حریز بن عثمان حمصی
حَریز بن عُثمان حِمْصی (درگذشت: ۱۶۳ق) از محدّثین و راویان اهل‌سنت که عالمان شیعه او را ناصبی و دشمن امام علی(ع) می‌دانند. به گفته ابن‌حِبّان از رجالیان اهل‌سنت، حریز هر صبح و هر شب امام علی(ع) را ۷۰ بار لعن می‌کرد. همچنین او متن حدیث مَنْزَلت را علیه امام علی(ع) تحریف کرد.
برخی عالمان سنّی مانند ابن‌جوزی و ابوالفَتح اَزْدی نیز وی را تضعیف کرده و نقل حدیث از او را جایز نمی‌دانند. گروهی دیگر وثاقت و احادیثش را پذیرفته و در صدد توجیه دشمنی او با امام علی(ع) برآمده‌اند.
محدث اهل‌سنت و دشمن امام علی(ع)
حَریز بن عُثمان حِمْصی با کنیه ابوعون یا ابوعثمان، محدّث و راوی حدیث اهل‌سنت[۱] در قرن دوم بود. وی منسوب به بنی‌رَحَبه، از قبیله حِمْیر بود و علاوه بر شهرت رَحَبی به مِشْرَقی نیز شناخته می‌شود.[۲] سید محمدسعید حکیم از مراجع تقلید شیعه نام حریز را در شمار ناصبیانی آورده که عالمان اهل‌سنت آنان را ستایش و تأیید کرده‌اند.[۳] مامَقانی نیز در کتاب تنقیح المقال با عنوان حریز بن عثمان الرَّجّی به شرح حال او پرداخته و ناصبی‌بودن وی را از بیان صریح عالمان سنّی مانند ذَهَبی، ابن‌حَجَر عَسقَلانی و ابن‌اَثیر گزارش می‌کند.[۴] در گزارشات اهل‌سنت نیز وی را ناصبی و از لعن‌کنندگان امام علی(ع)[۵] دانسته‌اند.[۶] او در عهد مهدی عباسی از شام به بغداد رفت.[۷] به باور ابن‌حَجَر عسقلانی وی در سال ۸۰ق در حِمصْ به دنیا آمد و در ۱۶۳ق درگذشت.[۸]
کتاب‌ها و اخبار اهل‌سنت نمونه‌هایی از ابراز دشمنی وی با امام علی(ع) را ثبت کرده‌اند. به گفته ابن‌حَبّان از رجالیان اهل‌سنت، حریز هر روز صبح و هر شب علی بن ابی‌طالب(ع) را ۷۰ بار لعن می‌کرد.[۹] به نقلی وی معاویه را در برابر امام علی(ع)، امام خود می‌دانست. براساس گزارشی اسماعیل بن عیاش، همسفر حَریز می‌گوید او در تمام مسیر مصر تا مکه به لعن و دشنام به علی مشغول بود.[۱۰] همچنین به نقل همین راوی، حریز گفت: این حدیث منزلتی که مردم درباره علی از پیامبر(ص) نقل می‌کنند حقیقت دارد؛ ولی راوی (در نقل کلمات آن) اشتباه کرده است. گفتم: صحیحش چیست؟ گفت: اَنتَ مِنّی بِمَنزلةِ قارونَ مِنْ مُوسی (تو برای من مانند قارون نسبت به موسی هستی.) گفتم این روایت را از کجا شنیدی؟ گفت: این‌ها را ولید بن عبدالملک روی منبر نقل کرد و از او شنیدم. البته از سوی برخی علمای اهل‌سنت در سند این روایت خدشه شده است.[۱۱] به گفته ابوالفَتح اَزْدی، حریز در حدیثی آورده است: هنگامی‌که پیامبر خواست بر قاطر سوار شود علی کمربند حیوان را باز کرد تا پیامبر بر زمین افتد. سپس ابوالفتح وی را به دلیل همین روایت تضعیف کرده است.[۱۲] خود حریز دلیل دوست نداشتن امام علی(ع) را کشته‌شدن اجدادش به دست وی بیان کرده است.[۱۳]
تضعیف و توثیق حریز در میان اهل‌سنت
حَریز بن عثمان از سوی احمد بن حنبل و برخی عالمان علم رجال اهل‌سنت توثیق شده است.[۱۴] گفته شده بُخاری، ابو داود، تِرْمِذی و دیگر بزرگان حدیث به احادیث او استناد کرده‌اند.[۱۵] در عین حال برخی عالمان سنی‌مذهب مانند ابن‌جوزی و ابوالفَتح اَزْدی به دلیل ناصبی‌بودن وی را تضعیف کرده و نقل حدیث از او را جایز نمی‌دانند.[۱۶] بُخاری، مُحدّث مشهور اهل‌سنت با نقل خبری احتمال توبه حریز از دشمنی با امام علی(ع) را داده[۱۷] و برخی هم با بی‌اعتنایی[۱۸] یا نقل انکار دشمنی از خود حریز در صدد توجیه ناصبی‌گری او برآمده‌اند.[۱۹] بشار عواد معروف، تاریخ‌دان سنی عراقی و مصحح کتاب تهذیب الکمال فی أَسماء الرِجال با اشاره به دشمنی شدید حریز با امام علی(ع) از توثیق و اعتماد بر او انتقاد کرده و آن را گزافه‌گویی می‌نامد.[۲۰] محمد بن عقیل علوی نیز در کتابش، العَتب الجَمیل با خبیث خواندن حریز علت اعتماد و روایت برخی بزرگان اهل‌سنت از او را تعصب به باطل می‌داند.[۲۱]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ابن‌ابی‌حاتم رازی، الجرح و التعدیل، ۱۲۷۱ق ـ ۱۹۵۲م، ج۳، ص۲۸۹؛ ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۴م، ج۷، ص۷۹ ـ ۸۰.
- ↑ ابن‌حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۰۷.
- ↑ حکیم، فی رحاب العقیده، دار الهلال، ج۳، ص۷۵.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، مؤسسه آل البیت(ع)، ج۱۸، ص۲۱۹ ـ ۲۲۰.
- ↑ ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۲، ص۳۴۸.
- ↑ ابن‌حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، دار الفکر، ج۲، ص۲۰۹ـ۲۱۰.
- ↑ ابن‌حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۰۷.
- ↑ ابن‌حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۰۹.
- ↑ ابن‌حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۱۰.
- ↑ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۶ ـ ۱۴۱۳ق، ج۵، ص۵۷۶.
- ↑ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۶ ـ ۱۴۱۳ق، ج۵، ص۵۷۷.
- ↑ ابن الجوزی، الضعفاء و المتروکون، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۹۷.
- ↑ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۶ ـ ۱۴۱۳ق، ج۵، ص۵۷۵.
- ↑ ابن‌ابی‌حاتم رازی، الجرح و التعدیل، ۱۲۷۱ق ـ ۱۹۵۲م، ج۳، ص۲۸۹؛ حکیم، فی رحاب العقیده، دار الهلال، ج۳، ص۷۵؛ مامقانی، تنقیح المقال، مؤسسه آل البیت(ع)، ج۱۸، ص۲۱۹ ـ ۲۲۰.
- ↑ ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۲، ص۳۵۳.
- ↑ ابن الجوزی، الضعفاء و المتروکون، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۹۷.
- ↑ ابن‌حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، دار الفکر، ج۲، ص۲۰۸ و ۲۱۰.
- ↑ ابن‌حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، دار الفکر، ج۲، ص۲۰۹ ـ ۲۰۸.
- ↑ ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۲، ص۳۵۲ـ۳۵۳؛ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۶ ـ ۱۴۱۳ق، ج۵، ص۵۷۸ ـ ۵۷۹؛ ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۴م، ج۷، ص۸۱.
- ↑ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۶ ـ ۱۴۱۳ق، ج۵، ص۵۷۴.
- ↑ علوی، العتب الجمیل، ۱۴۲۵ق ـ ۲۰۰۴م، ص۱۳۱.
منابع
- ابن‌ابی‌حاتم رازی، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۲۷۱ق ـ ۱۹۵۲م.
- ابن الجوزی، عبدالرحمن بن علی، الضعفاء و المتروکون، تحقیق: عبدالله القاضی، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بی‌جا، دار الفکر، ۱۴۰۴ق.
- ابن‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
- حکیم، سید محمدسعید، فی رحاب العقیده، بی‌جا، دار الهلال، بی‌تا.
- ذهبی، محمد بن احمد، سیر أعلام النبلاء، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۴م.
- علوی، سید محمد بن عقیل، العتب الجمیل علی اهل الجرح و التعدیل، تحقیق: حسن بن علی السقاف، عمان، دار الامام النووی، ۱۴۲۵ق ـ ۲۰۰۴م.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۱۸، حاشیه: محی الدین مامقانی، قم، مؤسسه آل البیت، بی‌تا.
- مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۴۰۶ ـ ۱۴۱۳ق.