ابن‌اعثم کوفی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | احمد بن اعثم بن نذیر بن حباب بن کعب ازدی کوفی |
| لقب | ابن‌اعثم کوفی |
| نسب | ازدی |
| محل زندگی | کوفه |
| تاریخ وفات | بعد از سال ۳۲۰ ق |
| اطلاعات علمی | |
| تألیفات | الفتوح .المألوف . التاریخ. دولةالعباسیة |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | تاریخ نگار قرن سوم و چهارم |
ابن‌اَعثَم کوفی (درگذشت: بعد از ۳۲۰ق) مؤلف کتاب تاریخی الفُتوح که در آن وقایع کربلا از ابتدا تا قیام مختار ذکر شده است. وی از تاریخ‌نگاران قرن سوم و چهارم بوده و در زمان حکومت عباسیان زندگی می‌کرده است. درشیعه یا سنی بودن او اختلاف وجود دارد.
زندگی‌نامه
نام کامل ابن‌اعثم «احمد بن اعثم بن نذیر بن حباب بن کعب ازدی کوفی» است و با این حال گفته شده که اسم او محمد بوده است.[۱] از تاریخ تولد، شرح حال زندگی، اساتید و شاگردان ابن‌اعثم اطلاعاتی وجود ندارد. کنیه او ابومحمد و اهل کوفه و قبیله ازد است.[۲] وی دوران حکومت شش حاکم عباسی از جمله المعتضد، المتکفی بالله، المقتدر و الراضی بالله را درک کرده است.[۳]
چنانکه در کتاب الذریعه آمده، ابن‌اعثم در سال ۳۱۴ق درگذشته است.[۴] با این حال با استناد به اینکه وی تاریخ دوران حکومت مقتدر عباسی را هم نوشته، گفته شده که درگذشتش پس از ۳۲۰ قمری بوده است.[۵]
مذهب
آقابزرگ تهرانی[۶] و سید محسن امین عاملی[۷] ابن‌اعثم را شیعه دانسته‌اند، اما عبدالله مامقانی و علامه مجلسی او را سنی‌مذهب خوانده‌اند.[۸] قاضی نورالله شوشتری نیز او را سنی شافعی می‌داند.[۹] با این حال گفته شده که به باور علمای اهل‌سنت ابن‌اعثم شیعه بوده و اصحاب حدیث به تضعیف وی پرداخته و او را قصه‌سرا و افسانه‌سرا دانسته‌اند.[۱۰]
نعمت‌الله صفری فروشانی (۱۳۴۵ش)، پژوهشگر تاریخ اسلام، با استناد به مدح و تمجید ابن‌اعثم از عمر و ابوبکر او را سنی می‌داند.[۱۱]
آثار
کتاب‌های الفتوح، «التاریخ»، «المألوفه»[۱۲] و «اَخبارُ الدّولَةِ الْعَبّاسیة» منسوب به ابن‌اعثم است.[۱۳] کتاب الفتوح وقایع صدر اسلام تا زمان مقتدر عباسی را بیان کرده است. همچنین وقایع کربلا را از ابتدا تا قیام مختار در یک جلد به نگارش درآورده است. [۱۴]
پانویس
- ↑ حاجی‌خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۲۷.
- ↑ عرفان، «بازشناسی ابن‌اعثم کوفی و کتاب الفتوح وی»، ص۲۳۲.
- ↑ عرفان، «بازشناسی ابن‌اعثم کوفی و کتاب الفتوح وی»، ص۲۳۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۲۱.
- ↑ عرفان، «بازشناسی ابن‌اعثم کوفی و کتاب الفتوح وی»، ص۲۳۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۲۱.
- ↑ امین عاملی، اعیان الشیعه، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۴۸۱.
- ↑ صفری فروشانی، «نقد و ارزیابی کتاب الفتوح با رویکرد به حادثه کربلا» ص۲.
- ↑ شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۶۵ش، ج۱، ص۲۷۸.
- ↑ عرفان، «بازشناسی ابن‌اعثم کوفی و کتاب الفتوح وی»، ص۲۳۵و۲۳۷.
- ↑ صفری‌فروشانی و توحیدی، «نقد و ارزیابی کتاب الفتوح با رویکرد به حادثه کربلا» ص۴۲ و ۴۳.
- ↑ صفری‌فروشانی و توحیدی، «نقد و ارزیابی کتاب الفتوح با رویکرد به حادثه کربلا» ص۴۳.
- ↑ بهرامیان، «اخبار دولة العباسیة»، ج۷، ص۱۵۳.
- ↑ رحمان‌ستایش و رفعت، «روایات عاشورایی الفتوح ابن اعثم کوفی در میزان نقد و بررسی»، ص۸۶.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، قم، موسسه اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق.
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعاریف للمطبوعات،، ۱۴۱۹ق.
- بهرامیان، علی، «اخبار دولة العباسیة»، در دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران، موسسه فرهنگی حیان، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.
- حاجی‌خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۹ق.
- رحمان‌ستایش، محمدکاظم، رفعت، محسن، «روایات عاشورایی الفتوح ابن اعثم کوفی در میزان نقد و بررسی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله حدیث‌پژوهی، بهار و تابستان ۱۳۸۹، شماره ۳، صفحه ۷۹ تا ۱۱۶.
- سهمی، حمزة بن یوسف، تاریخ جرجان، بیروت، طبعة الرابعه، ۱۴۰۷ق.
- شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنین، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۶۵ش.
- صفری فروشانی، نعمت‌الله، و علی توحیدی، «نقد و ارزیابی کتاب الفتوح با رویکرد به حادثه کربلا»، در فصلنامه تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، قم، مؤسسه امام خمینی، پاییز۱۳۸۸ش.
- عرفان، امیرمحسن، «بازشناسی ابن‌اعثم کوفی و کتاب الفتوح وی»، در فصلنامه سخن تاریخ، قم، شماره ۱۱، زمستان ۱۳۸۹ش.
پیوند به بیرون