مرآت الاحوال جهان‌نما (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | آقا احمد کرمانشاهی |
| تاریخ نگارش | ۱۲۲۵ق |
| موضوع | سفرنامه |
| زبان | فارسی |
| مجموعه | دو جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | امیرکبیر |
| تاریخ نشر | ۱۳۶۹ش |
مِرْآتُ الْاَحوالِ جَهان‌ْنَما کتابی به زبان فارسی در دو جلد، نوشته آقا احمد کرمانشاهی (متوفای ۱۲۳۵ق). این کتاب، سفرنامه مفصل مؤلف به شهرهای ایران، عراق و هند بوده و در تاریخ ۱۲۲۵ق آن را تألیف کرده است. وی در نگارش این اثر، متأثر از شیوه نگارش دوست خویش، عبداللطیف شوشتری در کتاب «تحفة العالم» و میرزا ابوطالب خان در کتاب «مسیر طالبی» بوده و در آن درباره مسائل مختلفی از اوضاع و احوال شهرها و شرح حال علما و دانشمندان آن شهرها سخن گفته است.
مؤلف
سیداحمد بن محمد علی بهبهانی (۱۱۹۱-۱۲۳۵ق/ ۱۱۵۶-۱۱۹۸ش)، مشهور به آقا احمد کرمانشاهی، عالم شیعه قرن ۱۳ق و از خاندان وحید بهبهانی (آل آقا) است. وی علاوه بر مقام علمی و تألیفاتش، به دلیل سیر و سیاحتش در ایران، عراق و هند و نگارش خاطراتش، جایگاه ویژه‌ای دارد. کتاب مرآت الاحوال مهم‌ترین کتاب اوست.[۱]
محتوا
کتاب در چهار بخش و یک خاتمه تدوین یافته است:
- بخش نخست: شرح حال خاندان مجلسی و وحید بهبهانی که در اصل شرح و تکمیل رساله خاندان علامه مجلسی از میرزا حیدرعلی مجلسی (تألیف ۱۱۹۴ق) است.
- بخش دوم: شرح حال خود مؤلف و سفرنامه اوست که در آن خاطرات تحصیل و مسافرت به شهرهای گوناگون ایران و عراق را آورده و تا آغاز ورود به بمبئی ادامه دارد.
- بخش سوم: شرح سفر به هند است که از شهرهای مختلف و حالات خود در این سفر گفته است. خاتمه این بخش، درباره تألیفات نویسنده و اجازاتی است که علما به او داده‌اند.
- بخش پایانی کتاب یا مقصد سوم: احوال شاهان فرنگستان است که در ضمن آن از کشورهای اروپایی، آمریکایی و آفریقایی، آگاهی‌هایی به خواننده می‌دهد. مقام سوم این بخش هم مربوط به انگلیس و کمپانی هند شرقی است که شرح چگونگی حکومت انگلیسی‌ها در هند را بیان می‌کند.
- خاتمه کتاب، نصایحی از ملوک و غیر ملوک است که به رخدادهای عصر صفوی و نادری هم اشاره کرده است.[۲]
نام کتاب و ویژگی‌ها
نام کتاب، «مرآة الاحوال جهان‌نما» است که نشان از قصد و رغبت نویسنده به سفر و گشت‌وگذار به همه عالَم دارد، اما گویا مشکلات زمان و کوتاهی عمر به او این مجال را نمی‌دهد.[۳] وی متأثر از شیوه نگارش دو کتاب «مسیر طالبی» نوشته میرزا ابوطالب‌خان و «تحفة العالم» از عبداللطیف شوشتری، مرآت الاحوال را نگاشته است.[۴]
آقا احمد کرمانشاهی با ریزبینی و دقت، مشاهدات خود را توصیف کرده و حتی از طبیعت هر منطقه و عجائب خلقت آن، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و روان‌شناسی اجتماعی و اخلاق و سنن هر قوم سخن می‌گوید. او در شرح اقامتش در هند، به سلطه استعمار انگلیس پرداخته و تاریخ انگلیس و شیوه زمامداری و حکمرانی آنان را نیز تبیین می‌کند.[۵]
نسخه‌ها و چاپ
در مقدمه کتاب، از چهار نسخه نام برده شده است:
- دو نسخه کتابخانه ملی تهران
- نسخه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران
- نسخه کتابخانه سعید نفیسی.[۶]
برخی چاپ‌ها هم از این قرار است:
- مرآت الاحوال جهان نما به انضمام انساب خاندان مجلسی، بامقدمه و تصحیح و حواشی به‌اهتمام علی دوانی، امیرکبیر، چاپ اول، تهران، ۱۳۶۹ش.، ۲ جلد.
- مرآت الاحوال جهان نما، تحقیق از مؤسسه علامه مجدد وحید بهبهانی، انصاریان، چاپ اول، قم، خرداد ۱۳۷۳ش.، ۲ جلد.[۷]
پانویس
- ↑ کرمانشاهی، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج۱، مقدمه کتاب.
- ↑ جعفریان، درباره مرآت الاحوال جهان‌نما، ۱۳۷۳ش.
- ↑ کرمانشاهی، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۹.
- ↑ جعفریان، درباره مرآت الاحوال جهان‌نما، ۱۳۷۳ش.
- ↑ کرمانشاهی، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص ۹ و ۱۰.
- ↑ کرمانشاهی، مرآت الاحوال، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۸.
- ↑ مرآت الاحوال جهان نما، بنیاد محقق طباطبایی.
منابع
- جعفریان، رسول، درباره مرآت الاحوال جهان‌نما، آینه پژوهش، مرداد و شهریور ۱۳۷۳، شماره ۲۶.
- کرمانشاهی، احمد، مرآت الاحوال جهان‌نما، قم انصاریان، ۱۳۷۳ش.
- مرآت الاحوال جهان‌نما، بنیاد محقق طباطبایی، تاریخ بازدید: ۲۷ آبان ۱۳۹۹ش.
پیوند به بیرون