احمد مهدوی دامغانی

احمد مهدوی دامغانی

شناسنامه
زادروز	۱۳ شهریور سال ۱۳۰۵ش
شهر تولد	مشهد
کشور تولد	ایران
تاریخ درگذشت	۲۷ خرداد سال۱۴۰۱ش
شهر درگذشت	فیلادلفیا
کشور درگذشت	آمریکا
آرامگاه	رواق دارالحجه در حرم امام رضا(ع)
دین	اسلام
مذهب	شیعه امامیه
پیشه	استاد دانشگاه
اطلاعات علمی و مذهبی
اساتید	میرزا مهدی اصفهانی • محمدتقی آملی • میرزا مهدی آشتیانی
تألیفات	از علی آموز اخلاص عمل • شاهدخت والاتبار شهربانو • گلشن معنا

احمد مهدوی دامغانی (۱۳۰۵–۱۴۰۱ش) مجتهد، نویسنده، پژوهشگر و کارشناس ادبیات فارسی و عرب بود. او همچنین استاد پیشین دانشگاه تهران و دانشگاه هاروارد محسوب می‌شد. دامغانی سابقه ریاست بر کانون سردفتران اسناد رسمی ایران را داشت و پس از انقلاب اسلامی ایران، به آمریکا مهاجرت کرد و تا پایان عمر در آنجا اقامت داشت.

او از آیت‌الله مرعشی نجفی، اجازه نقل روایت و از برخی دانشمندان و ادیبان، اجازه ادبی دریافت کرده بود.

جایگاه

احمد مهدوی دامغانی، فرزند محمدکاظم مهدوی دامغانی بود. پدر او مرجع تقلید در شهر مشهد و حوزه علمیه خراسان به‌شمار می‌رفت و از استادان بزرگانی چون سید علی سیستانی، حسین وحید خراسانی، محمدتقی شریعتی، محمد واعظ‌زاده خراسانی و حسنعلی مروارید بود.

احمد مهدوی دامغانی پس از طی تحصیلات حوزوی و دانشگاهی، از شخصیت‌هایی همچون حائری سمنانی، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، عبدالحمید بدیع‌الزمانی و سید کریم امیری فیروزکوهی، اجازه روایت و اجازه ادبی دریافت کرد.

او سال‌ها در دانشگاه هاروارد و دانشگاه پنسیلوانیا در آمریکا به تدریس در مقاطع دکترا و پسا دکترا در رشته‌های ادبیات عرب، ادبیات فارسی، کلام، فقه و برخی علوم اسلامی مشغول بود. با وجود عدم حضور در ایران، از سال ۱۳۹۲ش عضو شورای عالی علمی دایرةالمعارف بزرگ اسلامی بود و با این نهاد علمی همکاری داشت.

زندگی‌نامه

احمد مهدوی دامغانی در ۱۳ شهریور ۱۳۰۵ش در محله نوغان در مشهد به دنیا آمد. او علوم دینی را در حوزه علمیه مشهد فراگرفت و نزد استادانی همچون پدرش محمدکاظم مهدوی دامغانی، میرزا مهدی اصفهانی، محمدرضا خدایی دامغانی، محمدرضا خانرودی ترابی، محمدعلی مدرسی خیابانی، محمدتقی آملی، محمد روحانی، میرزا مهدی آشتیانی و اکبر داناسرشت تحصیل کرد. همچنین، بدیع‌الزمان فروزانفر و محمدتقی نیشابوری از استادان او در ادبیات بودند. از هم‌دوره‌های او در حوزه علمیه مشهد می‌توان به محمدجعفر جعفری لنگرودی، کاظم مدیرشانه‌چی، محمد واعظ‌زاده، عبدالجواد فلاطوری، سید جعفر سیدان، سید علی سیستانی اشاره کرد.

در سال ۱۳۲۷ش، دامغانی مدرک لیسانس الهیات را از دانشگاه تهران دریافت کرد. او مقاطع لیسانس، فوق‌لیسانس و دکترا را در دانشگاه تهران گذراند و در همانجا تدریس را آغاز کرد. سپس مدتی در دانشگاه مادرید اسپانیا به تدریس فقه و ادبیات فارسی و عربی پرداخت. پیش از عزیمت به اسپانیا، مدتی سردفتردار اسناد رسمی در تهران بود و پس از بازگشت، از سال ۱۳۵۴ش رئیس کانون سردفتران اسناد رسمی ایران شد.

پس از انقلاب اسلامی ایران، دامغانی به اتهام «تبلیغ اسلام آریامهری در دانشگاه مادرید و عدم دعوت سردفتران به اعتصاب در زمان انقلاب» بازداشت و محاکمه شد. او چند ماه در زندان اوین به‌سر برد اما سرانجام تبرئه و آزاد شد. در سال ۱۳۶۶ش، او از ایران به آمریکا مهاجرت کرد و تا پایان عمر در آنجا ماند. با این حال، هیچ‌گاه ارتباط خود را با ایران قطع نکرد و در بسیاری از مجلات ایرانی می‌نوشت.

درگذشت

احمد مهدوی دامغانی، ۲۷ خرداد ۱۴۰۱ش در بیمارستانی در فیلادلفیای آمریکا درگذشت. پیکر او ۵ تیر ۱۴۰۱ش به ایران منتقل شد و ۶ تیر ۱۴۰۱ش در حرم امام رضا(ع) تشییع و در رواق دارالحجة به خاک سپرده شد.

پس از درگذشت او، برخی مراجع و عالمان پیام‌های تسلیت صادر کردند. از جمله سید علی سیستانی، محمدجواد علوی بروجردی، علی کریمی جهرمی، سید ابراهیم رئیسی، سید محمد خاتمی، احمد مروی، علی‌اکبر ولایتی، دفاتر لطف‌الله صافی گلپایگانی و حسینعلی منتظری و مرکز اسلامی و فرهنگی شمال کالیفرنیا نیز در پیامی درگذشت او را تسلیت گفت.

آثار

مجلات متعدد علمی و اجتماعی در صدد چاپ مقاله‌های او بودند. از او چند مجموعه مقاله با نام‌های «حاصل اوقات»، «مقالاتی در حدیث دیگران»، «یاد یاران و قطره‌های باران»، «یاد عزیزان در برگریزان» و «در برف پیری» منتشر شده است. بیشتر این مجموعه مقالات به اهتمام علی محمد سجادی و سعید واعظ آماده نشر شده‌اند.

دیگر تألیفات

از احمد مهدوی دامغانی، آثار تألیفی متعددی منتشر شده است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• از علی آموز اخلاص عمل
• رساله دربارهٔ خضر
• شاهدخت والاتبار شهربانو، والده محترمه حضرت امام علی بن الحسین السجاد(ع)
• در باغ روشنایی، گزیده حقیقت‌الحقیقه
• گزیده‌ای از شعر سعدی به زبان عربی و برگردان به نثر فارسی
• ‌گلشن معنا: مجموعه‌ای از مدایح معصومین(ع)
• مآخذ ابیات عربی کلیله و دمنه
• مآخذ ابیات عربی مرزبان‌نامه

دامغانی علاوه بر تألیف، به تحقیق و تصحیح آثار گذشتگان نیز اهتمام داشته است. از جمله آثار او در این دسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کشف الحقائق نَسَفی
• المَجدی فی أنساب الطّالبیّین
• نَسمةالسَّحر بذکر من تشیَّع و شعر
• دیوان خازن (عبداللّٰه بن احمد خازن)
• الوحشیات (ابوتمام)

کتاب‌شناسی

درباره زندگی‌نامه و شخصیت احمد مهدوی دامغانی آثار متعددی منتشر شده است، از جمله:

• «آیینه در برابر خورشید»، به کوشش سیدحسین حسینی نورزاد و سید محسن علوی‌زاده، که در اسفند ۱۳۹۹ توسط انتشارات نی منتشر شد. این کتاب به دیدار و شناخت زندگی دکتر احمد مهدوی دامغانی اختصاص دارد و شامل یک زندگی‌نامه مفصل از او به نقل از چند مصاحبه است.

• «دکتر احمد مهدوی دامغانی و میراث ادبی و فرهنگی» اثر منصور رستگار فسایی، «سایه سرو» اثر میثم کرمی و «حاصل اوقات» اثر سید علی‌محمد سجادی که به زندگی و شخصیت مهدوی دامغانی پرداخته‌اند.

• انتشارات دی گرویتر نیز کتابی با عنوان Essays in Islamic Philology, History, and Philosophy (اقیانوس تعلیم و تربیت) به مناسبت ۹۰ سالگی مهدوی دامغانی در برلین، پایتخت آلمان، چاپ کرده است.

در مرداد ۱۴۰۱ش، مراسم بزرگداشتی برای مهدوی دامغانی در ایران برگزار شد که در آن، از کتاب «گلشن معنا»، اثر دامغانی، پرده‌برداری شد.