ابن بطه قمی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمد بن جعفر بن احمد |
| لقب | ابن‌بُطّه قمی |
| تاریخ تولد | اواخر سده ۳ق |
| محل زندگی | قم، بغداد |
| تاریخ وفات | نیمه اول قرن چهارم |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | احمد بن محمد برقی، محمد بن حسن صفار قمی، محمد بن على بن محبوب |
| شاگردان | حسن بن حمزه علوی، سمع بن حاتم، احمد بن هارون فامى، جعفر بن محمد بن مسرور |
| تألیفات | تفسیر اسماءالله، قرب الاسناد و فهرست ابن‌بطه |
محمد بن جعفر بن احمد، معروف به ابن‌بُطّه قمی، محدث شیعی قرن چهارم هجری قمری است. وی از چندتن از راویان بنام شیعی مانند احمد بن ابی عبدالله برقی و محمد بن حسن صفار نقل روایت کرده است. کتابهای تفسیر اسماءالله، قرب الاسناد و فهرست ابن‌بطه به او منسوب است.
تولد
از شناخت استادان و مشایخ و نیز شاگردان و روایت کنندگان از او می‌توان حدس زد که وی احتمالاً در اواخر سده ۳ق متولد شده و در نیمه اول قرن چهارم درگذشته است.
وی که به مؤدب نیز شهرت داشته در قم می‌زیسته و به دانش و ادب معروف بوده است.[۱] همچنین احتمال می‌رود او زمانی در بغداد زیسته باشد زیرا برخی از شاگردان او در بغداد از او دانش آموخته و اجازه روایت یافته‌اند.[۲]
شخصیت رجالی
تقریباً در تمام منابع رجالى شیعى ابن بُطّه به ایمان و پارسایى ستوده شده است. در عین حال غالب رجال شناسان شیعى او را ضعیف دانسته و گفته‌اند که وی روایات را سهل‌انگارانه نقل کرده و لذا در احادیث منقول او اشتباه بسیار هست. [۳] اما برخى از رجال‌شناسان متأخر وی را ثقه یاد کرده‌اند. [۴]
با این همه ابن بطه در سلسله راویان کسانى چون شیخ صدوق، [۵] شیخ مفید [۶] و طوسى [۷] قرار دارد.
مشایخ
ابن بطه از تنى چند از راویان بنام شیعى روایت کرده است که عبارتند از: احمد بن محمد برقی، [۸] محمد بن حسن صفار، [۹] محمد بن على بن محبوب، [۱۰] محمد بن عبدالله بن عمران، [۱۱] محمد بن احمد بن یحیى، [۱۲] حسن بن على بن شعیب صایغ [۱۳] و حسین بن حسن بن ابان قمى. [۱۴]
وی از ابن‌قبه رازی، متکلم‌ِ شیعى نیز استفاده کرده است.[۱۵]
ناقلان روایات وی
راویانى که از او روایت کرده‌اند از این قرارند: حسن بن حمزه علوی طبری (متوفی ۳۵۸ق)، ابوالمفضل محمد بن عبدالله بن مطلب شیبانى، [۱۶] سمع بن حاتم، [۱۷] جعفر بن حسین، [۱۸] احمد بن هارون فامى، [۱۹] و جعفر بن محمد بن مسرور. [۲۰]
آثار
به ابن بطه آثاری نسبت داده شده که هیچ یک از آن‌ها در دست نیست. این آثار عبارتند از:
- تفسیر اسماءالله
- قرب الاسناد [۲۱]؛
- فهرست ابن بُطّه [۲۲] که به گمان قوی همان کتاب طبقات الرجال اوست و دنباله کار استادش برقى است. [۲۳]
افزون بر این‌ها وی کتابى به سبک و سیاق خصال صدوق و کتاب المحاسن برقى تدوین کرده که بر اساس اعداد بوده و با عناوین کتاب الواحد، کتاب الاثنین، کتاب الثلاثه...کتاب العشرة فصاعدا،
كتاب العشرين فصاعدا،
كتاب الثلاثين فصاعدا،
كتاب الأربعين فصاعدا. هر چند ۱۳ کتاب ذکر شده ولی احتمالاً در یک کتاب جمع شده بوده مانند خصال شیخ صدوق ولی ۱۳ باب داشته است. [۲۴]
پانویس
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۷۲
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۷۳
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۷۳؛ رجال مجلسى، ۱۶۳؛ تنقیح المقال، ج۲، ص۹۲
- ↑ هدایة المحدثین، ۲۳۱
- ↑ ابن بابویه، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۳؛ ابن بابویه، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۵۶.
- ↑ ابن بابویه، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص6؛ ابن بابویه، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۵۲.
- ↑ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۳۰؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۶۶.
- ↑ الخصال، ج۱ف ص۳۳
- ↑ الخصال، ج۱، ص۱۵۶
- ↑ الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۸۲
- ↑ الاختصاص، ص۶۴
- ↑ الفهرست طوسى، ص۱۶۴
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۷۵.
- ↑ طبقات اعلام الشیعة، ص۲۵۴
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۷۵
- ↑ الفهرست طوسى، ص۴۰؛ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۷۳.
- ↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۶۶.
- ↑ الاختصاص، ص۶
- ↑ الخصال، ج۱، ص۶۹
- ↑ الخصال، ج۱، ص۳۳۸
- ↑ نجاشی، رجال نجاشى، ۱۳۶۵ش، ص۳۷۳.
- ↑ الذریعه، ج۱۶، ص۳۷۴
- ↑ مُصفّى المقال، ص۳۹۹
- ↑ الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲۵، ص۵
منابع
- آقابزرگ تهرانی، الذریعه.
- آقابزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه، قرن ۴، به کوشش احمد منزوی، بیروت، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۰م.
- آقابزرگ تهرانی، مَصفى المقال، به کوشش احمد منزوی، تهران، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۸م.
- ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، مصحح، علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- طوسى، محمد، تهذیب الاحکام، تصحیح حسن الموسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- طوسى، محمد، الفهرست (شیخ طوسی) الفهرست، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
- کاظمى، محمد امین، هدایة المحدثین، به کوشش مهدی رجائى، قم، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
- مامقانى، عبدالله، تنقیح المقال، نجف، ۱۳۵۰ق/۱۹۳۱م.
- مجلسى، محمدباقر، رجال، تهران، ۱۳۱۱ق/ ۱۸۹۳م.
- طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- مفید، محمد، الاختصاص، به کوشش على‌‌اکبر غفاری، قم، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعة المدرسین، چاپ ششم، ۱۳۶۵ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی