طه حسین(۱۸۸۹-۱۹۷۳م) نویسنده سنی‌مذهب مصری که از او دیدگاه‌های خاصی درباره برخی مسائل اسلامی و شیعی نقل شده است.
طه حسین با وجود اعتقاد به اعجاز قرآن، آن را متأثر از داستان‌های یهودی میدانست. وی بر این باور بود که گذشتگان اهل‌سنت، ابوبکر و عمر را بزرگتر از آنچه بوده‌اند، نشان داده‌اند. به نظر او در زمان عثمان ، بنی‌امیه تمام امور خلافت را در دست گرفته بودند. او اعتقاد داشت امام علی(ع) هیچ‌گاه از سیاست برای رسیدن به مقاصد دنیایی استفاده نکرد. طه حسین، زمان شکل‌گیری شیعه به عنوان یک حزب را پس از ماجرای صلح امام حسن علیه السلام با معاویه میدانست.
برخی آثار طه حسین عبارت است از: «فی الشعر الجاهلی»، «الفتنة الکبری»، «الأیام» و «الشیخان». برخی از کتاب‌های طه حسین همچون الفتنة الکبری و الایام به فارسی ترجمه شده‌اند.
| نویسنده مصری | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | سال ۱۸۸۹م |
| زادگاه | مصر |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمد عبده • محمد بخیت(مفتی مصر) • محمد حسنین العدوی • محمد مصطفی المراغی و ... |
| محل تحصیل | دانشگاه الأزهر • دانشگاه سوربن |
| مذهب فقهی | اهل سنت |
| تألیفات | الفتنة الکبری(عثمان، علیّ و بنوه) • مرآة الإسلام و ... |
| سایر | دریافت جایزه حقوق بشر سازمان ملل |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | وزیر معارف مصر |
زندگی‌نامه
طه حسین در سال ۱۸۸۹ در مصر به دنیا آمد.[۱] در پنج سالگی در اثر بیماری، بینایی‌اش را از دست داد. طبق رسم آن زمان به مکتب‌خانه رفت و کل قرآن را حفظ نمود. [۲] در سال ۱۹۰۲ وارد الأزهر شد و تا سال ۱۹۰۸ در آنجا باقی ماند.[۳] در این مدت، نزد اساتیدی چون محمد عبده، محمد بخیت(مفتی مصر)، محمد حسنین العدوی، محمد مصطفی المراغی، محمد راضی و عاشور الصدفی دروس فقه، اصول فقه، نحو و منطق را آموخت.[۴] سپس به دانشگاه مصر رفت[۵] و در رشته ادبیات عرب دکتری گرفت.[۶] پس از آن به فرانسه رفت و در رشته تاریخ دانشگاه سوربن به درجه دکتری رسید.[۷]
از سال ۱۹۱۹م در دانشگاه قاهره به تدریس تاریخ یونان و روم مشغول شد و پس از مدتی ریاست دانشکده ادبیات این دانشگاه را پذیرفت. در طی سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۲ عهده‌دار وزارت معارف مصر شد؛ اما پس از سقوط کابینه حزب وفد، از سیاست کناره گرفت.[۸] طه حسین در زمان وزارت خود تحصیلات متوسطه و فنی را رایگان اعلام کرد و قصد داشت تحصیلات عالی را نیز رایگان کند؛ اما پادشاه وقت مصر نپذیرفت.[۹] در روزهای پایانی عمر خود، جایزه حقوق بشر سازمان ملل را دریافت کرد.[۱۰] وی در سال ۱۹۷۳، در ۸۴ سالگی از دنیا رفت.[۱۱]
دیدگاه‌ها
برخی از دیدگاه‌های طه حسین درباره قرآن، خلفای راشدین و شیعه به شرح زیر است:
قرآن
طه حسین در کتاب «فی الشعر الجاهلی» مدعی شد که برخی مطالب قرآن از داستان‌های یهودی تأثیر پذیرفته است.[۱۲] در پی این نظریه مجلس مصر دستور جمع‌آوری این کتاب را صادر کرد و او را از دانشگاه مصر اخراج کرد.[۱۳] برخی بر این باورند که این جنجال‌ها بیشتر جنبه سیاسی داشته است.[۱۴]
البته طه حسین به اعجاز قرآن اعتقاد داشت.[۱۵] به نظر وی مهم‌ترین دلیل اعجاز قرآن، نظم و روش خاص آن در بیان مفاهیم است؛ روشی که عرب در روزگار پیامبر(ص) و پس از آن نتوانست از آن تقلید کند.[۱۶]
خلفای راشدین
طه حسین به گذشتگان اهل سنت انتقاد می‌کند که ابوبکر و عمر را بیش از حد بزرگ جلوه داده و مقدس کرده‌اند و بدون فکر و تأمل در مدح و ثنای آن دو سخن گفته‌اند.[۱۷] وی شورای شش نفره را عامل اختلاف میان مسلمانان میدانست؛[۱۸] به این دلیل که افرادی را خلیفه دوم برای این شورا معرفی کرد، همگی به خاطر حفظ اسلام و مسلمین تمایل داشتند که خود را خلیفه معرفی کنند.[۱۹]
طه حسین، خلیفه سوم را ناتوان در امور خلافت میدانست؛ زیرا در دوره او طمع‌ورزان قریش و به خصوص بنی‌امیه، امور خلافت را به دست گرفته بودند و حتی عزل و نصب‌ها را خودشان انجام می‌دانند. به نظر وی عثمان به راحتی در برابر آنان از پا در آمد و تسلیم شد.[۲۰] او معتقد بود در ماجرای کشته‌شدن عثمان، امام علی(ع) از مدافعان عثمان بود؛ اما طلحه و زبیر متمایل به شورشیان بودند.[۲۱]
شیعه
به اعتقاد طه حسین بیشتر متکلمان و فقها درباره تاریخ شکل‌گیری شیعه به عنوان یک مذهب، به اشتباه رفته‌اند.[۲۲] او بر این باور بود که کسانی که در جنگ‌ها به علی(ع) یاری رساندند، شیعیان او نبودند؛ بلکه قصدشان تنها کمک‌رسانی به او بود.[۲۳] از نظر او مذهب شیعه، پس از ماجرای صلح حسن بن علی(ع) با معاویه شکل گرفته است.[۲۴]
او امام علی(ع) را فردی سیاستمدار میدانست که هیچ‌گاه از سیاست برای رسیدن به مقاصد دنیایی استفاده نکرد.[۲۵] به نظر او با اینکه علی(ع) خلافت را حق بنی‌هاشم میدانست، پس از وفات پیامبر(ص) از ترس بروز فتنه، پیشنهاد عمویش عباس برای بیعت را نپذیرفت.[۲۶]
طه حسین مقصر اصلی واقعه کربلا را ابن زیاد میدانست؛[۲۷] زیرا حسین بن علی(ع) هنگام مواجهه با سپاه کوفه، به عمر سعد سه پیشنهاد داد: «۱) به او راه دهند به حجاز رود. ۲) او را به شام نزد یزید بفرستند تا قضیه را میان خود حل کنند. ۳) به او راه دهند تا به یکی از مرزهای مسلمین رود و در آنجا بماند». عمر سعد این پیشنهادها را به صورت مکتوب برای ابن‌زیاد فرستاد؛ اما ابن‌زیاد آنها را رد کرد و تسلیم‌شدن بلاشرط حسین(ع) را خواست.[۲۸] به عقیده طه حسین اگر یکی از سه پیشنهاد حسین(ع) عملی می‌شد، خون اهل‌بیت پیامبر(ص) پایمال نمی‌شد و واقعه کربلا اتفاق نمی‌افتاد.[۲۹]
آثار
آثار طه حسین عبارتند از:
- فی الصیف
- من بعید
- أدیب و رحلة الربیع
- تجديد ذکر أبی‌العلاء
- حدیث الأربعاء
- فی الشعر الجاهلی
- حافظ و شوقی
- من حدیث الشعر و النثر مع المتنبی
- لحظات
- فصول فی الأدب و النقد
- نقد و إصلاح
- مستقبل الثقافة فی مصر
- علی هامش السیرة
- الوعد الحق
- الفتنة الکبری(عثمان، علیّ و بنوه)
- مرآة الإسلام
- الشیخان
- جنة الحیوان
- الأیام
- دعاء الکروان
- القصر المسحور[۳۱]
برخی از آثار طه حسین به فارسی ترجمه شده است؛ مانند:
- انقلاب بزرگ(الفتنة الکبری) ترجمه سید جعفر شهیدی.
- آن روزها(الایام) ترجمه حسین خدیوجم.[یادداشت ۱]
- آئینه اسلام(مرآة الاسلام) ترجمه محمدابراهیم آیتی.
- پیرامون سیره نبوی(علی هامش السیرة) ترجمه بدرالدین کتابی.
پانویس
- ↑ الجندی، طه حسین حیاته و فکره، ۱۹۷۷م، ص۲۱.
- ↑ الجندی، طه حسین حیاته و فکره، ۱۹۷۷م، ص۲۱.
- ↑ الجندی، طه حسین حیاته و فکره، ۱۹۷۷م، ص۲۱.
- ↑ حسین، آئینه اسلام، ۱۳۴۶ش، مقدمه، صفحه نه.
- ↑ الجندی، طه حسین حیاته و فکره، ۱۹۷۷م، ص۲۲.
- ↑ نظری، «بررسی و آثار طه حسین در ادب عربی»، ص۲۴.
- ↑ نظری، «بررسی و آثار طه حسین در ادب عربی»، ص۲۴.
- ↑ حسین، آن روزها، ۱۳۵۸ش، ص۱۲-۱۳.
- ↑ حسین، آئینه اسلام، ۱۳۴۶ش، مقدمه، صفحه چهارده.
- ↑ کریمی، «درگذشت طه حسین»، ص۹۱.
- ↑ نظری، «بررسی و آثار طه حسین در ادب عربی»، ص۲۴.
- ↑ الجندی، طه حسین حیاته و فکره، ۱۹۷۷م، ص۱۴۰.
- ↑ الجندی، طه حسین حیاته و فکره، ۱۹۷۷م، ص۱۷۸.
- ↑ طه حسین، آئینه اسلام، ۱۳۴۶ش، مقدمه، صفحه دوازده.
- ↑ رجوع کنید به: حسین، آئینه اسلام، ۱۳۴۶ش، ص۱۲۲.
- ↑ حسین، آئینه اسلام، ۱۳۴۶ش، ص۱۲۴.
- ↑ حسین، الشیخان، ۱۹۶۹م، ص۶.
- ↑ حسین، الفتنه الکبری، ۲۰۰۲م، ج۱، ص۴۸.
- ↑ حسین، الفتنه الکبری، ۲۰۰۲م، ج۱، ص۴۸.
- ↑ حسین، آئینه اسلام، ۱۳۴۶ش، ص۲۰۵.
- ↑ حسین، الفتنه الکبری، ۲۰۰۲م، ج۲، ص۷.
- ↑ حسین، الفتنه الکبری، ۲۰۰۲م، ج۱، ص۱۷۵.
- ↑ حسین، الفتنه الکبری، ۲۰۰۲م، ج۱، ص۱۷۵.
- ↑ حسین، الفتنه الکبری، ۲۰۰۲م، ج۱، ص۱۷۵.
- ↑ حسین، آئینه اسلام، ۱۳۴۶ش، ص۲۱۹.
- ↑ حسین، الفتنه الکبری، ۲۰۰۲م، ج۲، ص۱۷.
- ↑ حسین، الفتنه الکبری، ۲۰۰۲م، ج۲، ص۲۴۴.
- ↑ حسین، الفتنه الکبری، ۲۰۰۲م، ج۲، ص۲۴۰.
- ↑ حسین، الفتنه الکبری، ۲۰۰۲م، ج۲، ص۲۴۴.
- ↑ حسین، الفتنه الکبری، ۲۰۰۲م، ج۱، ص۵.
- ↑ نظری، «بررسی و آثار طه حسین در ادب عربی»، ص۲۴.
یادداشت
- ↑ ابوالفضل طباطبائی نیز «الایام» را با عنوان « بيچاره طفل» ترجمه کرده وشرکت تضامنی علمی در سال۱۳۱۷ش. آن را نشر داده است.http://www.lib.ir/book/69493137/
منابع
- الجندی، انور، طه حسین حیاته و فکره فی میزان الاسلام، بی‌جا، دار الاعتصام، چاپ دوم، ۱۹۷۷م.
- حسین، طه، الشیخان، قاهره، دار المعارف، الطبعة الرابعة، ۱۹۶۹م.
- حسین، طه، الفتنه الکبری، قاهره، دار المعارف، الطبعة الثانیة عشرة، ۲۰۰۲م.
- حسین، طه، آن روزها، ترجمه حسین خدیوجم، تهران، سروش، چاپ سوم، ۱۳۵۸ش.
- حسین، طه، آئینه اسلام، ترجمه دکتر محمدابراهیم آیتی، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم، ۱۳۴۶ش.
- کریمی، غلامعلی، «درگذشت طه حسین»، در مجله دانشگاه ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه اصفهان)، شماره ۹، ۱۳۵۲ش.
- نظری، علی، «بررسی و آثار طه حسین در ادب عربی»، در مجله کیهان فرهنگی، شماره ۱۱۴، مهر ۱۳۷۳ش.
پیوند به بیرون