ابن‌ ابی‌الخطاب

از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از ابن ابی‌الخطاب)
ابن‌ابی‌الخطاب
مشخصات فردی
نام کاملمحمد بن حسین بن ابی‌الخطاب زید زَیّات همدانی کوفی
خویشاوندانعبدالعزیز اشعری القمی
وفات۲۶۲ق
مشخصات دینی
از یارانامام جواد (ع)امام هادی(ع)امام عسکری(ع)
آثارکتاب التوحید • کتاب المعرفة و البداء• کتاب الرد علی اهل القدر • کتاب الامامة • کتاب اللؤلؤة• کتاب وصایا الائمة علیهم السّلام • کتاب النّوادر


محمد بن حسین بن ابی‌الخطاب زید زَیّات همدانی کوفی (درگذشت ۲۶۲ق) معروف به اِبْن اَبی‌الْخَطّاب از محدثین شیعه، ثقه و از اصحاب امام جواد(ع)، امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) به شمار می‌آید.

نام و نسب

کلینی (د ۳۲۸ یا ۳۲۹ق) نام او را در مواضع مختلف از اصول کافی "محمد بن الحسین " و ابن‌قولویه[۱] "محمد بن الحسین بن ابی‌الخطاب " آورده‌اند.

نجاشی نام و عنوان و کنیه او و پدرش و نیز نسبت وی را بدین گونه یاد کرده است: "محمد بن الحسین بن ابی الخطاب ابوجعفر الزَّیات الهمدانی"[۲]

علامه حلّی نیز نام او را به همین صورت آورده جز اینکه به جای "الحسین "، "ابی الحسین " آورده است[۳]

مصاحبت سه امام

به نوشته مامقانی محمد بن حسین از اصحاب امام جواد(ع) ، امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع)، بوده است و سلسله راویان وی گاه با سه واسطه و‌ گاه با شش واسطه به امامان پیشین شیعه و سرانجام به امام علی(ع) رسیده است.[۴]

به ملاحظه کثرت روایات و احادیث ابن‌ابی‌الخطاب و درک حضور سه امام شیعه، در پاره‌ای از منابع، وی را از سالخوردگان عصر خود به شمار آورده‌اند.[۵] آقابزرگ تهرانی طول عمر ابن‌ابی‌الخطاب را حدود یکصد سال برآورد کرده بود.[۶]

وثاقت و آثار

نجاشی در پی اسم و عنوان او می‌افزاید: از اجلّه محدّثان شیعه، کثیر الروایه، ثقه و سرشناس و دارای تصانیف نیکو بود.[۷] نجاشی این آثار را به وی نسبت داده است:

  1. کتاب التوحید
  2. کتاب المعرفة و البداء
  3. کتاب الرد علی اهل القدر
  4. کتاب الامامة
  5. کتاب اللؤلؤة
  6. کتاب وصایا الائمة علیهم السّلام
  7. کتاب النّوادر.[۸]

تألیفات دیگری از ابن‌ابی‌الخطاب روایت شده است.[۹]

پانویس

  1. ابن‌قولویه، کامل الزیارات، ص۳۷.
  2. نجاشی، رجال، ص۲۳۶.
  3. حلی، کتاب الرجال، ص۲۸۵.
  4. مامقانی، تتقیح المقال، ص۱۰۶
  5. مامقانی، تتقیح المقال، ص۱۰۶
  6. آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲، ص۳۳۴.
  7. نجاشی، رجال، ص۲۳۶.
  8. نجاشی، رجال، ص۲۳۶.
  9. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۵، ص۲۹۱.

منابع

  • آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳ق.
  • ابن‌قولویه، جعفر، کامل الزیارات ، به کوشش عبدالحسین امینی تبریزی، نجف، ۱۳۵۶ق /۱۹۳۷م.
  • حلی، حسن، کتاب الرجال ، به کوشش جلال الدین حسینی ارموی، تهران، ۱۳۴۲ش.
  • خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث ، بیروت، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م.
  • طوسی، محمد، الفهرست ، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
  • کلینی، محمد، اصول کافی ، به کوشش علی اکبر غفاری، بیروت، ۱۴۰۱ق /۱۹۸۱م.
  • مامقانی، عبدالله، تتقیح المقال ، نجف، ۱۳۵۰ق /۱۹۳۱م.
  • نجاشی، احمد، رجال ، بمبئی، ۱۳۱۷ق.

پیوند به بیرون