کلاله

آیات کلاله

مشخصات آیه
نام آیه	آیات کلاله
واقع در سوره	نساء‌
شماره آیه	۱۲ و ۱۷۶
جزء	۴و ۶
اطلاعات محتوایی
مکان نزول	مدینه
موضوع	فقهی
درباره	احکام ارث کلاله
آیات مرتبط	آیات ارث

کَلالَه کسی که پدر، مادر و فرزندی ندارد که از او ارث ببرند. احکام ارث کلاله در قرآن و فقه آمده است.

مفهوم‌شناسی

کلاله به کسی می‌گویند که نه پدر و مادری دارد و نه فرزندی. در نظام قبیله‌ای چنین کسی کَلّ به شمار می‌آید که وابستگی او به بستگانش از میان رفته و طفیلی دیگران است.

آیات کلاله

قرآن کریم در آیات ۱۲ و ۱۷۶ سوره نساء‌ به احکام ارث کلاله پرداخته است.

نمودار (۱) ارث تک برادر از کلاله	نمودار (۲) ارث تک خواهر از کلاله	نمودار (۳) ارث دوخواهر از کلاله
سهم ارث تک برادر (100٪)	سهم تک خواهر (50٪)     سهم ارث دیگران (50٪)	سهم ارث دیگران (34٪)     دو خواهر (66٪)
نمودار (۴) ارث برادران و خواهران کلاله	نمودار (۵) ارث خواهر و برادر کلاله	نمودار (۶) ارث خواهران و برادران کلاله
یک برادر (50٪)     یک خواهر (25٪)     یک خواهر (25٪)	سهم یک خواهر یا برادر (16.66٪)     سهم یک خواهر یا برادر (16.66٪)     سهم دیگران (66.66٪)	سهم دیگران (66.66٪)     مجموع سهم خواهران و برادران (33.33٪)

حکم ارث کلاله

در آغاز اسلام، این پرسش وجود داشته که اگر کلاله بمیرد، چه کسی وارث او است؟ از این‌رو قرآن کریم حکم ارث او را بیان کرده است:

وارث	حکم	آیه	نمودار
تک‌برادر پدری کلاله	همه ارث را می‌برد	نساء ۱۷۶	۱
تک‌خواهر پدری کلاله	نصف ارث را می‌برد	نساء ۱۷۶	۲
دو خواهر پدری کلاله	دو سوم ارث را می‌برند	نساء ۱۷۶	۳
خواهران و برادران پدری کلاله	مذکر دو برابر مؤنث ارث می‌برد	نساء ۱۷۶	۴
یک خواهر یا یک برادر مادری کلاله	هرکدام یک ششم ارث می‌برند	نساء ۱۲	۵
دو یا بیشتر برادر و خواهر مادری کلاله	مجموعا یک سوم ارث می‌برند	نساء ۱۲	۶

نکته‌ها

• در آیه ۱۲ سوره نساء سهم ارث خواهر و برادر کلاله، یک ششم ذکر شده اما در آیه ۱۷۶ سوره نساء،‌ سهم خواهر نصف و سهم برادر تمام ارث است. طبق آموزه‌های اهل بیت(ع) در فقه شیعه، این دو آیه تضادی با هم ندارند و یکی درباره خواهر و برادر مادری و دیگری درباره خواهر و برادر ابوینی یا پدری است چرا که ارث افراد بسته به سهم واسطه است. بنابراین سهم خواهر و برادر مادری به قدر سهم مادر، یک سوم است.
• با آن که در آیات قرآن تاکید شده تقسیم ارث پس از کسر مورد وصیت و دیون میت انجام شود اما درباره کلاله این عبارت وجود دارد که «مِن بَعْدِ وَصِیهٍ یوصی بهَِا أَوْ دَینٍ غَیرَْ مُضَارٍّ» گفته شده فعل مجهول در این عبارت به این معنا است که دیگران روی وصیت کلاله، تأثیر نگذارند و نیز وصیت و دین او به وارثان ضرر نزند. این احتمال وجود دارد که کلاله به دلیل تنها بودن تمایل نداشته باشد که ارث وی به وراث برسد.