱۰ در مدرسه سپهسالار به تدریس منقول و معقول مشغول شد. استادان همتراز ایشان، بدیع‌الزمان فروزانفر، شریعت سنگلجی و ملک‌الشعراء بهار بودند. در همان سال، به مقام استادی دانشگاه در معقول و منقول (الهیات) پذیرفته شد. در سال ۱۳۱۳، برای تدریس قواعد فقه و اصول به دانشکده حقوق دانشگاه تهران دعوت گردید. در سال ۱۳۲۰ به عضویت هیئت علمی آن دانشکده درآمد. در سال ۱۳۲۲ پروفسور رضا، نشان استادی ممتاز را با حضور هیئت رئیسه در محل کتابخانه شخصی ایشان، به وی اعطا کرد. او مدتی عضو شورای عالی فرهنگ و چندی حاکم تجدید نظر در محاکم شرع بود و در سال‌های ۱۳۲۴ تا ۱۳۲۵ مجله «ایمان» را منتشر کرد که حاوی نوشته‌های دینی و اخلاقی بود و ۱۹ شماره از آن به چاپ رسید.[۱۱] رساله دکتری شهید بهشتی، شهید باهنر و بسیاری از دانشجویان برگزیده با ایشان گذرانده شده بود.[۱۲]
وی در کنفرانسی که در دهه سی شمسی، در بیت‌المقدس پیرامون مسئله فلسطین برگزارشده بود، به عنوان نماینده آیت‌الله بروجردی حضوریافته بود.[۱۳]
شاگردان
بعضی از شاگرادن وی به قرار ذیل است:
- سید احمد فردید
- اکبر ثبوت
- خلیل ملکی
- محسن جهانگیری
- ناصر کاتوزیان
- مهدی محقق
- جعفر سجادی[۱۴][۱۵]
آثار
- ادوار فقه(سه مجلد چاپ شده)
- تقریرات اصول
- تعلیقات بر شرایع الاسلام
- سیر و تحول اصول فقه
- رساله بود و نمود
- ترجمه مبدأ و معاد ابن سینا
- قاعده لاضرر
- رهبر خرد در منطق
- ترجمه کتاب عظمت محمد(ص)
- فاروق یکم
- قواعد فقه
- شرح مبدأ و معاد ابن سینا
- خردسنج
- رساله بیم و امید: در شرح حدیث من سئل عن التوحید
- تصحیح الاشارات و التنبیهات ابن سینا به انضمام لباب الاشارات فخر رازی
- مقدمه بر روان‌شناسی ابن‌سینا
- شذرات
- ظل الممدود فی أمّهات مباحث الوجود
- مشرح الفؤاد فی ترجمة السید الداماد
- فروغ ایمان
- الاسلام و الشیعه (دو مجلد به عربی)
- اجر الفلک فی تفسیر سورة الملک
- شرح قصیده طغرایی
- رساله در معانی حرفیه و تحقیق معانی حروف.
- زنده عشق[۱۶][۱۷]
درگذشت
شهابی در سال ۱۳۵۸ برای معالجه عازم فرانسه شد و بعد از سال‌ها دوری از وطن، در ۴ مرداد سال ۱۳۶۵ در فرانسه درگذشت.[۱۸] بعد از فوت، نوشته‌ای از وی پیدا شد که در آن انتقال جسد را حرام دانسته بود. از این رو، جسد وی به ایران منتقل نشد و در بخش مخصوص مسلمانان گورستان تیه، در پاریس، به خاک سپرده شد.[۱۹]
پانویس
- ↑ مرسلوند، زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، ۱۳۷۶ش، ج۴، ص۱۳۵؛ امین، «یادی از استاد محمود شهابی»، ص۸؛ زارع، «محمود شهابی از رهبر خرد تا زندۀ عشق»، ص۱۳۲
- ↑ زارع، «محمود شهابی از رهبر خرد تا زندۀ عشق»، ص۱۳۲
- ↑ «محمود شهابی خراسانی»، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران.
- ↑ امین، «یادی از استاد محمود شهابی»، ص۸
- ↑ نجفی، یاد آن کیمیاگر تنها، ۱۳۹۴ش، ص۶.
- ↑ امین، «یادی از استاد محمود شهابی»، ص۸
- ↑ نجفی، یاد آن کیمیاگر تنها، ۱۳۹۴ش، ص۷.
- ↑ زارع، «محمود شهابی از رهبر خرد تا زندۀ عشق»، ص۱۳۲.
- ↑ «محمود شهابی خراسانی»، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران.
- ↑ «محمود شهابی خراسانی»، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران.
- ↑ «محمود شهابی خراسانی»، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران.
- ↑ نجفی، یاد آن کیمیاگر تنها، ۱۳۹۴ش، ص۱۰.
- ↑ نجفی، یاد آن کیمیاگر تنها، ۱۳۹۴ش، ص۷.
- ↑ زارع، «محمود شهابی از رهبر خرد تا زندهٔ عشق»، ص۱۳۳
- ↑ نجفی، یاد آن کیمیاگر تنها، ۱۳۹۴ش، ص۱۰.
- ↑ امین، «یادی از استاد محمود شهابی»، ص۹؛ مرسلوند، زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، ۱۳۷۶ش، ص۱۳۵–۱۳۶
- ↑ نجفی، یاد آن کیمیاگر تنها، ۱۳۹۴ش، ص۹و۱۰.
- ↑ نجفی، علی، یاد آن کیمیاگر تنها، ۱۳۹۴ش، ص۱۰.
- ↑ زارع، «محمود شهابی از رهبر خرد تا زندۀ عشق»، ص۱۳۳
یادداشت
- ↑ حوزۀ درس کمپانی یعنی حوزه‌ای که همۀ حاضران در اظهار عقیده و تحقیق و استنباط شرکت داشتند و عنوان تعلیم و تعلمی نداشت.
منابع
- امین، سید حسن، «یادی از استاد محمود شهابی»، حافظ، شماره ۳۲، چهاردهم مرداد ۱۳۸۵.
- زارع، محمد، «محمود شهابی از رهبر خرد تا زندۀ عشق»، کتاب ماه فلسفه، شماره ۱۸، اسفند ۱۳۸۷.
- مرسلوند، حسن، زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، تهران: الهام، ۱۳۷۶ش.
- «محمود شهابی خراسانی»، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران، تاریخ بازدید: ۹ مرداد ۱۴۰۲ش.
- نجفی، علی، «زیست‌نامه‌ای از استاد فقید شادروان محمود شهابی»، در ویژه‌نامه یاد آن کیمیاگر تنها، ضمیمه فصلنامه نقد کتاب فقه و حقوق، شماره ۲، ۱۳۹۴ش.