حروف یَرْمَلون نامی است که در علم تجوید برای اشاره به شش حرف «یاء»، «راء»، «میم»، «لام»، «واو» و «نون» به کار می‌رود. در علم قرائت هرگاه یکی از این حروف، پس از نون ساکن یا تنوین قرار بگیرد، با آن ادغام می‌شود. یعنی تنوین یا نون ساکن خوانده نمی‌شود و حرف یرملون با تشدید ادا می‌گردد. دلیل این ادغام نزدیکی مخارج حروف و برای سهولت در تلفظ دانسته شده است. برخی فقیهان شیعه رعایت ادغام یرملون در نماز را لازم نمی‌دانند؛ ولی عده‌ای دیگر حکم به احتیاط واجب داده و عدم رعایت آن را سبب بطلان نماز می‌دانند.
معرفی
حروف یرملون یا قاعده یرملون[۱] اصطلاحی در علم تجوید است و در باب احکام نون ساکن و تنوین از آن سخن به میان آمده است.[۲] هرگاه بعد از نون ساکن و تنوین در ابتدای کلمه بعد، یکی از شش حرف «یاء»، «راء»، «میم»، «لام»، «واو» و «نون» که در اصطلاح به حروف یرملون شهرت دارد، [۳] قرار بگیرد با این حروف ادغام می‌شود.[۴] این امر مورد اتفاق عموم قاریان دانسته شده است.[۵]
ادغام نون ساکن و تنوین در حروف یرملون به معنای داخل شدن نون ساکن یا تنوین در یکی از حروف یرملون دانسته شده است[۶] بدین صورت که دو حرف به صورت یک حرف شده و همچون حرف دوم تلفظ و به صورت مشدّد ادا می‌شود.[۷] مانند مَنْ یقُول، مَنْ رَحِم، مَنْ مَعِی، مِنْ لَدُن، مِنْ وَلَد و َ إِنْ نَشَأ[۸] که در این موارد حرف «نون» تلفظ نشده و حرف بعدی با تشدید ادا می‌شود.[۹]
ابن جزری در کتاب النشر پس از ذکر ادغام در حروف یرملون آورده است که نون ساکن در حرف واو در عبارات قرآنی «یس وَ الْقُرْآنِ الْحَکیم» و «ن وَ الْقَلَمِ» در صورتی که حروف مقطعه به حرف اول آیه بعد وصل شوند به هر دو صورت ادغام و اظهار روایت شده است.[۱۰]
ادغام کامل
در ادغام یرملون گاهی ادغام کامل است[۱۱] و حروف بدون غُنّه ادا می‌شوند.[۱۲] ادغام کامل اختصاص به ادغام در دو حرف «راء» و «لام» دارد زیرا مخارج این حروف نزدیکی بیشتری دارند.[۱۳] مانند هُدی لِلْمُتَّقین، که هُدَ لِّلْمُتَّقین و یا مِنْ رَسُول که مِرَّسُول خوانده می‌شود.
ادغام ناقص
در چهار حرف یرملون یعنی «یاء»، »نون«، »میم«، »واو« [۱۴] ادغام ناقص است یعنی ادغام با غُنِّه (صدایی که از خیشوم بینی خارج می‌شود) همراه خواهد شد.[۱۵] به این نوع ادغام، به جهت آنکه به صورت کامل ادغام نشده و برخی صفات حرف اول باقی می‌ماند، ادغام ناقص گفته می‌شود.[۱۶] برخی از محققان ادغام در نون ساکن و تنوین را به سه دسته ادغام کامل بدون غنه، ادغام کامل به غنه و ادغام ناقص به غنه تقسیم کرده‌اند.[۱۷] احکام چهارگانه مربوط به حروف یرملون و نون ساکن در تجوید در این دو بیت شعر بیان شده است
نزدیکی مخارج حروف
دلیل ادغام نون ساکن و تنوین در حروف یرملون، نزدیکی مخارج حروف به هم عنوان شده است.[۱۹] در توضیح گفته شده است نون ساکن با سه حرف «یاء»، «راء»، «لام» قریب المخرج هستند و با دو حرف «م» و «و» که از حروف شفوی هستند از نظر مخرج چندان نزدیک نیست؛ اما در بیشتر صفات اصلی چون جهر، میان شدت و رخوت، انفتاح و استفال متحد و مشترک‌اند و بدین سبب ادغام می‌شود.[۲۰] این کار برای سهولت در تلفظ انجام می‌شود؛[۲۱] بنابراین گفته شده که ادغام در کلام مانند نمک در غذا است.[۲۲]
عالمان علم تجوید، یکی از شرایط ادغام را قرار گرفتن نون ساکن و حروف یرملون در دو کلمه عنوان کرده‌اند؛ بنابراین اگر نون ساکن با حروف یرملون در یک کلمه واقع شود ادغام صورت نمی‌گیرد؛ مانند صِنْوان، قِنْوان، دُنْیا و بُنْیان که در این موارد نون ساکن به صورت کامل اداء می‌شود.[۲۳] دلیل آن، ترس از اخلال در معنای کلمه در هنگام ادغام عنوان شده است.[۲۴] برخی معتقدند که تنها در همین چهار کلمه اظهار واجب است.[۲۵]
حکم فقهی در نماز
برخی فقها رعایت نکات تجویدی از جمله رعایت تنوین و نون ساکن در نماز را واجب نمی‌دانند[۲۶] هرچند رعایت آن را سزاوار، [۲۷] مستحب، [۲۸] و یا احتیاط مستحب[۲۹] قلمداد کرده‌اند.
تعدادی از فقیهان شیعه ادغام یرملون را در نماز احتیاط واجب دانسته[۳۰] و حتی در «واو» و «یاء» تأکید بیشتری بر رعایت آن به همراه غنه کرده‌اند[۳۱] و اشتباه از روی جهل یا عمد را سبب بطلان نماز ذکر کرده‌اند.[۳۲] ناصر مکارم شیرازی معتقد است رعایت آن در نماز به‌اندازه‌ای لازم است که به آن عربی صحیح صدق کند.[۳۳]
نحوه نگارش در رسم‌الخط قرآن
در برخی از نسخه‌های قرآن، برای راهنمایی قاری در رعایت ادغام نون ساکن و تنوین در حروف یرملون، نون ساکن بدون علامتِ سکون و تنوین را به طور نامساوی قرار داده‌اند و روی چهار حرف «راء»، «لام»، «میم» و «نون» علامت تشدید گذاشته شده است تا دلالت بر ادغام کامل کند؛ اما در دو حرف «واو» و «یاء» بدون علامت تشدید آورده شده تا دلالت بر ادغام ناقص کند.[۳۴]
در برخی از رسم الخط‌های قرآن، نون ساکن و تنوین با حروف یرملون به صورت ترکیب شده آمده و تنها حرف دوم نگاشته شده است. مانند «فَإِنْ لَمْ یسْتَجیبُوا» که «فَإِ لَّمْ یسْتَجیبُوا» و یا «أَن لَّنْ نَجْمَع» که «أَلَّنْ نَجْمَع» نگارش شده است.[۳۵]
پانویس
- ↑ «رعایت قاعده یرملون در نماز»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.
- ↑ حبیبی، شهیدی، روانخوانی و تجوید قرآن، ۱۳۸۴ش، ص۱۴۹؛ الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۴۰؛ بیگلری، سرالبیان فی علم القرآن، ۱۳۶۳ش، ص۱۹۱-۱۹۵.
- ↑ زکریا العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۱۱۶؛ الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۱.
- ↑ ابن جزری، النشر فی القرائات العشر، ج۲، ص۲۲-۲۷؛ حبیبی، شهیدی، روانخوانی و تجوید قرآن، ۱۳۸۴ش، ص۱۵۰؛ زکریا العبد، فریال، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۱۱۶.
- ↑ بیگلری، سرالبیان فی علم القرآن، ۱۳۶۳ش، ص۱۹۳.
- ↑ زکریا العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۱۱۶.
- ↑ ابن جزری، النشر فی القرائات العشر، انتشارات جعفری، ج۱، ص۲۷۴-۲۷۵؛ الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۱.
- ↑ برای مثال‌های بیشتر رجوع کنید به: زکریا العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۱۲۰-۱۲۱.
- ↑ حبیبی، شهیدی، روانخوانی و تجوید قرآن، ۱۳۸۴ش، ص۱۵۰
- ↑ ابن جزری، النشر فی القرائات العشر، تهران، ج۲، ص۱۸.
- ↑ زکریا العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۱۱۷.
- ↑ حیدری، حسن القرائه، ۱۳۸۹ش، ص۵۳.
- ↑ بیگلری، سرالبیان، ۱۳۶۳ش، ص۱۹۳.
- ↑ بیگلری، سرالبیان، ۱۳۶۳ش، ص۱۹۳.
- ↑ ابن جزری، النشر فی القرائات العشر، بی‌تا. ج۲، ص۲۲-۲۷؛ حبیبی، شهیدی، روانخوانی و تجوید قرآن، ۱۳۸۴ش، ص۱۵۰؛ حیدری، حسن القرائه، ۱۳۸۹، ص۵۳.
- ↑ الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۲.
- ↑ زکریا العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۱۱۸.
- ↑ «تنوین و نون ساکن»، سایت احسن الحدیث.
- ↑ حیدری، حسن القرائه، ۱۳۸۹ش، ص۵۳؛ گیلانی شفتی، تحفة الأبرار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۲.
- ↑ بیگلری، سرالبیان فی علم القرآن، ۱۳۶۳ش، ص۱۹۳.
- ↑ حبیبی، شهیدی، روانخوانی و تجوید قرآن، ۱۳۸۴ش، ص۱۳۶.
- ↑ الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۱.
- ↑ میرتقی، تجوید و آواشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۱۵۰؛ حبیبی، شهیدی، روانخوانی و تجوید قرآن، ۱۳۸۴ش، ص۱۵۱؛ الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۳.
- ↑ الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۳.
- ↑ زکریا العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۱۱۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: نراقی، رسائل و مسائل، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۱۶؛ صافی گلپایگانی، هدیة العباد، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۳۱؛ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۶۵۶، امام خمینی، تحریر الوسیله، تهران، ج۱، ص۱۶۷.
- ↑ فیاض کابلی، تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی، قم، ج۳، ص۲۴۲؛ محدث قمی، الغایة القصوی، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۴۱۴.
- ↑ صدر، سیدمحمد، ماوراء فقه، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۹۸-۳۰۱، نراقی، رسائل و مسانل، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۱۶.
- ↑ «رعایت احکام تجوید در نماز»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری؛ خویی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۶۵.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۱۹؛ اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۱۵.
- ↑ انصاری، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۲۸؛ نجفی، مجمع الرسائل، ۱۴۱۵ق، ص۲۵۸.
- ↑ اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۱۵.
- ↑ شیرازی، ناصر مکارم، استفتاءات جدید، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۸۰.
- ↑ حبیبی، شهیدی، روانخوانی و تجوید قرآن، ۱۳۸۴ش، ص۱۵۰
- ↑ بیگلری، سرالبیان، ۱۳۶۳ش، ص۱۹۴.
منابع
- ابن جزری، محمد، النشر فی القرائات العشر، تصحیح علی محمد ضباع، انتشارات جعفری، بی‌تا.
- اصفهانی، محمدتقی، رساله صلاتیه، قم، انتشارات ذوی القربی، ۱۴۲۵ق.
- امام خمینی، روح‌الله، تحریر الوسیله، تهران، موسسه مطبوعات دارالعلم، بی‌تا.
- انصاری، مرتضی بن محمد امین، صراط النجاة (محشّی)، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، ۱۴۱۵ق.
- بیگلری، حسن، سرالبیان فی علم القرآن، تهران، انتشارات سنایی، چاپ هشتم، ۱۳۶۳ش.
- «تنوین و نون ساکن»، سایت احسن الحدیث، تاریخ بازدید: ۱۳ خرداد ۱۴۰۲ش.
- حبیبی، علی و محمدرضا شهیدی، روانخوانی و تجوید قرآن، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۴ش.
- حیدری، محمدرضا، حسن القرائه، قم، نشر نصایح، ۱۳۸۹، ص۵۳.
- «رعایت احکام تجوید در نماز»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، تاریخ بازدید: ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ق.
- «رعایت قاعده یرملون در نماز»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی. تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- زکریا العبد، فریال، المیزان فی احکام تجوید القرآن، اسکندریه، دارالایمان، ۲۰۱۰م، ص۱۱۶.
- شیرازی، ناصر مکارم، استفتاءات جدید، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، ۱۴۲۷ق.
- صافی گلپایگانی، لطف الله، هدایة العباد، قم، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۶ق.
- صدر، سیدمحمد، ماوراء فقه، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۲۰ق.
- الصراف، الحاج مصطفی، الجدید فی علم التجوید، کربلا، مکتبة العلامه ابن الفهد الحلی، چاپ ششم، ۱۴۲۸ق.
- فیاض کابلی، محمد اسحاق، تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی، قم، انتشارات محلاتی، بی‌تا.
- گیلانی شفتی، سید محمدباقر، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، اصفهان، انتشارات کتابخانه مسجد سید، ۱۴۰۹ق.
- محدث قمی، شیخ عباس، الغایة القصوی فی ترجمة العروة الوثقی، قم، منشورات صبح پیروزی، ۱۴۲۳ق.
- میرتقی، سیدحسین، تجوید و آواشناسی، قم، مشهور، ۱۳۸۹ش.
- نجفی، محمدحسن، مجمع الرسائل (محشّٰی)، مشهد، مؤسسه صاحب الزمان(ع)، ۱۴۱۵ق.
- نراقی، احمد بن محمدمهدی، رسائل و مسائل، قم، کنگره نراقیین، ۱۴۲۲ق.
- یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۱۹ق.