جشن تکلیف (آیین)
 جشن تکلیف دختران در حرم حضرت معصومه(س)؛ ۱۳۹۶ش. | |
| اطلاعات آیین | |
|---|---|
| زمانبرگزاری | رسیدن پسران و دختران به بلوغ |
| مکان برگزاری | مدارس و اماکن مذهبی |
| گستره جغرافیایی | ایران و برخی کشورهای اسلامی |
| آیینهای مهم | |
| سینهزنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیینها | |
جشن تکلیف یا جشن عبادت، آیینی مذهبی است که به مناسبت رسیدن نوجوانان به سن تکلیف شرعی برگزار میشود. این مراسم بیشتر در میان شیعیان امامی رواج دارد و گفته میشود برای نخستین بار توسط سید ابنطاووس (درگذشت: ۶۶۴ق) برگزار شده است. در جشن تکلیف معمولاً هدیهای به فرد مکلف اهدا میشود و بزرگداشت آن نوعی شکرگزاری و تعظیم شعائر دینی محسوب میشود.
این مراسم در ایران و برخی کشورهای دیگر برگزار میشود و نمونههایی از آن در حضور آیتالله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز اجرا شده است. درباره مشروعیت جشن، دیدگاه فقها متفاوت است؛ برخی آن را مجاز و شکرانهای از نعمت مکلفشدن میدانند و برخی آن را بدعت میشمارند.
معرفی و جایگاه
جشن تکلیف یا جشن عبادت، مراسمی آیینی است که به مناسبت رسیدن دختران و پسران به سن تکلیف شرعی (بلوغ دینی) برگزار میشود.[۱] گفته شده است که در رساله التشریف بتعیین وقت التکلیف به جای واژه «تکلیف» از اصطلاح «تشریف» استفاده شده تا بار معنایی سختی و اجبار آن کاهش یابد.[۲]
روز تکلیف با عناوینی مانند عید الهی[۳] یومالله یا سنت حسنه یاد شده و بزرگداشت آن نوعی تعظیم شعائر دینی تلقی میشود.[۴] برخی پژوهشگران، برگزاری این مراسم را تجربهای خاطرهانگیز و تأثیرگذار در شکلگیری رفتارهای عبادی فرد میدانند.[۵]
این مراسم در ایران در منازل و اماکن دینی مانند مدرسهها، مساجد و حرمها برگزار میشود و در آن، هدیههایی به فردی که به سن تکلیف رسیده، اهدا میگردد.[۶] همچنین جشن تکلیف در کشورهایی ازجمله عراق،[۷] لبنان،[۸] نیجریه،[۹]هند،[۱۰] مالزی،[۱۱] تانزانیا[۱۲] و گینه[۱۳] برگزار میشود. همچنین در مراکز اسلامی برخی کشورهای غیرمسلمان مانند کنگو،[۱۴] انگلیس،[۱۵] هلند[۱۶] و آلمان[۱۷] نیز برگزار شده است.
پیشینه
به گفته محمدی ریشهری، سید ابنطاووس (درگذشت ۶۶۴ق) نخستین کسی است که آیین جشن تکلیف را در میان مسلمانان بنیان نهاد و دیگران را به گرامیداشت آن تشویق کرد.[۱۸] گفته شده او رساله «التشریف بتعیین وقت التکلیف» را بهمناسبت جشن تکلیف فرزندش نگاشت[۱۹] و در آن، با کمک منجمان، زمان دقیق بلوغ او را تعیین کرد.[۲۰] ابنطاووس همچنین در کتاب کشف المحجة به فرزندش سفارش میکند که این روز را گرامی بدارد، تاریخ آن را ثبت کند و هر سال مانند روزهای عید، به شکر و ستایش خدا بپردازد و به نیازمندان صدقه دهد.[۲۱]
برخی بر این باورند که این آیین بیشتر در میان بخشی از شیعیان امامی رواج یافته است.[۲۲] در عین حال، اشاره شده که در بسیاری از جوامع، آغاز سن بلوغ بهعنوان مرحلهای مهم در زندگی جشن گرفته میشود. برای نمونه، در آیین یهود مراسم «بر میتسوا» و «بت میتسوا»، در مسیحیت آیین «تثبیت» و در آیین زرتشتی مراسم «سدرهپوشی و کُستیبستن» برگزار میشود که بهنوعی نشانه ورود نوجوانان به جامعه دینی بهشمار میآیند.[۲۳]
مشروعیت و اعتبار
درباره مشروعیت برگزاری جشن تکلیف دیدگاههای متفاوتی وجود دارد. گفته میشود بیشتر فقها بهطور صریح درباره این مراسم نظر ندادهاند و برخی این سکوت را نشانه موافقت ضمنی تقلی کردهاند؛[۲۵] در مقابل، تعدادی از فقها بهصراحت با برگزاری آن موافقت کردهاند.[۲۶] همچنین این مراسم با حضور سیدعلی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، برگزار شده است.[۲۷]
در برابر این دیدگاهها، شیخ حُرّ عاملی (درگذشته ۱۱۰۴ق) با برگزاری جشن تکلیف مخالفت کرده و آن را بدعت دانسته است.[۲۸] به نظر او، اعیاد اسلامی در منابع دینی مشخص شدهاند و چون نشانهای از این جشن در سیره معصومان(ع) و اصحاب آنان دیده نمیشود، برگزاری آن بدعت بهشمار میآید.[۲۹] با این حال، عبدالله جوادی آملی از مراجع تقلید شیعه، برگزاری جشن تکلیف را بهعنوان شکرگزاری از نعمتِ مکلفشدن، و نه تشریع حکم شرعی جدید، مجاز میداند.[۳۰]
پانویس
- ↑ محمدی ریشهری، جشن تکلیف ویژه پسران، ۱۳۸۵ش، ص۱۳.
- ↑ میرحسینی، «جشن تشریف، سنت حسنه یا بدعتی حرام!؟»، پایگاه عبرتپژوهی تاریخی.
- ↑ شهیدی، ترجمه التشریف بتعیین وقت التکلیف، ۱۳۸۶ش، ص۳۱۲_۳۱۴.
- ↑ محمدی ریشهری، جشن تکلیف ویژه پسران، ۱۳۸۵ش، ص۱۳و۲۹-۳۰.
- ↑ محمدی ریشهری، جشن تکلیف ویژه پسران، ۱۳۸۵ش، ص۳۴.
- ↑ محمدی ریشهری، جشن تکلیف ویژه پسران، ۱۳۸۵ش، ص۱۳.
- ↑ «برگزاری جشن تکلیف برای دانشآموزان دختر مدارس عراق...»، شبکه جهانی الکفیل.
- ↑ «جشن تکلیف دختران لبنانی برگزار شد»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ «مراسم جشن تکلیف نوجوانان مسلمان در نیجریه برگزار شد»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ «برگزاری جشن تکلیف در کارگیل هند»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ «برگزاری جشن تکلیف دختران در مالزی»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ «مراسم جشن تکلیف دختران شیعه و سنی در تانزانیا برگزار شد»]، مجمع جهانی اهلبیت(ع).
- ↑ «برگزاری جشن تکلیف جمعی از دختران در مجمع اسلامی کشور گینه»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ «برای نخستین بار در کشور آفریقایی کنگو، جشن تکلیف دختران شیعه برگزار شد»، سایت فردا.
- ↑ «جشن تکلیف دختران در انگلیس، مشرق نیوز.
- ↑ «دختران شیعه در هلند جشن تکلیف میگیرند»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ «مراسم جشن تکلیف دختران در مرکز اسلامی برلین»، مجمع جهانی شیعهشناسی.
- ↑ محمدی ریشهری، جشن تکلیف ویژه پسران، ۱۳۸۵ش، ص۱۳-۱۴.
- ↑ میرحسینی، «جشن تشریف، سنت حسنه یا بدعتی حرام!؟»، پایگاه عبرتپژوهی تاریخی.
- ↑ شهیدی، ترجمه التشریف بتعیین وقت التکلیف، ۱۳۸۶ش، ص۳۱۲_۳۱۴.
- ↑ ابنطاووس، کشف المحجة، ۱۳۷۰ق، ص۱۴۲.
- ↑ میرحسینی، «جشن تشریف، سنت حسنه یا بدعتی حرام!؟»، پایگاه عبرتپژوهی تاریخی.
- ↑ میرحسینی، «جشن تشریف، سنت حسنه یا بدعتی حرام!؟»، پایگاه عبرتپژوهی تاریخی.
- ↑ «مراسم جشن تکلیف دختران دانشآموز با حضور رهبر انقلاب»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی خامنهای
- ↑ میرحسینی، «جشن تشریف، سنت حسنه یا بدعتی حرام!؟»، پایگاه عبرتپژوهی تاریخی.
- ↑ شهیدی، ترجمه التشریف بتعیین وقت التکلیف، ۱۳۸۶ش، ص۳۱۲_۳۱۴؛ محمدی ریشهری، جشن تکلیف ویژه پسران، ۱۳۸۵ش، ص۲۹-۳۰.
- ↑ «بیانات آیتالله خامنهای در مراسم جشن تکلیف دانشآموزان»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی خامنهای.
- ↑ میرحسینی، «جشن تشریف، سنت حسنه یا بدعتی حرام!؟»، پایگاه عبرتپژوهی تاریخی.
- ↑ نگاه کنید به: حر عاملی، تعلیقه بر التشریف بتعیین وقت التکلیف، نسخه خطی به شماره ۱۷۵۱ در کتابخانه آیتالله گلپایگانی.
- ↑ جوادی آملی، زن در آئینه جلال و جمال، ۱۳۷۴ش، ص۳۵۴.
منابع
- «برای نخستین بار در کشور آفریقایی کنگو، جشن تکلیف دختران شیعه برگزار شد»، سایت فردا، تاریخ درج مطلب: ۲ تیر ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «برگزاری جشن تکلیف برای دانشآموزان دختر مدارس عراق...»، شبکه جهانی الکفیل، تاریخ درج مطلب: ۲۶ مارس ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «برگزاری جشن تکلیف جمعی از دختران در مجمع اسلامی کشور گینه»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: ۴ بهمن ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «برگزاری جشن تکلیف دختران در مالزی، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۰ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «برگزاری جشن تکلیف در کارگیل هند»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۱ بهمن ۱۴۰۳ش.
- ««بیانات آیتالله خامنهای در مراسم جشن تکلیف دانشآموزان»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی خامنهای، تاریخ درج مطلب: ۲۳ آذر ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۵ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «جشن تکلیف دختران در انگلیس، مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «جشن تکلیف دختران لبنانی برگزار شد»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «دختران شیعه در هلند جشن تکلیف میگیرند»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: ۲۴ اسفند ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
- جوادی آملی، عبدالله، زن در آئینه جلال و جمال، قم، نشر اسراء، ۱۳۷۴ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، تعلیقه بر التشریف بتعیین وقت التکلیف، نسخه خطی به شماره ۱۷۵۱ در کتابخانه آیتالله گلپایگانی، قم.
- سید بن طاووس، علی بن موسی، کشف المحجه لثمرة المهجه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۰ق.
- شهیدی گلپایگانی، محمدباقر، ترجمه التشریف بتعیین وقت التکلیف (سید بن طاووس) (چاپ شده در ضمن کتاب برنامه سعادت)، تهران، نشر مرتضوی، ۱۳۸۶ش.
- «مراسم جشن تکلیف دختران دانشآموز با حضور رهبر انقلاب»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی خامنهای، تاریخ درج مطلب: ۱۴ بهمن ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید ۱۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «مراسم جشن تکلیف دختران در مرکز اسلامی برلین»، مجمع جهانی شیعه شناسی، تاریخ بازدید: ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «مراسم جشن تکلیف دختران شیعه و سنی در تانزانیا برگزار شد»، مجمع جهانی اهلبیت(ع)، ۲۰ مهر ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید ۱۴ بهمن ۱۴۰۳ش.
- «مراسم جشن تکلیف نوجوانان مسلمان در نیجریه برگزار شد»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۲۶ تیر ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید ۱۰ بهمن ۱۴۰۳ش.
- محمدی ریشهری، محمد، جشن تکلیف ویژه پسران، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۵ش.
- میرحسینی، یحیی، «جشن تشریف، سنت حسنه یا بدعتی حرام!؟ پیشینه جشن تکلیف در اسلام و تبیین ادله موافقان و مخالفان»، پایگاه عبرت پژوهی تاریخی.